Bu R aporun yazılm ası sıra sın d a b a n k a la rın 1972 yılı b ilân ço ların ır çoğunluğu elde edilm em iş ve a n c a k b aşlıca işlem leri k o n u su n d a geçici ve yaklaşık bilgiler edinilebilm iştir. Bu nedenle b a n k a la rın başlıca işlem lerini yıl sonu geçici rak am ların a göre v e diğer işlem lerini yıllık gelişim lerin eği limini belirli ölçüde g ö steren k asım ayı k esin v e rilerin e d a y a n a ra k ince leyeceğiz.
1971 ve 1972 yılında b ankacılık alan ın d ak i gelişm elerin özelliğini k a y nak darlığı çekilm em esi teşkil e tm iştir. B ankaların m ev d u atları 1972 yı lında da hızla a rtm a y a devam e tm iştir. B unun yanında D övize Ç evrilebilir M evduat hesaplarındaki gelişm eler nedeniyle b a n k a la rın y u rtd ışı b a n k a lara karşı taa h h ü tle ri de önem li a rtış la r g ö ste rm iştir. Bu n edenlerle b a n k a la r bir yandan kredilerini a rtırırk e n diğer yan d an k a s a m evcutlarını ve M erkez B ankasındaki se rb e s t tev d ia tla rın ı d a y ü k seltm ek im kanım b u lm u ş lardır. B ankalar bu işlem ler dışında önem li b ir a rtış gösterm iş olan m evduat karşılıklarını M erkez Bankasına y a tırm ışla r ve ayrıca H azine plasm an bo noları ve iç istik ra z tahvilleri satın a la rak tah v ille r cüzdanı m evcutlarını da yükseltm ek im kanını bulm uşlardır.
1972 yılında b ankaların k a y n a k la rı arasın d a en önem li gelişm eyi g ö s term iş olan hesap m evduattır. 1971 yılında % 33,7 o ran ın d a a rtm ış olan m evduat 1972 yılında da % 30 o ran ın d a a rta ra k , geçici v e y a k la şık v e ri lere g ö re 63.007 m ilyon liraya çıkm ıştır. Böylece b a n k a la r 1972 yılında m evduat artışın d an 14.531 m ilyon liralık k a y n a k sağlam ışlardır. 1971 yı lının aksine b a n k a la r 1972 yılında M erkez B ankası k ay n ağ ın a da b a ş v u r m uşlar ve reesk o n t ve avanslarını 4.434 m ilyon liradan 5.993 m ilyon liraya yükselterek M erkez B ankasından 1.559 m üyon liralık k ay n ak tem in etm iş lerdir. Bu artışın 972 m ilyon lirası T. C. Z iraat B ankasına, 587 m ilyon lirası diğer bankalara aittir.
B ankaların, ayrıntıları cetvellerim izde y e r alm am ış olan k a y n ak ların d a da 1972 yılında gelişm eler olm uştur. Y urtdışındaki ban k aların ban k alarım ı za Dövize Ç evrilebilir M evduat şeklinde y a tırd ık ları p a ra la r 1972 yılında 4.826 milyon liralık a rtış gösterm iş v e böylece b an k alarım ıza aynı m ik tard a kaynak sağlanm ıştır. Bunun dışında b ankalarım ız D evlet Y atırım B anka sından ve çoğunluğunu T. Sınaî K alkınm a B ankasının y u rtd ışı b an k a la rla yurtdışı teşekküllerden tem in ettiğ i fo n lard an da 1972 y dm da tahm inen 700 - 800 milyon liralık bir kaynak sağlam ışlardır.
1972 yılında bankaların başlıca k ay n ak ların d a m eydana gelm iş olan değişiklikler şöyledir: B ankaların toplam k a y n ak ları 100 kabul edilirse 1971 yılında bunun 78 ini m evduat, 7 sini M erkez B ankası reesk o n t ve avansları ve 15 ini geri kalan k a y n a k la r teşkil etm ekteydi. 1972 yılında
m e v d u a tın toplam kay n ak lar içindeki payı °/c 75 e inmiş, M erkez Bankası re e s k o n t ve avanslarının payı yine cf< 7 de kalm ış ve diğer kaynakların p a y ı % 18 e çıkm ıştır. A rtış gösterm esine rağm en m evduatın banka kay n a k la rı arasın d ak i payının düşm esi diğer kaynakların daha hızh bir artış g ö ste rm e siy le ilgilidir.
