Katılımcıların Çıntar Mantarına Yönelik Tercihleri

Katılımcıların çıntar mantarı ile ile ilgili tercihlerine yönelik yapı-lan değerlendirmeler Çizelge 3’de verilmiştir. Buna göre katılımcıların

%77.3’ü doğadan çıntar mantarı toplamaktadırlar. Topladıkları çıntar mantarını kimlere sattıkları sorulduğunda katılımcıların %66’sı köydeki, kasabadaki ve çevresindeki insanlara, %26.7’si başka bir yere satmak üze-re alan aracılara ve %7.3’ü ise tüccarlara yanıtını vermiştir.

Katılımcılara mantar kaynaklı zehirlenme vakaları sorulduğunda %4’ü bazen rastladığını, %30.7’si nadiren rastladığını ve %65.3’ü hiç rastlama-dığını ifade etmiştir. Mantarla ilgili olarak herhangi bir konuda eğitim alıp almadıkları sorulduğunda %4’ü eğitim aldığını, %96’sı eğitim almadığını belirtmiştir. Mantarla ilgili herhangi bir konuda (yetiştirme, teşhis, pişirme vb.) eğitim alma istekleri sorulduğunda ise %23.3’ü eğitim almak istediği-ni ancak %76.7 gibi büyük bir çoğunluğu eğitim almak istemediğiistediği-ni ifade etmiştir. Ancak yenilebilir mantarların doğadan toplanması ve üretimi ko-nusunda yerel halk bilinçlendirilmeli ve sürdürülebilir kullanımı için plan-lamalar yapılmalıdır (Metin vd., 2013). Katılımcıların 2018 yılı sezonu için topladıkları mantar miktarı katılımcı başına ortalama 25.8 kg olup, kg fiyatı ise ortalama 10 TL olarak değer bulmuştur. Ege bölgesini kapsayan bir çalışma sonuçlarına göre, çıntar mantarı ucuz ve kolay erişilebilir bir gelir ve gıda kaynağı olması nedeni ile yerel halk için önem taşımaktadır (Adanacioglu vd., 2017). Tüketim şekilleri açısından bakıldığında, yöre halkının çıntarı taze olarak yoğun bir şekilde kullandığı, bir miktarını ise kurutarak daha sonra kullanmak üzere sakladığı görülmektedir.

Çizelge 3. Katılımcıların Çıntar Mantarına Yönelik Bazı Değerlendirmeleri

Tercihler Yanıtlar Frekans Yüzde

Mantar toplama Evet 116 77.3

Hayır 34 22.7

Zehirlenmesi vakaları Bazen rastlıyorum 6 4.0

Nadiren rastlıyorum 46 30.7 Hiç rastlamıyorum 98 65.3 Mantarla ilgili herhangi bir konuda

eğitim alıp almadıkları

Evet aldım 6 4.0

Hayır almadım 144 96.0

Mantarla ilgili bir konuda (yetiştirme, teşhis, pişirme vb.) eğitim alma istekleri

Evet istiyorum 35 23.3

Hayır istemiyorum 115 76.7

Ortalama toplanan mantar miktarı ve fiyatı (2018 yılı)

Çalışmada, bazı demografik ve sosyo-ekonomik özellikler bakımın-dan (yaş, cinsiyet, eğitim durumu ve gelir düzeyleri) farklı olan katılımcı-ların ODOÜ tercihleri arasında istatistiksel olarak fark olmadığı görülmüş-tür. Ancak, eğitim düzeyi göreceli olarak yüksek olan katılımcıların dozaj bilgisi ve yan etkiler konusunda daha bilinçli oldukları dikkati çekmekte-dir. Ayrıca ürünlerin doğal ve hijyenik olması isteği eğitim düzeyi ile artış göstermektedir.

Gölhisar ilçesi önemli doğal kaynaklara sahip olmakla birlikte yerel halkın kırsal kısmı ekonomik olarak kalkınmaya muhtaçtır. Bu nedenle odun dışı orman ürünleri yerel halk için önemli doğal kaynakların başın-da gelmektedir. Yörede yetişen çıntar mantarı bu amaçla kullanılabilecek ürünlerden birisidir. Gölhisar ve çevresinde sevilerek ve oldukça fazla tü-ketilen çıntar mantarının bölgeye mevcut ekonomik katkısı, potansiyeline oranla oldukça düşük kalmaktadır. Envanter konusu ve uygun pazar bulma bunun en önemli nedenlerinden birisidir.

