Nitel araştırmalar, genelleme yapma kaygısı içermeyen, amacı araştırmanın konusu ve sorusu için doğru verinin elde edilebileceği örnekleme ulaşmak olan çalışmalardır. Nitel veri geliştirme tekniklerinin kullanıldığı çalışmalarda örneklem seçim süreci oldukça esnektir. Araştırmacı, evrende araştırma sorusuna cevap bulacağı bir örneklem seçerek amaca yönelik
örneklemeye başvurur. Yeni görüşülecek kişiler belirlenirken, bu çalışmada olduğu gibi daha önce görüşülen kişiler belirleyici olabilir ve onların referanslarıyla sonraki katılımcılara ulaşılabilir. Mülakatlar yapıldıkça çalışılan konunun geliştirilmesine sağladığı olanak göz önüne alınarak, örneklem sürekli yenilenebilir (Kuzel, 1992; Güler, vd., 2013). Araştırmanın örneklemi belirlenirken başörtülü gençler içinden "tüketici" olarak aktif rol oynadığı düşünülen kişilerin seçilmesine dikkat edilmiştir. Bu doğrultuda modern tesettür olarak da bahsedilen çizgide giyinen gençler örnekleme dahil edilmiştir. Gençlerin seçiminin ardında yatan en önemli etken tüketim pratiklerinin oluşmasında ve sürdürülmesinde temel aktör olarak yer almalarıdır. Tesettür giyim anlayışındaki değişiklik ve gençlerin, tesettürün giyim tarzını temsil etme gücünün daha yüksek olması, mülakatlar için bu grubun seçilmesinde yatan temel etkendir.
Nitel araştırmalarda mülakat yapılacak kişi sayısı, araştırmacının, araştırmanın yeterli doygunluğa ulaştığı kanısı ile belirlenmektedir. Elde edilen ve yorumlanan verilerin, araştırmanın temel amaçlarını karşılaması ve her yeni mülakatın elde edilmiş verilerin tekrarına döndüğü noktada alan araştırması bitirilir (Kvale, 1996). Bu doğrultuda 02 Eylül-28 Kasım 2016 tarihleri arasında 19 kişi ile derinlemesine mülakat yapılmıştır. Tablo 4.2'de kaç kişi ile görüşüldüğü, mülakatların hangi tarihte yapıldığı, mülakata katılanların kaçıncı sınıfta ve mülakat süreleri hakkında bilgiler yer almaktadır. Mülakatlardan önce katılımcılarla iletişime geçilerek araştırma hakkında ön bilgi verilmiştir. Katılımcılara daha önce araştırmaya katılmış olan bir arkadaşının referansı sonucu ulaşıldığı için zorlanılmadan iletişime geçilmiştir.
Çalışmaya katılacak kişilere kartopu örnekleme yöntemi ile ulaşılmıştır. Öncelikle İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde araştırmacının tanıdığı ve tezin konusu kapsamında gönüllü katılımcı olan bir öğrenci ile mülakat yapılmıştır. Ardından bu öğrenciden yeni katılımcılar önermesi istenmiş ve bu şekilde İ.İ.B.F. öğrencilerine ulaşılmıştır. İlahiyat Fakültesi'ndeki öğrencilere ise, fakültedeki bir öğretim üyesinden yardım alınarak ulaşılmıştır. Danışılan öğretim üyesinin yönlendirdiği iki öğrenci ile mülakatlar başlamış ve bu öğrencilerin arkadaşlarıyla araştırmacıyı tanıştırması üzerine gönüllü katılımcılar çalışmaya dahil olmuştur. İlahiyat Fakültesi'nde görüşülen öğrencilerin önerisi ile Eğitim Fakültesi'ndeki katılımcılara ulaşılmıştır. Mülakat öncesinde katılımcılara araştırma hakkında ön bilgi verilmiş ve katılma konusunda çekimser kalanlara hiç bir şekilde ısrar edilmemiş olup, örneklem gönüllülük esas alınarak oluşturulmuştur. Burada örnekleme yöneltilen sorularla ilgili şu not düşülebilir; başörtülü gençler arasında farklı kapanma şekilleri olduğu görülmektedir. Bunun sebebini sorgulamak bu tezin niyetinin ve içeriğinin dışında bir konu
olmakla birlikte, kişilerin inançlarıyla ilgili meselelerin mahrem oluşu konusunda mülakatlar boyunca hassas davranılmıştır.
