Karlılığa İlişkin Rasyolar

İşletmelerin nihai hedefi kardır.Diğer bir ifadeyle işletmeler kar amacına yönelik olarak kurulurlar ve faaliyetleri sonucu uzun vadede kar sağlayabildikleri sürece varlıklarını idame ettirebilirler.Bu nedenle işletmelerin karlılığı bütün faaliyetlerin düğümlendiği nokta olarak görülebilir. (Özer,1997)

İşletmelerin karlılığı işletme yöneticileri açısından önemlidir. Çünkü, karlılık bu kişilerin başarısını gösterirken zarar yahut beklenen karın sağlanamaması da başarısızlıklarını

gösterir.Karlılık işletme sahip ve ortakları yönünden de önemlidir.Çünkü oluşan kardan bu kişiler pay alacaklardır.İşletmeye yatırım yapacak üçüncü kişiler de karlılıkla ilgileneceklerdir. Yatırımın asıl amacı yatırımdan beklenen düzeyde gelir elde edilmesidir.Kredi verenler açısından en önemli faktör ise kredinin geri dönmesidir.Kredinin geri dönmesi yine işletmenin karlılığına bağlı olacaktır.Devlet açısından da karlılık önem arz etmektedir. Vergiler de yine kar üzerinden hesaplanacaktır.

Karlılıkla ilgili rasyolar,işletmenin dönem faaliyetlerinde elde ettiği karın tatmin edici düzeyde olup olmadığına,bu anlamda işletme kaynaklarının etkin kullanılıp kullanılmadığına ilişkin hususların tespitinde kullanılır.

Karlılıkla ilgili rasyolar üç grupta ele alınacaktır.Bunlar; (Özer,1997) - Yatırımların Karlılığına İlişkin Rasyolar,

- Satışların Karlılığına İlişkin Rasyolar,

- Hisse Senedi Değerlemesiyle İlgili Rasyolardır.

- Yatırımların Karlılığına İlişkin Rasyolar

Bu grupta işletme kaynaklarının etkin kullanılıp kullanılmadığı ve işletme yatırımları sonucu tatmin edici düzeyde kar sağlanıp sağlanmadığı hususlarının tespitinde kullanılan rasyolar kullanılan rasyolar ele alınacaktır. (Özer,1997)

Vergi Sonrası Net Kar/ Öz kaynaklar Rasyosu

Bu rasyo yönetimin başarısının ölçülmesinde önemli bir kriter olarak ele alınır.Bu rasyo ile bulunan oran işletmeye yatırılan bir birim sermayeye ne oranda kar isabet ettiğini gösterir.Elbette öz kaynaklarla kastedilen sadece ödenmiş sermaye değil aynı zamanda sermaye yedekleri,kar yedekleri gibi bütün öz kaynak unsurlardır. (Özer,1997)

Bu rasyo aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Net Kar ( Vergi Sonrası ) Öz kaynaklar

Vergi Öncesi Net Kar/ Öz kaynaklar Rasyosu

Vergi öncesi net kar işletmeler arasında daha sağlıklı bir karşılaştırma yapılabilmesi açısından gereklidir. Bu rasyo ile net kar üzerindeki vergiler ihmal edilmekte ve rasyo değerleri vergi öncesi kar üzerinden hesaplanmaktadır. (Özer,1997)

Bu rasyo aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Net Kar ( Vergi Öncesi ) Öz kaynaklar

Faiz ve Vergi Öncesi Net Kar / Öz kaynaklar

Faiz ve vergiden önceki kar üzerinden öz sermayenin karlılığını tespit etmeye yönelik olan bu rasyo vergiden önceki net kara faiz giderlerinin ilavesiyle bulunacak tutarın öz sermayeye bölünmesiyle bulunacaktır. (Özer,1997)

Bu rasyo aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Net Kar ( Vergi Öncesi ) + Finansman Giderleri Öz kaynaklar

Net Kar / Toplam Aktifler ( Pasifler ) Rasyosu

Toplam aktiflerin ve toplam kaynakların verimliliğini tespit amacıyla hesaplanan bu rasyo hem vergiden önceki net kar üzerinden ve hem de vergiden sonraki net kar üzerinden hesaplanır. (Özer,1997)

Bu rasyo aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Net Kar ( Vergi Öncesi ve Sonrası ) Toplam Aktifler

- Satışların Karlılığı İle İlgili Rasyolar Brüt Faaliyet Karı / Net Satışlar Rasyosu

İşletmelerde her zaman satışların fazlalığı,karın da fazla olması sonucunu doğurmaz.Yahut satışların belirli bir oranın üstünde olması,karında olması sonucunu doğurmaz.Çünkü kar satışların doğal bir sonucu olmakla birlikte doğrudan satışların verimliliğine bağlıdır.Satışların verimliliğinin düşük olması halinde kar ya çok düşük çıkacak yahut hiç çıkmayacaktır.