1972 yılı kasım ayı sonu kesin istatistiklerine göre bankaların taah h ü tle ri 572 m ilyon liralık a rtış gösterm iştir. Artış başlıca Devlet Yatırım B an k ası kay n ak ları ile bankaların yurtdışı ve yurtiçi taahhütlerinde gö rü lm e k te d ir. B ankaların Devlet Yatırım B ankasına olan taahhütleri 385 m ilyon lira, yurtiçi ve yurtdışı taahhütleri ise 245 milyon lira artm ıştır. D iğer ta a h h ü t hesapları topluca 58 milyon liralık azalm a gösterm iştir. Y u rtiç i ve y u rtdışı taa h ü tle r kalem indeki artış çoğunlukla Türkiye Sınai K alk ın m a B ankasının yurtdışı kaynaklarındaki gelişme ile ilgilidir. Ban k a la rın tedavüldeki tahvilleri 1972 yılında kasım sonuna k a d a r 34 milyon lira a z a lm ış tır (34 sayılı cetvel).
G eçici ve yaklaşık 1972 sonu istatistiklerine göre 1972 yılında banka ların b aşlıca kayn ak ların d a m eydana geldiğini belirttiğim iz 21.688 milyon lira lık a rtışı b a n k a la r k a sa m evcutlarım , Bankam ız nezdindeki serbest te v d ia tla rım ve m evduat karşılıklarım artırm ak ve özellikle kredilerini y ük s e ltm e k te kullanm ışlardır.
B a n k a la r başlıca m evduat kaynağına ve diğer k aynaklara dayanarak k red ilerin i 13.121 m ilyon lira, kasa m evcutlarını 1.209 milyon lira, M erkez B an k ası nezdindeki serb est tevdiat hesaplarını 942 milyon lira artırm ışlar ve m ev d u a tla rın d a k i a rtışa ve karşılık haddinin yükseltilm esine paralel o la ra k 5.071 m ilyon lira artış gösteren m evduat karşılıklarını da M erkez B a n k a sın a y atırm ışlardır. Bütün bunların dışında bankalarım ız Hazine p la s m a n bonoları ile iç istikraz tahvilleri satın alm aya ve iştiraklerini y ü k se ltm e y e im kan bulm uşlardır. Geçici ve yaklaşık verilere göre tahviller c ü z d an ı ve iştirak ler 1972 yılında toplam olarak 1.345 milyon lira artış g ö ste rm iştir.
T oplam kay n ak kullanım ı 100 kabul edilirse 1972 yılında toplam kul lanım içinde em re hazır değerlerin payı % 8 den % 9 a, m evduat karşılık la rın ın payı % 14 ten % 16 ya çıkm ış, kredilerin payı % 69 dan % 67 ye ve ta h v ille r ve iştiraklerin payı % 9 dan % 8 e inmiştir.
B an k aların 1971 sonunda 5.133 milyon lira olan aııkesleri 1972 yılı so n u n d a 7.284 milyon liraya çıkm ıştır. Artış banknot ve ufaklık parada 1.209 m ilyon lira, B ankam ız nezdindeki serbest tevdiatta 942 milyon lira dır. B an k aların em re hazır değerlerindeki bu artış m evduat ve taa h h ü t lerd e k i yükselişe paralel olarak umumi disponibilitenin de artırılm ası ve bu k o n u d a k i zorunlu oranın altına düşülm emesi gereğinden ileri gelmiştir.
M erkez B ankası nezdinde m u h a fa z a edilen m e v d u a t k a rşılık la rı 1972 yılında hem m e v d u a t hacm inde m ey d a n a gelen a rtış hem y u k a rıd a M er kez B ankası m evduatı bölüm ünde a y rın tılı o lara k incelendiği gibi m unzam m evduat k arşılık ları oranının y ü k se ltilm e si ned en leri ile 5.071 m ilyon lira a rta ra k 12.027 m ilyon liraya ç ık m ıştır. 1961 yılında D evlet Y atırım B an kası nezdinde bırakılm ış olan m e v d u a t k a rşılık la rı m ik tarın d a 1972 yılında önem li bir değişiklik olm am ıştır.
1971 yılında % 15,8 o ran ın d a a rta ra k 42.834 m ilyon liraya çıkm ış olan banka k redileri 1972 yılında # 3 0 , 6 o ran ın d a a rta ra k yıl so n u n d a 55.955 milyon liraya y ü kselm iştir. B anka k red ilerin d e k i g elişm eler ileride ilgili bölüm de ayrıntılı o lara k incelenm iştir.
