KENT MARKA KİMLİĞİ

Kimlik kelimesi sosyal bilimler, antropoloji, felsefe ve sosyoloji gibi birçok bilim dalında farklı tanımlara sahiptir. Öte yandan kimlik, sosyal bilimlerin her alanında kullanılan, bir bireyin kendisini farklı ve ayrı bir varlık olarak tanımlamak için kullandığı geniş kapsamlı bir terimdir. Bugün kimlik kelimesi şehirler ve kentsel teori alanında da kullanılmaktadır (Şahin, 2008: 37). Şehirlerin kendisine ait bir kimlikleri olduğu söylenebilir. Bu kimliklerle her şehir, kendine özgü bir nitelik kazanır. Her şehir kendine has coğrafi konumu, mimarisi, kültürel yapısı, yaşam tarzı, gelenek ve görenekleriyle bir bütünlük kazanmaktadır. “Kent Kimliği belli bir geçmişi olan, devamlı gelişmeyi sürdüren ve belli olgularla biçim alan kavramlar bütünüdür. Bir şehrin fiziksel, sosyo-ekonomik, kültürel ve tarihsel olguları o şehrin kimliğini oluşturmaktadır. Şehir kimliği kavramı o şehirde yaşayanların bu yere yükledikleri anlamlandırma ve değerler olarak düşünülebilir” (wikipedia.org/Kent kimliği).

Kentin oluşumuna katkı sağlayan kent bileşenlerinin tümü soyut ya da somut olarak kentin kimliği üzerinde olumlu veya olumsuz etkilidirler. Bu katkıdan olumlu olanlar kent kimliğini yüceltip algılana bilirliğini artırırken olumsuz olanlar kimliğin ‘kimliksizleşme’ olarak kaşımıza çıkmasına neden olur. “Şehirler kendilerine has karakterleriyle kimlik kazanmaktadırlar. Mimari ve şehirsel anlamda kendilerine has tanınan karakterlerini yitiren şehirler ise herhangi bir şehir, köy veya yerleşim kimliğine bürünmektedirler ve hatta kimlik karmaşasına düşmektedirler (Aktaran: Göncü, 2007: 74).

Şehirlerin fiziksel/çevresel yapıları o şehrin kimliğini oluşturmaktadır. Çevresel yapı, yalnızca şehrin ana kimlik unsurlarını değil şehrin kimliğini paylaşan insanların zihnini şekillendirmektedir. (Aktaran: Çalışkan vd., 2014: 15). Fiziksel yapı, insanların yalnızca ve toplumsal zihinlerine işlemez o coğrafi koşulları kullanarak yaşama ilişkin insanlara bir “yaşama stratejisi” sunmaktadır. İnsanların giyim kuşamları, yeme içme kültürleri ve hatta inançları gibi etkenleri belirleyen toplumsal kimlik unsurudur. Bu sebeple şehir kimliğinin değişmezlerinin başında şehrin fiziksel ve coğrafi bileşenleri gelmektedir. Böylece doğal çevre, topografik özellikler, iklim ve bitki örtüsü gibi unsurlar insanların kültürüne direkt etki etmektedir. Yapay çevre özellikleri, yerleşim biçimi, binalar, cadde, sokak ve meydanlar, şehire ve topluma ait sembol kavramlarda çevresel faktörleri tamamlayan önemli beşerî faaliyetler kentsel kimlik bileşenleridir (www.serka.gov.tr).

Marka kimliği, marka ile ilgili var olan, ürüne ilişkin ana faktörleri temsil etmektedir. Bu faktörlerin tutarlılığı hem birbirlerinin tutarlılığını yinelemektedir hem de imaj oluşturma aşamasının bütünlüğünü sağlamaktadır. Neticede, bu faktörler, marka kimliğinin bütünlüğüne katkı sağlamaktadır. Konu, “şehir” yönünden değerlendirildiğinde kimlik; bir kenti diğer kentlerden ayıran özelliklerdir (Yavuz, 2007: 50). Marka kimliğinin içeriği stratejik düşünülmezse, bir tarafa ilişkin etkili bir marka imajının tasarlanması mümkün olmamaktadır. Marka şehir olmanın temelinde tek başına maddi zenginlikler değil, yazılı olan ve olmayan kültürel miras da yatmaktadır. Böylece bir kentin marka olmasında, yazılı olan ve olmayan kültürel değerler yanında mimari ve estetik değerlerde yer üstü ve yeraltı zenginlikleri birer unsur olarak kullanılabilir. Mesela, kentin kuruluşu, efsaneler, masal ve hikâyelerle önemli kişiler, mimari ve estetik değerler taşıyan önemli eserlerin korunması, ileriki kuşaklara taşınması, yeraltı ve yer üstü zenginliklerinin unutulmaması gibi yollarla kentin marka olmasına katkısı olmaktadır. Bu ise şüphesiz, geçmişle bağların güçlü ve sıkı tutulmasına bağlıdır. Ayrıca günün gereksinimlerine, iletişim ve ulaşım araçlarına uygun bir şekilde bunların sunulması da kentin marka olmasına önemli katkılar sağlamaktadır. Bu bağlamda, tarihte ve günümüzde mevcut zenginliklerin unutulmaması ve korunması anlayışı kentlerin marka olmasının en önemli çıkış noktaları olarak görülmelidir (www.serka.gov.tr). Kentin var olan kimliği,