Tablo 4.2. Mülakat Yapılan Kişilerin Listesi (Tarih sırası ile)
Tarih Katılımcı Kodu/Yaşı Mülakat Süresi
02.09.2016 Ayşe-22 Yaşında 27 dakika
14.09.2016 Betül-18 yaşında 32 dakika
03.10.2016 Ceyda-21 yaşında 28 dakika
05.10.2016 Demet-21 yaşında 30 dakika
12.10.2016 Emine-22 yaşında 33 dakika
13.10.2016 Fatma-28 yaşında 46 dakika
23.05.2016 Gül-18 yaşında 35 dakika
25.10.2016 Hümeyra-21 yaşında 31 dakika
25.10.2016 Işıl- 22 yaşında 42 dakika
31.10.2016 İlknur- 21 yaşında 27 dakika
31.10.2016 Kadriye-22 yaşında 30 dakika
31.10.2016 Lale-21 yaşında 36 dakika
04.11.2016 Merve-19 yaşında 28 dakika
05.11.2016 Nesrin-20 yaşında 30 dakika
05.11.2016 Oylum- 20 yaşında 40 dakika
07.11.2016 Pınar-18 yaşında 25 dakika
07.11.2016 Rabia- 19 yaşında 38 dakika
07.11.2016 Saniye- 19 yaşında 26 dakika
Şekil 4.1. Kartopu Yöntemi ile Örneklemin Elde Ediliş Şeması Ayşe Ceyda Hümeyra Araştırmacı Demet Emine Fatma Kadriye Gül Lale Betül Işıl Oylum İlknur Merve Tuğçe Nesrin Pınar Rabia Saniye 57
Verileri güçlendirmek için genç kapalı tüketicilerin yanı sıra günlük hayatta kullanılan ürünleri satan mağazalardaki yetkililerle de mülakatlar yapılmıştır. Bir optik firması, telefon satan bir mağaza, kuyumcu ve bazı tesettür mağazalarının yetkililerine, bu grupta yer alan tüketicilerin satın alma davranışları hakkında sorular yöneltilmiştir.
Araştırmada kullanılan veri geliştirme araçlarından bir diğeri de göstergebilim analizidir. Araştırılan olgu ile ilgili olduğu düşünülen görsel materyalin analizi ile araştırmanın ana verisi zenginleştirilmiştir. Mülakatlarda katılımcıların fikir almak için başvurduğu ve severek takip ettiği sosyal medya profilleri olduğu öğrenilmiştir. Katılımcıların beğenerek takip ettiği Instagram profillerindeki araştırmaya en uygun bulunan fotoğraflar belirlenmiştir. Mülakatlar esnasında katılımcıların olumsuz örnek olarak verdikleri bir Instagram profilindeki fotoğraflar da analize tabi tutulmuştur. Fotoğrafların çözümlenmesi ile elde edilen veriler, bulguların çeşitlendirilmesi ve diğer sonuçların desteklenmesinde kullanılmıştır. Göstergebilimsel analize tabi tutacak görsellerin seçimi esnasında konuyla ilgisi olan ve temsil gücü yüksek olan fotoğraflar seçilmiş olup, toplam yirmi fotoğraf analiz edilmiştir.
Katılımcıların mülakatlar sırasında belirtmeleri ile öğrenilen sosyal medya hesapları incelendiğinde, tesettür kıyafeti tasarlayan ve satan popüler hesap sahiplerinden ikisinin Antalya'da yaşadığı görülmüştür. Bu kişilerden birini tanıyan bir katılımcı aracılığı ile randevu istenmiştir. Katılmayı kabul ettiği halde bir kaç kez hatırlatılmasına rağmen her seferinde işlerinin yoğunluğu sebebiyle mülakat ertelenmiş ve bu mülakat gerçekleşememiştir. Antalya'da yaşayan diğer kişiye ise sosyal ağlar üzerinden çalışmayı anlatan ve katılımını rica eden mesajlar gönderilerek iletişime geçilmeye çalışıldıysa da herhangi bir geri dönüş olmamıştır.