1972 yılı so n u geçici v erilerin e göre b a n k a la rın ta h v ille r ve iştira k le ri 1,345 milyon liralık a rtış g ö ste rm iştir. A rtış özellikle b a n k a la rın H azine Plasm an Bonoları ve Devlet tah v illerin e y a p tık la rı p lasm a n la rla ilgilidir.
1971 sonunda 44 olan b a n k a say ısı Efes B an k ’ın tedrici tasfiy e y e ta b i tutulm ası nedeniyle 43 e inm iştir. M erkez B ankası ve D evlet Y atırım B an kası dışındaki bu 43 bankanın 11 i özel k a n u n la ve 32 si genel h ü k ü m le r çerçevesinde k u ru lm u ştu r. B ankaların şu b e sayıları ve öz k a y n a k la rın d a 1972 yılında m eydana gelm iş olan g elişm eler k o n u su n d a son bilgiler kasım ayı sonu itibariyle elde edilebilm iştir. B ankaların 1971 son u n d a 3.410 olan şubeleri toplam ı 1972 yılı kasım ayı son u n d a 3.556 y a yü k selm iştir. 1972 yılında onbir a y d a açılan bu 146 şubeden 36 sı özel k a n u n la k u ru lm u ş bankalara, 110 u diğer b an k alara a ittir, ö z e l k a n u n la rla ku ru lm u ş b a n k a ların şube sayısı 1971 yılında 1 491 iken 1972 yılı kasım ayında 1.527 ye, genel hüküm ler çerçevesinde k u ru lm u ş ban k aların şube sayısı ise 1.919 dan 2.029 a yükselm iştir.
B. Krediler
Geçici ve yak laşık yıl sonu v erilerin e göre toplam b anka k red ileri 1972 yılında geçen yıla kıyasla daha hızlı bir a rtış g ö sterm iştir. 1971 yılında % 15,8 oranında a rta ra k 42.834 m ilyon liraya yükselm iş olan b a n k a k re d i leri 1972 yılında 55.955 milyon liray a çık arak % 30,6 oran ın d a a rtm ış tır (30 ve 31 say d ı cetveller).
H er yıl olduğu gibi banka kredileri 1972 yılı başında bir m ik ta r d ü ş m üş ve 1971 sonu seviyesini m art ayında aşm ıştır. Tem m uz ayındaki 160 milyon liralık gerilem eden sonra b a n k a kred ileri a rtışı yıl so n u n a k a d a r daha hızlı bir şekilde artışın a devam etm iştir.
Banka kredileri cari istatistik v erilere d a y a n ılara k ih tisas kredileri ve genel krediler diye adlandırabileceğim iz iki büyük gruba ay rılm ak tad ır. Bu dağılım ekonom ik faaliyet kesim lerine göre yapılm ış bir dağılım
de-gildir. İhtisas kredileri grubu T. Sınai Kalkınma Bankası ile Sınai Yalırun ve K redi Bankasının o rta ve uzun vadeli kredilerini, T. C. Z iraat Bankası nın tarım kredilerini, T. Halk Bankasının küçük sanat ve esnaf kredilerini ve gayri m enkul ipoteği karşılığında kredi açma yetkisine sahip beş ban kanın ipotek karşılığı kredilerini kapsam aktadır. Genel krediler grubu y u k a rıd a belirtilm iş olan ihtisas bankalariyle diğer bankaların ticari k re dilerini, yani senetler cüzdanı, borçlu cari hesap ve avans şeklinde hemen hem en bütün diğer ekonom ik faaliyet kesim lerine açtıkları kredileri içine alm aktadır.
B anka kredilerinin 1972 yılı sonu toplam ı 100 kabul edilirse ihtisas kredilerinin toplam kredilerdeki payı 31 tutm aktadır. 1971 yılı sonunda bu pay 36 idi. Buna karşılık genel kredilerin toplam kredilerdeki payı 1971 yılında % 64 iken 1972 yılında % 69 dur.
