Kasten öldürme suçunun ihmali davranışla işlenmesi hali TCK m. 83, kasten yaralamanın ihmali davranışla işlenmesi hali ise aynı Kanunun 88. maddesi ile düzenlenmiştir. İhmali davranışla adam öldürme suçunda korunan hukuki değer yukarıda da açıkladığımız üzere kişinin hayat hakkıdır. Kasten öldürme suçunun ihmali davranışla işlenmesi suçunu düzenlendiği 83. maddeye göre;
“kişinin yükümlü olduğu belli bir icrai davranışı gerçekleştirmemesi dolayısıyla meydana gelen ölüm neticesinden sorumlu tutulabilmesi için, bu neticenin oluşumuna sebebiyet veren yükümlülük ihmalinin icrai davranışa eşdeğer olması gerekir. İhmali ve icrai davranışın eşdeğer kabul edilebilmesi için kişinin;
Belli bir icrai davranışta bulunmak hususunda kanuni düzenlemelerden veya sözleşmeden kaynaklanan bir yükümlülüğünün bulunması
Önceden gerçekleştirdiği davranışın başkalarının hayatı ile ilgili olarak tehlikeli bir durum oluşturması
Gerekir.”
133 Yargıtay Ceza Genel Kurulunun T. 01/02/2005, E. 2004/9-213, K.2005/3 Sayılı Kararı.
134 Besiri, s. 197.
29 Madde gerekçesinde de açıklandığı üzere ihmal, kişiye belli bir icrai davranışta bulunma yükümlülüğünün yüklendiği hallerde, bu yükümlülüğe uygun davranılmamasıdır. Mesela bir hastanede görevli hekimin durumu acil olan hastaya zamanında müdahale yapmaması halinde ortaya çıkan sonuçtan dolayı ihmalinin olduğu kabul edilmektedir. Çünkü bu hususta hekime yüklenmiş olan hukuki bir yükümlülük mevcut olup hekim bu yükümlülüğünü ihmal ederek ortaya çıkan olumsuz neticeye sebebiyet vermiştir. İhmali hareketle öldürme suçunu sebep olan birinin bu suçtan sorumlu olabilmesi için bir takım unsurların bulunması gerekmektedir. Bu unsurlardan en önemlisi garantörlük kavramıdır. Bir kişiye belirli bir davranışta bulunma yükümlülüğü getirilen durumlarda o kişinin garantör olduğu kabul edilmektedir135. Garantör yükümlülük altında bulunanları üç sınıfa ayırmamız mümkündür. Bunlardan birincisi kanundan kaynaklanan garantör yükümlülüğü altında bulunanlardır ki sağlık mensuplarının sorumlulukları bu sınıf içerisinde değerlendirilmektedir136. İkinci olarak sözleşmeden kaynaklanan garantör yükümlülüğü altında olanlar ve son olarak öne gelen tehlikeli eylemden kaynaklanan garantörlük olarak sıralamamız mümkündür137.
Hususi Hastaneler Kanununun 32.maddesinde ani bir olay veya kaza neticesinde tedavi zorunluluğu ortaya çıkan hastaların hususi hastanelere başvuru veya nakillerinde acil olan tedavilerinin hekim tarafından derhal yapılmasının mecburi olduğu düzenlenmiştir. Hekimlerin kanundan kaynaklanan garantörlük yükümlülüklerinin dayanağı olan diğer bir düzenlemeye göre138 hekimler, uzmanlığı ne olursa olsun, gerekli bakımın sağlanamadığı acil durumlarda, mücbir sebep olmadığı sürece ilk yardımda bulunmalıdırlar. Dolayısıyla bu düzenlemeden de anlaşılacağı üzere hekimler ve diğer sağlık personelleri acil tıbbi müdahale gereken hallerde o an resmi olarak görevli olmasalar dahi garantör olarak hastaya yardım etmek ile mükelleftirler. Aynı düzenlemenin 18.maddesine göre de acil yardım, resmi veya insani bir vazifenin yerine getirilmesinde hekim hastaya bakma yükümlülüğünden kaçınamaz.
Yukarıda da açıklandığı üzere hekimlerin sözleşme gereğince de garantör olarak sorumlu olabilmeleri mümkündür. Bu gibi durumlarda resmi olarak görevli olmayan veya
135 Hakeri, 2014, s. 159.
136 Taşkın, Ş.Cankat, “Kasten İhmali Davranışla Adam Öldürme”, TBB Dergisi, 2008 (79), s. 148.
137 Hakeri, 2014. s. 161.
138 Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi md.3
30 acil müdahalenin söz konusu olmadığı hallerde hekimin açık veya zımni olarak hastanın tedavisi için müdahalede bulunmayı üstlenmeleri söz konusu olmaktadır139.
Son olarak ise öne gelen tehlikeli eylemden dolayı da hekimlerin garantör olarak sorumluluklarını kabul etmek mümkündür. Bu gibi durumlarda kendi davranışı ile olumsuz bir sonuca neden olan hekimin bu sonucu önlemek için yapmakla yükümlü olduğu eylemler söz konusu olmaktadır140.