Ülkemizde yetiştirilen ve doğadan toplanan mantarların bir kısmının ihracatının işlenerek yapılırken özellikle doğadan toplanan mantarların ihracatı işlenmemiş olarak yapılmaktadır. Ancak bu tarzda yapılan ihra-cat, özellikle üreticilere ve toplayıcılara arzu edilen düzeyde gelir katkısı

.₄₁

Ziraat, Orman ve Su Ürünleri Alanında Teori ve Araştırmalar II

sağlamamaktadır. Bu nedenlerle ürünlerin, özellikle doğadan toplananların doğallıkları bozulmadan işlenerek, hijyenik koşullar ile pazara sunulması katma değer artışına önemli katkı sağlayacaktır. Ayrıca ticareti yapılan bit-kisel ürünler ve yenilebilir mantarlar listesi toplayıcılar, yetiştiriciler, ara-cılar, ihracatçı firmalar ve ilgili devlet kurumlarıyla birlikte hazırlanarak kullanıcılar için bir veri tabanı oluşturulmalıdır (Faydaoğlu ve Sürücüoğlu, 2011). Bunların yanı sıra, hangi bitkilerin doğadan toplandığı, hangilerinin kültüre alınarak üretildiği bilgisi de ortaya konulmalıdır. Böylece özellikle toplayıcılık yapanların kayıt altına alınmasına katkı sağlanacaktır. Stan-dartlara uygun ürün çeşitleri üretimi için, ürün özellikleri, hasat teknikleri, kullanım alanları gibi vb. bilgileri içeren mesleki eğitimler de desteklen-melidir (Günşen ve Atmiş, 2018; Göksu ve Adanacioglu, 2018).

Daşdemir ve Söğüt (2018) tarafından yapılan bir çalışmada, odun dışı orman ürünlerinin üretim ve pazarlama süreçlerinde üretici, satıcı ve işletme yöneticilerinin karşılaştıkları sorunların birbirlerinden farklı olduğu ortaya ko-nulmaktadır. Çalışmada, bu ürünler için en önemli sorun, ürünlerin olgunlaş-madan toplanarak, tamamen temizlenip kurutulolgunlaş-madan, ıslak veya çürümüş, ta-zeliğini kaybetmiş ve açık olarak taşınmasıdır. Üretici-satıcılar (köylüler) için en önemli sorunlar kötü hava ve arazi koşulları, alıcıların kaliteden çok fiyata önem vermesi ve aynı ürünün birçok satıcı tarafından satılması, depolanması ve taşınmasıdır. Orman işletmesi yöneticileri için en önemli problemler, yeter-siz personel ve dağınık dağıtım nedeniyle odun dışı orman ürünlerinin üretim/

toplama ve nakliyesinin izlenememesi, köylülerin tarife ödemeyi kabul etme-mesi ve mevzuata uymamasıdır. Bu sorunlar ise üretim ve satış miktarlarının tam olarak kayıt altına alınmasında sorunlara neden olmaktadır.

Bitkisel ürün ve mantar ticaretinin ve bunlardan elde edilen gelirle-rin oldukça önem kazandığı günümüzde, küresel rekabet ortamında yerel üreticilerin ve firmaların pazarda tutunabilmesi için koordine edilmeleri sağlanmalı ve modern pazarlama yöntemleri teşvik edilmelidir (Toksoy vd., 2010; Metin vd., 2013). Benzer şekilde ülke genelinde odun dışı ürün-lerin yönetim veya planlamasını çalışanlar ile bu ürünürün-lerin biyolojisi ve kimyasını çalışanların birbirinden bağımsız çalışması üretilen bilimsel bil-gilerin birbirinden kopuk olmasına neden olmaktadır. Ayrıca, Türkiye’de gözlenen tür ve ürün çeşitliliği, sürdürülebilir odun dışı orman ürünleri yönetimi için farklı disiplinlere ait bilgilerin tek bir ortak amaç doğrultu-sunda bütünleştirilmesini gerekli kılmaktadır (Ok ve Koç, 2018). Gölhisar ilçesi ve çevresinde de benzer ihtiyaçlar söz konusudur. Bu açılardan dü-şünüldüğünde Gölhisar yöresinin mevcut bitki potansiyeli yöreye ve ye-rel halka önemli ekonomik katkılar sağlayabilecek düzeydedir. Odun dışı orman ürünleri ve özellikle ulusal ve uluslararası pazarlarda talep gören çıntar mantarının kullanımının sürdürülebilir bir yaklaşımla planlanması, biyolojik çeşitliliğin korunmasına katkı sağlamanın yanı sıra yöre insanına istihdam ve gelir açısından önemli katkılar sağlayabilir.

KAYNAKLAR

AÇSHB, (2020). Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Erişim Tarihi:

04.09.2020. https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/35787/yillar-itibariyla-net-ve-brut-asgari-ucret-01-08-1996-31-12-2020.pdf

Adanacioglu, N., Yildiz, U., Ogur, E., Aykas, L., Tan, A., Taylan, T. (2016).