1972 yılında ban k a kredilerinin yapısında m eydana gelm iş olan bu d eğişiklikler genel kredilerin a rtış oranının ihtisas kredileri artış oranın dan y ü k sek olm asından ileri gelm iştir. 1972 yılında ihtisas kredileri % 12,4 o ra n ın d a a rta rk e n genel k rediler 964 0 ,9 oranında artm ıştır. 1972 yılında ih tisas kredileri içinde yer alan sanayi kredilerinin toplam krediler içindeki payı % 5,6 d a n % 5,0 e, küçük sa n a t ve esnaf kredilerinin payı % 3,0 den % 2 ,7 ye, tarım kredilerinin payı % 20,7 den % 17,5 e ve ipotek karşılığı k red ilerin payı % 6,8 den % 5,8 e inm iştir.
G enel kredilerin toplam kred iler içindeki payım yukarda belirtilm iş o lan ih tisas k redileri kapsam ına girm eyen sanayi, tarım , konut, bayındır lık, ih ra c a t ve iç tic a re t gibi kesim kredilerindeki artışlar yükseltm iştir.
S anayi bankalarının açm ış olduğu krediler 1971 yılı sonunda 2.389
m ilyon lira iken 1972 yılı sonunda 2.794 milyon liraya yükselm iştir.
T. Sınaî K alkınm a B ankasının açtığı krediler % 13,7 oranında artarak
2.036 m ilyon liraya çıkm ıştır. Sınaî Yatırım ve Kredi Bankasının açtığı k re d ile r ise % 26,5 oranında a rta ra k 1972 yılı sonunda 758 milyon liraya u laşm ıştır.
T. H alk B ankasınca açılm akta olan küçük sa n at ve esnaf kredileri 1971 yılı sonunda 1.267 m ilyon lira, 1972 yılı sonunda ise 96 21,4 fazla- siy le 1.538 m ilyon liradır.
T arım kredileri 1971 sonunda 8.867 milyon liraya inmiş, 1972 yılı so n u n d a ise 941 m ilyon lira a rta ra k 9.808 milyon liraya çıkm ıştır; artış o ran ı % 10,6 dır. Tarım kredilerinin 1972 yılı sonu itibariyle 2.369 milyon lirası T arım Kredi K ooperatiflerine, 3.401 milyon lirası Tarım Satış Koope ra tifle rin e açılm ıştır; doğrudan doğruya üreticiye açılan krediler ise 4.038 m ilyon liradır.
İpotek karşılığı açılan k red iler 1971 yılı son u n d a 2.926 milyon lira iken 1972 yılı sonunda 3.220 m ilyon liraya çıkm ıştır. Bu kredilerin 1.726 m ilyon lirası k o n u t in şa a t kredisi, 813 m ilyon lira sı a fe tle r için açılan kredi, 174 m ilyon lirası turizm kredisi ve 507 m ilyon lirası ticari n itelik teki kredilerdir.
Y ukarıda da b elirtm iş olduğum uz gibi genel k red iler bankaların borçlu cari hesap, av an s v e se n et isk o n to su şeklinde hem en hem en bütün faaliyet kesim lerine a ç tık la rı kredileri k ap sam ak tad ır. Bu k red iler bankalardaki kredi m uam elelerinin şekli dolayısiyle ticari bir m ahiyet g ö sterm ektedirler. Bu krediler 1971 yılı sonunda 27.385 m ilyon lira iken 1972 yılı sonunda 38.595 m ilyon liraya çıkm ıştır. 1971 yılına kıyasla a rtış oranı % 40,9 dur. 1972 sonu itibariyle banka kredilerinin kesim lere ve ekonom ik faaliyet kolla rına dağılım ını g ö steren ista tis tik le r henüz tam am lan m am ıştır. İkişer aylık dönem ler itibariyle h azırlanan bu ista tistik le r ekim ayı sonu itibariyledir. Ekim sonu verilerin e göre 34.643 m ilyon lira olan genel kredilerin toplam banka kredileri içindeki payı % 68,6 dır. G enel k re d ile r toplam ını 100 k a bul edersek 36,0 sı sanayi v e m adencilik, 2,1 i tarım , 9,7 si k o n u t ve b ay ın dırlık. 31,2 si dağıtım se k tö rü ve 21,0 i se k tö rle re d ağıtılam ayan kredilerdir. Genel ve K atm a B ütçe ile M ahalli id areleri k a p say an kam u mali se k tö rü ne açılan kredilerin payı ihm al edilecek k a d a r kü çü k tü r.