4.3.2 Suçun Unsurları 4.3.2.1 Fail
Kasten öldürme suçunun ihmali davranışla işlenmesini düzenleyen TCK maddesine göre;
“Kişinin yükümlü olduğu belli bir icrai davranışı gerçekleştirmemesi dolayısıyla meydana gelen ölüm neticesinden sorumlu tutulabilmesi için, bu neticenin oluşumuna sebebiyet veren yükümlülük ihmalinin icrai davranışa eşdeğer olması gerekir.
İhmali ve icrai davranışın eşdeğer kabul edilebilmesi için kişinin belli bir icrai davranışta bulunmak hususunda kanuni düzenlemelerden veya sözleşmeden kaynaklanan bir yükümlülüğünün olması gerekmektedir.”
Kanun maddesinde “kanuni düzenlemeden ve sözleşmeden kaynaklı yükümlülük”
ibarelerine yer verildiğinden ihmal suretiyle kasten öldürme suçunun özgü bir suç olduğu ve herkes tarafından işlenmesinin mümkün olmadığı anlaşılmaktadır. Hekimlerin yapmaları gereken bir şeyi ihmal ederek yapmamaları durumunda ortaya çıkan zarardan bu kanun maddesine göre fail olarak sorumlulukları bulunmaktadır.
4.3.2.2 Mağdur
Bu suçun mağdurunun herkes olabilmesi mümkündür141. Yukarıda kasten öldürme suçunun mağduru ile ilgili açıklanan bütün hususlar bu konu bakımından da geçerlidir. Burada da dikkat edilmesi gereken hususlar ceninin sağ doğum şartıyla bu
139 Hakeri, 2016, s. 444.
140 Taşkın, s. 173.
141 Akbulut, Emre, “İhmal Suretiyle Kasten Adam Öldürme Suçu”, TBB Dergisi, 2006 (66), s.
209.
31 suçun mağduru olabileceği ve ayrıca beyin ölümü önceden başka bir eylemden dolayı gerçekleşmiş birinin bu suçun mağduru olamayacağıdır.
4.3.2.3 Fiil
Sağlık mensubunun pasif davranarak yani yapması gereken bir şeyi yapmayarak sebep olduğu eylemler bu suç dâhilinde değerlendirilmektedir. Yani aktif bir davranış yükümlülüğü bulunan birinin bu yükümlülüğe aykırı davranması bu suçun oluşumuna sebebiyet vermektedir142. Burada kısaca açıklanacak olursa eğer hekim ihmali davranışta bulunur ve bunun neticesinde olumsuz sonuç ortaya çıkarsa TCK m. 83 ve 88 uygulama alanı bulur. Ancak hekimin ortaya çıkacak olan neticeyi istememesi halinde TCK m. 85 ve 89 uygulanır. Yani 83. maddenin uygulanabilmesi için hekimin ihmalinin kasta dayalı olması gerekmektedir143.
4.3.2.4 Manevi Unsur
İhmal suretiyle kasten adam öldürme veya yaralama suçundan sağlık mensuplarının sorumlu olabilmesi için ihmali hareketin kasta dayalı olması gerekmektedir144. Yani failin ihmali hareketini bilerek ve isteyerek gerçekleştirmesi, ölüm veya yaralama neticesini öngörmesi ve aynı zamanda kendisine aktif bir müdahalede bulunma yükümlülüğü yüklendiğinin de bilincinde olması gerekmektedir145. Bu suçun gerçekleştiğinin kabulü için genel kast olması yeterlidir.
4.3.2.5 Netice
İhmali davranış sonucunda ölüm veya yaralanmanın meydana gelmesi ile neticenin oluştuğu kabul edilmektedir. Beyin fonksiyonlarının geri dönüş ihtimali olmadan tamamen durması ile suçun netice unsuru oluşmaktadır146. Yaralanma ise tıp hukuku alanında sağlığın bozulması anlamına gelmektedir.
4.3.2.6 Nedensellik Bağı
Failin ortaya çıkan eylemden sorumlu olduğunun kabulü için sonuç ile eylem arasında uygun nedensellik bağının bulunması gerekmektedir. Ölüm veya yaralama
142 Akbulut, s. 210.
143 Şatır, s. 332.
144 Hakeri, 2016, s. 442.
145 Akbulut, s. 211.
146 Akbulut, s. 210.
32 neticesi ile ihmali davranış arasında nedensellik bağı olmaması halinde yani bu neticelerin oluşmasında ihmali hareketin etkisi olmamışsa failin sorumluluğundan bahsedilmesi mümkün olmaz. Bunlarla beraber doktrinde kabul edilen görüşe göre bu suçtan sorumlu tutulabilmesi için failin neticeye engel olma imkanına sahip olması gerekmektedir147. Tıbbi müdahaleye ihtiyacı olan birine yardım ederek neticeye engel olabilecek bir sağlık personelinin buna aykırı davranması halinde sorumluluğu olduğu kabul edilmektedir.
4.4 Taksirle Öldürme ve Yaralama