Türkiye Makromantar Genetik Kaynakları I. Ege Bölgesi. Anadolu, J. of AARI, 26(1): 46-61.

Adanacioglu N., Tan, A., Karabak, S., Güzelsoy, N., Ayas, F., Aykas, L., Taylan, T. (2017). Economically important wild mushroom Saffron Milk Cap [Lactarius deliciosus (L.) Gray] of Aegean Region, Turkey. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 27(2): 91-96.

Akbulut, S., Bayramoğlu, M.M. (2013). The trade and use of some medical and aromatic herbs in Turkey. Ethno Med, 7(2): 67-77.

Akyol, A., Örücü, Ö. (2019). İklim değişimi senaryoları ve tür dağılım modeline göre kızılcık türünün (Cornus mas L.) odun dışı orman ürünleri kapsamında değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi (17): 224-233.

Akyol, A., Tanas, E.K. (2019). Rehabilitasyon eylem planları çerçevesinde kızılcık (Cornus mas L.) rehabilitasyon çalışmalarının sosyo-ekonomik katkılarının irdelenmesi: Dursunbey Orman İşletme Müdürlüğü örneği.

Turkish Journalof Forestry, 20(2): 101-109.

Akyol, A., Türkoğlu, T., Topcan, H.İ., Tolunay, A. (2017). Determination of consumer preferences and trends on non-wood forest products in Balikesir province scale. International Symposium on New Horizons in Forestry, 18.10.2017 20.10.2017, Isparta, Türkiye.

Akyüz, M., Kırbağ, S. (2009). Bazı tarımsal ve endüstriyel atıkların Pleurotus spp. üretiminde kompost olarak değerlendirilmesi. Ekoloji, 18(70):27-31.

Anonim, (2020). Mushrooms. Calu crop production guides. January 2009 Ref:

021401. http://www.calu.bangor.ac.uk/Technical%20leaflets/021401%20 Mushroom%20introduction.pdf Erişim Tarihi: 02.10.2020

Arslan, H., Engı̇ndenı̇z, S., Çınar, G. (2016). İzmir İli kentsel kesiminde odun dışı bitkisel orman ürünleri tüketiminin analizi üzerine bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 53(3): 251-257.

Atkins, F.C. (1972). Mushroom Growing Today. Faber and Faber, London.

Büyükgebiz, T., Fakir, H., Negiz, M.G. (2008). Sütçüler (Isparta) yöresinde doğal odun dışı bitkisel orman ürünleri ve geleneksel kullanımları. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 1:109-120.

Chang, S.T., Miles, P.G. (2004). Mushrooms Cultivation, Nutritional Value, Medicinal Effect and Environmental Impact. 2nd edition. 477 pp. CRC press US.

.₄₃

Ziraat, Orman ve Su Ürünleri Alanında Teori ve Araştırmalar II

Daşdemir, İ., Söğüt, T. (2018). The effects of non-wood forest products on rural development in the Bartın province. II. Uluslararası Bilimsel ve Mesleki Çalışmalar Sempozyumu (BILMES 2018) Bildiri Kitabı, s.831-838.

Davis, P.H. (1988). Flora of Turkey and the Aegean Islands, Vol. 10. Edinburgh Univ. Pres, Edinburgh.

Demir, Y., Uzun, A. (1998). Karadeniz bölgesi kültür mantarı (Agaricus bisporus) yetiştiriciliğinim mevcut durumu, sorunları ve üretim tesislerinin iyileştirilmesine yönelik öneriler. Tr J. of Agriculture and Forestry, 22:

273-279.

Eren, E., Pekşen, A. (2019). Türkiye’de kültür mantarı üretimi ve teknolojik gelişmeler. Mantar Dergisi, 10(3): 225-233.

Faydaoğlu, E., Sürücüoğlu, M. (2011). Geçmişten günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanılması ve ekonomik önemi. Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 11(1): 52-67.

GB, (2018). Gölhisar Belediyesi. http://www.golhisar.bel.tr, Erişim Tarihi:

04.04.2018.

Geray, U. (2001). Ormancılık Kurumları (2. Yazım), Basılmamıştır. İstanbul.

Gökmen, V., Kahraman, N., Demir, N., Acar, J. (2000). Enzymatically validated liquid chromatographic method for the determination of ascorbic and dehydroascorbic acids in fruit and vegetables. Journal of chromatography, 881(1-2): 309–316.

Göksu, E., Adanacioglu, H. (2018). Türkiye’de odun dışı orman ürünlerinde doğrudan pazarlama. Turkish Journal of Forestry, 19(2): 210-218.

Grimm, D., Wösten, H.A.B. (2018). Mushroom cultivation in the circular economy. Applied Microbiology and Biotechnology, 102: 7795-7803.