Banka kredilerinin cari ista tistik le rin d e ih tisas v e genel kredi ay ırı m ının kullanılm ası ve genel k red ilere ticari de denm esi banka kredilerinin yapısı konusunda aldatıcı so n u ç la r verm ektedir. K esim lere v e ekonom ik faaliyet kollarına göre dağıtılm ış bu genel k red ilere ihtisas kredisi ş e k linde verilm iş o lan la r da eklenince toplam banka kredilerinin kesim lere dağılım ı ista tistik le ri elde edilir. Şimdi b a n k a kredilerinin kesim ler a ç ı sından dağılım ını bu esasa göre inceleyelim (32 ve 33 sayılı cetveller).
1972 yılı ekim ayında 50.508 milyon liralık toplam banka kredilerinin % 45,8 i üretim , % 11,4 ü ko n u t ve bayındırlık, % 27,4 ü dağıtım kesim lerine aittir. K am u m ali kesim ine b an k alarca açılan k red iler 9 mUyon lira dır. K esim lere dağıtılam ıyan kredilerin payı ise % 15,4 tür.
1972 yılı ekim ayında 23.113 m ilyon lira tu ta rın d a k i üretim sek tö rü kredileri toplam banka kredilerinin 1971 yılı ekim ay ın d a % 4 5 ,2 sini, 1972 yılı ekim ayında % 45,8 ini teşkil etm iştir. Ü retim kesim i kredileri payının artm ası, sanayi kredilerindeki a rtışta n ileri gelm iştir.
Ü retim s e k tö rü kredileri içinde yer alan sanayi kredileri toplam ı 1972 yılı ekim ayı sonunda 14.923 m ilyon liraya çıkm ıştır. Bu kredilerin bir kısm ım sanayi bankalarının açm ış olduğu o rta ve uzu n vadeli krediler ve çoğunluğunu diğer bankaların ticari kredi şa rtla rı ile sınaî teşebbüslere açtıkları kred iler teşkil etm ektedir. 1971 yılında uygulanm asına başlanm ış olan o rta vadeli k red iler b u nlar içinde y er alm ıştır. S anayi kredileri 1971 yılı ekim ayından 1972 yılı ekim aym a k ad ar 3.706 m ilyon lira (% 33,0)
artm ıştır. Sanayi bankalarının açtığı krediler 448 milyon lira (% 18,9), diğer bankaların açtığı krediler 3.258 milyon lira (% 36,8) artm ıştır. Diğer bankaların sanayi sek törüne açtıkları kredilerin 1972 yılında daha fazla hızlanm asını yukarıda Merkez Bankası kredileri bölüm ünde değindiğimiz o rta vadeli kredilerin teşviki ile ilgili tedbirler etkilem iştir.
M adencilik kesim ine sanayi bankaları dışında kalan bankaların açmış olduğu krediler 1972 yılı ekim ayı sonunda 368 milyon liraya çıkmış, top lam krediler içindeki payı da binde 6 dan binde 7 ye yükselm iştir. Sanayi b ankalarının m adencilik kesim ine açtığı krediler istatistik nedenlerle s a nayi kredileri içinde yer alm aktadır. Ancak bu kredilerin m iktarı çok y ük sek değildir.
1971 ydm da gerilem e gösterm iş olan tarım kredileri 1972 yılında,
1971 yılı ekim sonuna göre, 613 milyon lira (% 10,7) artm ıştır. Genel ista tistik lerd e tarım kredileri arasında yer alan Tarım Satış K ooperatifleri k redileri bu özel dağılım serilerinde dağıtım kesim inde gösterilm ektedir. T arım kesim ine açdm ış olan cari krediler 1972 ydı ekim ayında 6.334 mil yon liraya çıkm ıştır. Bu kredilerin ancak 329 milyon lirası Ziraat Bankası dışındaki b an k alara aittir. Tarını kredilerinin toplanı krediler içindeki payı
1971 yılı ekim ayında % 14,1 iken 197^- yılında aynı ay sonunda % 12,5 e inm iştir. 1972 yılı ekim ayı itibariyle toplam banka kredilerinin # 4,1 i Tarım K redi K ooperatiflerine, % 8,4 ü doğrudan doğruya üreticilere açılan tarım kredileridir. 1972 ydında tarım kredileri artış gösterdiği halde to p
lam b anka kredileri içindeki payı gerilem iştir.