Bu rasyo satışların karlılığının tespitinde kullanılan en önemli göstergelerden biridir.Satışların karlılığın düşük olması satışların verimsizliği gösterecektir.Çünkü gelir tablosu açıklanırken belirtildiği üzere faaliyet karı brüt karı net satışlardan satışların maliyetinin düşülmesiyle elde edilecek tutarı gösterecektir.Satışların maliyeti ise brüt faaliyet

karını arttıracak yahut düşürecek niteliktedir.O halde satışların maliyetinin düşük olması durumunda bu oran yüksek çıkacaktır ki,bu durum satışların karlılığının da göstergesi olacaktır.Eğer satışların maliyeti yüksekse,brüt faaliyet karı düşük çıkacağı için,bu rasyo değeri de küçük çıkacaktır. (Özer,1997)

Bu rasyo aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Brüt Faaliyet Karı Net Satışlar

Net Faaliyet Karı / Net Satışlar Rasyosu

Brüt faaliyet karı / Net satışlar rasyosu satışların karlılığına satışların maliyetinin etkisini ölçmek amacıyla kullanılmaktadır.Daha açık bir ifadeyle satışların maliyetinin faaliyet karını nasıl etkilediğini ortaya koymaktadır.Oysa satışların maliyeti karlılığı etkileyen unsurlardan en önemlisi olmakla birlikte sadece biridir.Daha açık bir ifadeyle satışların maliyeti düşük olsa dahi diğer maliyetler net karı olumsuz yönde etkileyebilir.Bunun sonucu olarak zarar dahi ortaya çıkabilir. (Özer,1997)

Bu rasyo satışların maliyeti ile birlikte faaliyet giderlerinin satışları nasıl etkilediğini ölçmek amacıyla kullanılır.Rasyo değerinin düşük çıkması halinde satışların maliyeti ve faaliyet giderlerinin yüksek olduğu,rasyo değerinin düşük çıkması halinde ise,satışların maliyetinin ve faaliyet giderlerinin yüksek olduğu sonucuna varılır.Bu rasyo brüt faaliyet karı / net satışlar rasyosuyla birlikte dikkate alınmalıdır.Eğer brüt faaliyet karı / net satışlar rasyosu yüksek çıkarken bu rasyo değeri düşük çıkıyorsa,satışların maliyetindeki düşüklüğe rağmen faaliyet giderlerinin yüksek olduğu,brüt faaliyet karı / net satışlar rasyosu düşük çıkarken bu rasyo değeri de düşük çıkıyorsa satışların maliyetindeki yükseklikle birlikte faaliyet giderlerinin de yüksek olduğu sonucuna varılır. (Özer,1997)

Bu rasyo aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Faaliyet Karı Net Satışlar

Net Kar / Net Satışlar Rasyosu

Net satışlardan döneme ilişkin bütün giderler düşüldükten sonra kalan tutarları gösteren net kar satışlarla orantılı olmakla birlikte her satışın sonucu karla kapanmayabilir.Bu rasyo ile net

satışların net karlılığı hesaplanmaktadır.Bu rasyo sonucunun yüksek çıkması işletmede satışlara ilişkin net karlılığın yüksek olduğunu gösterirken bu rasyonun düşük çıkması ise net karlılığın düşük olduğunu gösterir. (Özer,1997)

Bu rasyo aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır

Net Kar Net Satışlar

Faaliyet Giderleri / Net Satışlar Rasyosu

Bu rasyo ile faaliyet giderlerinin net satışlara olan etkisi araştırılmaktadır.Rasyo değerinin yüksek çıkması faaliyet giderlerinin yüksekliği nedeniyle satışların verimsizliğini gösterirken düşük çıkması ise,faaliyet giderlerinin düşük olduğu ve satışların verimliliğini gösterecektir.Ancak satışların verimliliği konusunda sadece bu rasyonun dikkate alınması sağlıklı sonuç vermeyecektir.Çünkü bu rasyo ile sadece faaliyet giderlerinin etkisi araştırılmaktadır. (Özer,1997)

Bu rasyo aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Faaliyet Giderleri Net Satışlar

Satışların Maliyeti / Net Satışlar

Net satışlar içerisindeki satışların maliyetini tespit eden bu rasyo değerinin yüksek çıkması durumunda,satışların maliyetinin yüksek olduğu dolayısıyla satışların karlılığının düşük olacağı,bu oranın düşük olması ise,satışların maliyetinin düşük olduğunu ve satışların karlılığının yüksek çıkacağını göstermesi nedeniyle önemli bir rasyo olarak kabul edilmektedir. (Özer,1997)

Bu rasyo aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Satışların Maliyeti Net Satışlar

Finansman Giderleri / Net Satışlar

Net satışlar içerisindeki finansman giderlerin ağırlığının ölçülmesi amacıyla kullanılan rasyo,değerinin yüksek çıkması finansman giderlerinin yüksekliğini gösterirken bu değerin düşük çıkması ise net satışlardan indirilmesi gereken finansman giderlerinin daha düşük olduğunu gösterir. (Özer,1997)

Bu rasyo aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Varlıkların Maliyetine Eklenemeyen Finansman Giderleri Net Satışlar