Gümüş, C., Ayaz, H. (2018). The dilemmas between forest secondary products and non-wood forest products in the historical process. 4th International Non-Wood Forest Products Symposium, 4-6 October 2018 Bursa/Turkey.

Güngör, E., Şen., G., Baldan, M. 2018. Socio-Economic evaluation of natural truffle (Tuber aestivum Vittad.) forest areas (Denizli example). 1st International Symposium on Silvopastoral Systems and Nomadic Societies in Mediterranean Countries, 22-24 October 2018, Isparta/Turkey.

Günşen, H.B., Atmiş, E. (2018). Türkiye’de odun dışı orman ürünleri üretimi üzerine analizler. 4th International Non-Wood Forest Products Symposium, 4-6 October 2018 Bursa/Turkey.

İslamoğlu, A.H. (2009). Social Science Research Methods. Beta Press Release Distribution, İstanbul, 2009.

Korkmaz, M., Dündar, N. (2019). Tüketicilerin odun dışı orman ürünlerine yönelik satın alma tercihlerini etkileyen faktörler. Turkish Journal of Forestry, 20(3): 213-220.

Korkmaz, M., Fakir, H. (2009). Odun dışı bitkisel orman ürünlerine ilişkin nihai tüketici özelliklerinin belirlenmesi Isparta İline yönelik bir araştırma.

SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 2: 10-20.

Korkmaz, M., Fakir, H., Güller, B. (2011). Consumer preferences for medicinal and aromatic plant products: surveys of urban consumers and sellers in western Mediterranean region of Turkey. Journal of Medicinal Plants Research, 5(10): 2054-2063.

Latimer, G.W. (2012). Official Methods of Analysis of AOAC International.

AOAC International.

Lincoff, G.H. (2009). Field guide to mushrooms. Knopf, Boroi Books, 926 p.

Chanticleer Press, Inc., New York.

Metı̇n, İ., Güngör, H., Çolak, Ö. (2013). Ülkemizdeki bazı mantar ve mantar ürünlerinin dış ticareti üzerine bir araştırma ve küresel pazarlanmasına yönelik öneriler. Mantar Dergisi, 4(2):1-9.

Ok, K., Koç, M. (2018). Türkiye’de odun dışı orman ürünlerinin planlanmasında yöntem ve yaklaşım sorunu. Turkish Journal of Forestry, 19(4): 391-402.

Ok, K., Tengiz, Y.Z. (2018). Türkiye’de odun dışı orman ürünlerinin yönetimi.

KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi, 21(3). 457-471.

Raimov, R., Fakir, H. (2018). Orman köylülerinin odun dışı orman ürünlerini kullanım olanakları (Eğirdir yöresi örneği). Bilge International Journal of Science and Technology Research, 2 (special issue): 132-144.

Royse, D.J. (1997). Speciality mushrooms and their cultivation. Horticultural Reviews, 19: 59–97.

Sarıkaya, A.G., Karaevli, A. (2019). Korgan (Ordu) yöresinde doğal yayılış gösteren bitki taksonlarının etnobotanik özellikleri. Turkish Journal of Forestry, 20(3): 173-179.

Singh, M., Vijay, B., Kamal, S., Wakchaure, G.C. (2011). Mushrooms:

Cultivation, Marketing and Consumption. Directorate of Mushroom Research, (ICAR) Chambaghat, Solan.

Şafak, İ., Okan, T. (2004). Kekik, defne ve çam fıstığının üretimi ve pazarlaması.

Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, İzmir.

Temel, M., Tınmaz, A., Öztürk M., Gündüz O. (2018). Dünyada ve Türkiye’de tıbbi-aromatik bitkilerin üretimi ve ticareti. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21: 198-214.

Toksoy, D., Bayramoğlu, M.M., Hacısalihoğlu, S. (2010). Usage and the economic potential of the medicinal plants in eastern Black Sea Region of Turkey. J Environ Biol, 31: 623-628.

Türker, M.F., Öztürk, A., Pak, M., Tiryaki, E. (2001). Türkiye ormancılığında odun dışı orman ürünleri işletmeciliğinde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. I. Ulusal Ormancılık Kongresi, Türkiye Ormancılar Derneği, 19-20 Mart 2001, Ankara.

.₄₅

Ziraat, Orman ve Su Ürünleri Alanında Teori ve Araştırmalar II

Yaltırık, F. (1993). Dendroloji (Gymnospermae) Kitabı, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları, 3443/386, İstanbul.

Yıldırım, H.T. (2011). Türkiye’nin odun dışı orman ürünleri üretiminin ormancılık politikası açısından değerlendirilmesi. I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 26-28 Ekim 2011, Kahramanmaraş.

Yüksel, A., Mil, B., Bilim, Y. (2007). Qualitative Research Why, How, Why.

Detay Publishing, Ankara.

Bölüm 3