Ü retim kesim leri içinde yer verilmiş olan küçük sa n at ve esnaf kredi leri 1972 yılı ekim ayı sonunda 1.488 milyon liraya yükselm iştir. Bu kre dilerin tam am ı T. Halk Bankasınca açılm aktadır. Cari istatistikler küçük sa n a t ile ticari nitelikte olan esnaf kredilerini gerek Halk Bankası gerek kesim lere dağıtılam ayan krediler içinde yer alan 25.000 liradan az krediler açısın d an açıklığa k av u ştu rm ak im kânını verm em ektedir. 1971 yılı ekim ayı so n u n d a % 3,0 olan Halk Bankası küçük sanat ve esnaf kredilerinin toplam banka kredileri içindeki payı 1972 yılında aynı ay sonunda yine % 3.0 tür.
K onut ve bayındırlık kesim ine bankalar 1972 yılı ekim ayı sonu iti b ariy le 5.733 m ilyon liralık kredi açm ışlardır. Bu krediler konut inşaatı, m ahalli idareler, a fe tle r ve diğer inşaat kredilerini kapsam aktadır. Konut ve b ayındırlık sek tö rü kredilerinin toplam banka kredileri içindeki payı
Banka k redileri içinde önem li bir yeri olm ayan k a m u m ali se k tö rü n e açılan k red iler 1971 yılı ekim a y ın d a 3 m ilyon lira iken 1972 yılının aynı ayında 9 m ilyon liraya çıkm ıştır.
Toplam ban k a kredileri içinde ikinci sırad a bulunan dağıtma kesim i kredileri 1972 yılı ekim ayı so n u n d a 13.888 m ilyon lira y a yükselm iştir. Bu
kredilerin to p lam ban k a kredileri içindeki payı 1971 yılı ekim ayında
% 28,1 iken 1972 yılı ekim ayında % 27,4 e inm iştir.
Dağıtım s e k tö rü içinde y e r ala n ih ra c a t k redileri 1972 yılı ekim ayı sonunda 5.204 m ilyon liradır. Bu tiir k red iler Z ira a t B ankasının Tarım Satış K ooperatiflerine açtığı ih ra c a t kredileri ile bu B ankanın ve diğer bankaların açtığı ih ra c at k redilerini k a p sam a k ta d ır. 1971 yılı ekim ayı so nuna göre ih ra c a t kred ilerin d e|4 7 m ilyon liralık azalm a o lm u ştu r. Bu azal- ına Tarım S a tış K ooperatifleri kredilerinin 469 m ilyon lira eksilm esi ile ilgi lidir. Diğer ih ra c a t kredileri bu dönem de 322 m ilyon lira a rtm ıştır. İh racat kredilerinin toplam banka kred ileri içindeki payı 1971 yılı ekim ayında % 13,1 iken 1972 yılı ekim ayında % 10,3 e inm iştir. A ynı dönem de ihracat kredilerini teşkil eden T arım S atış K ooperatifleri k redilerinin payı % 8,3 ten 'U 5,8 e, diğ er ih ra c a t kredilerinin payı ise % 4,8 d en °/c 4,5 e inm iştir.
ith a lâ t kredilerinin 1972 yılı ekim ayı sonu seviyesi 3.462 mUyon
liradır. 1970 d ev alü asy o n u n d an so n ra bir m ik ta r azalm ış olan bu krediler 1971 yılında da ith a lâ t hacm inin yükselm esine rağm en d u rak la m a g ö s te r m iştir. ith a lâ t k redileri d ev alü asyondan önce ith a lâ t tem in a tla rı ve k a r şılıkları için alm an k red ileri de kapsıyordu. D evalüasyondan so n ra ith a lâ t tran sferlerin sü ratlendirilm esi bununla ilgili kredilerin de azalm ası so n u cu nu verm iştir. 1972 yılında ise ith a lâ tta k i gelişm eye paralel o lara k ith a lâ t kredilerinin de ekim sonları itibariyle 1.040 milyon lira a rttığ ın ı görüyoruz. Böylece toplam b anka kredileri içinde 1971 ekim inde % 6,0 olan bu kred i lerin payı 1972 yılının aynı ayında % 6,7 ye yükselm iştir.
T. C. Turizm B ankası ve V akıflar B ankası ta ra fın d a n tu rizm kesim ine açılan ve toplam banka kredilerine oranı binde yarım k a d a r olan krediler
1972 yılı ekim ayı sonunda 144 m ilyon liraya inm iştir. M iktarı az olm akla birlikte 1971 yılı so n u n a k a d a r hızlı saydabilecek bir a rtış g ö sterm iş olan turizm kredileri son iki yılda d u raklam ıştır. Bu iki b anka dışında kalan diğer bankaların bu kesim e açm ış olduğu bir m ik tar k redinin kesim lere dağıtılam ıyan g ru p içinde yer alınası m uhtem eldir.