kamuoyunun gözünde iyi, kötü, yaşanabilir, modern, tarihi vs. gibi birtakım izlenimler bırakabilir. Bu izlenimler de kentin var olan imajıdır. İmaj, bireyler tarafından kurum ya da kuruluşun farklı yönlerinin algılanması sonucunda benimsenen görüşlerin toplamından oluşur Bir başka deyişle, gerçek çevrenin kişisel yoruma dayalı olarak zihinde şema haline dönüşme sürecidir. Kimlik de, birey-çevre iletişimi neticesinde kentin özgün ve belirgin karakterini oluşturan niteliklerin farkında olunması ile belirlenir. Kimliği belirleyen birey, oluşturan ise çevresel özelliklerdir. Anlam ise kentsel çevrenin sunduğu sözsüz mesajları, bireyin duygusal algısıyla kavraması neticesinde belirlenen özelliklerden oluşmaktadır. Kentsel çevrenin kimliği, toplumun farkına vardığı çevresel değerlerden oluşur. Kentin imaj ve anlamı ise, bireyin kenti değerlendirmesine bağlı olarak belirlenir. Her işletme ya da kuruluş gibi kentlerin de kurumsal kimliği ile bu türden bir imajları vardır. Bir imajın olumlu olabilmesi ise hizmetlerdeki kalite ve istikrara ve onların anlatılabilmesine doğrudan bağlıdır. Tüm bunlarla birlikte, kentsel rekabet bağlamında, kentler de artık tıpkı hizmet sunan bir işletme gibi "markalaşma" eğilim ve gereksinimi gösteriyor. Rasyonel değerler kadar duygusal değerleri de kullanarak bağlılıklar kurma yoluyla bir kurumun geleceğini, hizmetlerini güvence altına almak anlamına gelebilecek marka kavramı, kapsamlı ve kapsayıcı bir olgu olmakla birlikte, ürün ya da hizmetten elde edilen dokunulabilir ya da dokunulamaz yararlar bütünü, deneyimi içerir. Marka olabilmek içinse, kuşkusuz bir ürün ya da hizmetin tüketicinin kafasında ayrıcalıklı biçimde nitelendirilmesi gerekir. Bir marka, tüketicinin zihninde ne denli ayrıcalıklı hale gelirse, rakiplerinin kendilerine bir yer edinecekleri alanların sayısı da o derece azalır. Bu bağlamda kentsel yönetimlerde bir marka kimliğiyle işlerken hizmetlerinde farklılıklar ve ayrıcalıklar oluşturmalı ve bu ayrıcalıkları hem o kentte yaşayanlara hem de diğer tüm insanlara hissettirebilmelidirler. Hizmetlerin farklılığı, kalitesi, devamlılığı kentin "marka imajını" belirleyicidir çünkü. Bu noktada, marka imajı, ürün veya hizmetin diğerlerinden sıyrılması ve ön plana çıkmasına yardımcı olması açısından önemli bir unsurdur (Çamdereli vd. 2006: 3).

Şehir kimliği, stratejik imaj yönetimi ve konumlandırma sürecinde anahtar rol oynamaktadır. Kent kimliği, kent aktörlerinin, kente gösterilmek istenenlere bağlıdır.

Bu durum kentin istenildiği gibi algılanmasını sağlamaktadır (Akpınar, 2011: 54). Şehir kimliğinin özellikleri ise, şehrin önemli kurumları, şehrin otantik özellikleri, şehir pazarlamasına verilen önem, şehrin alt yapısı, şehir yönetimlerinin şehre gelecek yatırımcılara, turistlere, öğrencilere ve şehir halkına vaat ettikleri yararlardır (Teker ve Gülçubuk, 2005: 101).