Cari banka istatistik lerin d e s e n e tle r cüzdanı, a v a n sla r ve borçlu cari hesaplar şeklinde açılm ış olan k red iler genellikle ticari kredi diye adlan dırılm aktadır. Bu krediler içinde y e r alan diğer iktisadi faaliy et kollarına a it krediler açıklığa k a v u ştu ru lu n ca yurtiçi ticaretin finansm anı için
açıl-m ış olan banka kredilerinin cari istatistiklerdeki kadar büyük olaçıl-madığı a n la şd m ak ta d ır, tç tic a re t kredileri 1972 yılı ekim ayı sonunda 5.078 m il yon liraya yükselm iştir. Bu kredilerin toplam banka kredileri içindeki payı 1971 yılı ekim ayında # 8,6 iken 1972 yılı ekim ayı sonunda % 10,1 e yük selm iştir.
K esim lere dağıtılam ıyan kredilerin 1972 yılı ekim ayı seviyesi 7.765 m ilyon liradır. Bu krediler toplam banka kredilerinin 1971 yılı ekim ayında # 13,9 unu, 1972 yılı ekim ayında % 15,4 ünü teşkil etm iştir. Bu kredilerin 1972 ekim ayı sonu itibariyle 1.720 milyon lirasını 25.000 liradan az k re diler, 496 milyon lirasını ipotekli ticari krediler ve 5.549 milyon lirasını ise bu tü r istatistik lerin henüz gelişme halinde bulunm ası dolayısiyle hiçbir kesim e dağıtılam ıyan krediler teşkil etm ektedir.
C. M evduat
G eçici ve yaklaşık verilere göre bankalardaki m evduat 1972 yılında 14.531 m ilyon lira ( # 30,0) a rta ra k 63.007 milyon liraya çıkm ıştır; m ev d u a t 1971 yılında % 33,7 oranında artm ıştı (30 ve 31 sayılı cetveller).
1972 so n u itibariyle toplam m evduatın 36.832 milyon lirası vadesiz tic a ri m ev d u at ile vadesiz ta s a rru f m evduatını kapsayan tevdiat parasıdır; g eri k alan 26.175 milyon lira, bunlar dışında kalan tevdiat hesaplariyle ilgilidir.
T ev d iat parası 1971 yılında 26,5 oranında, 1972 yılında ise # 24.3
o ra n ın d a a rtm ıştır. 36.832 milyon liralık tevdiat parasının 11.894 milyon
lira sı v ad esiz ticari m evduat, 24.938 milyon lirası ise vadesiz tasarruf
m evduatıdır. 1972 yılında vadesiz ticari m evduat % 36,6, vadesiz tasarruf m e v d u a tı % 19,2 oranlarında artm ıştır; 1971 yılm a kıyasla vadesiz ticari m ev d u atın a rtış hızı yükselm iş, vadesiz tasa rru f m evduatının artış hızı ise d ü şm ü ştü r.
V adesiz ticari m evduat ve vadesiz tasa rru f m evduatı dışında kalan d iğ e r m ev d u at 1972 yılında % 38.8 oranında artm ıştır. Diğer m evduatın a rtış o ran ı 1971 yılında olduğu gibi 1972 yılında da tevdiat parası artış o ra n ın d a n yüksek olduğu için tev d iat parasının toplam m evduat içindeki payı bu yıl da # 6 1 , 1 den, # 5 8 , 5 e inm iştir. Vadeli ticari ve tasarruf m ev d u a tı ile vadeli ve vadesiz resm i m evduatı kapsayan diğer m evduatın payı ise # 38,9 dan % 41,5 e yükselm iştir.
B ankaların faaliyetleri konusundaki ayrıntılı kesin bilgiler ancak k a sım ay ı itibariyle elde edilebildiği için bankalardaki m evduatın vadeler ve nevileri açısından yapısını ve gelişmelerini bu tarih itibariyle inceleye ceğiz.
T oplam b an k a la r m evduatı 1972 yılı kasım ayı itibariyle 56.995 mil y on liraya yükselm iştir. Toplam bankalar m evduatının 3 8 j^ 4 milyon lirası