Karbondioksit Emisyon İndirimi Kredileri

Küresel Isınma ve iklim değişikliği ile mücadele etmek amacıyla Birleşmiş Milletler ön-cülüğünde oluşturulan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 9 Mayıs 1992’de imzaya açılmış ve 21 Mart 1994’de yürürlüğe girmiştir. Buna ek olarak 11 Ara-lık 1997’de karbondioksit emisyonları konusunda bağlayıcı hükümleri olan Kyoto Pro-tokolü imzaya açılmış, 16 Şubat 2005’te de yürürlüğe girmiştir. Türkiye Birleşmiş Millet-ler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne 24 Şubat 2004’de taraf olmuştur. Bilahare,

“Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Yönelik Kyoto Protokolü”’ne katılmamız, Bakanlar Kurulu’nca 7 Mayıs 2009 tarihinde kararlaştırılmıştır. Bu karar, 27227 sayı ve 13 Mayıs 2009 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Ancak prosedürler gereği Türkiye’nin 2012 sonuna kadar herhangi bir yükümlülüğü bu-lunmamaktadır. Türkiye protokolü kabul etmekle 2012’den sonra geçerli olacak Kyoto Protokolü sonrası rejimin hazırlanmasında söz sahibi olmuştur. Kyoto sonrası rejim için görüşmeler sürmekte olup, konunun 2009 Aralık ayında Danimarka’nın başkenti Kopenhag’da yapılacak Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’nda bir sonuca bağlanması beklenmektedir.

Kyoto Protokolü’nün getirdiği yükümlülük ve mekanizmalar karbondioksit emisyon indi-rimlerinin alınıp satılabilen bir “kredi” olarak serbest piyasada işlem görmesi sonucunu doğurmuştur. Bu piyasalar temel olarak “Zorunlu Piyasalar” ve “Gönüllü Piyasalar” ol-mak üzere ikiye ayrılır. Bir yükümlülük altına giren ülkelerin katıldığı piyasalar “Zorunlu Piyasalar”, herhangi bir yükümlülük altında olmamasına rağmen gönüllü olarak karbon dioksit emisyon indirimi sağlayan ülkelerin katıldığı piyasalara da “Gönüllü Piyasalar”

adı verilmektedir. Kyoto Protokolü; yükümlülük altına giren ülkelere sera gazı emisyon sınırlandırmalarını karşılamaları için başka yerlerden sera gazı emisyon indirimi kredi-lerini satın almak, yükümlülük altında olan veya olmayan diğer ülkelerde projeler geliş-tirmek, finansal takas ve elinde fazla kredi olan ülkelerin diğer ülkelere kredi satması gibi çeşitli kolaylıklar sağlamıştır. “Esneklik Mekanizmaları” olarak anılan bu kolaylıklar, Emisyon Ticareti (Emissions Trading), Temiz Kalkınma Mekanizması (Clean Develop-ment Mechanism) ve Ortak Uygulama (Joint ImpleDevelop-mentation) olarak sıralanabilir.

Rüzgar ve güneş gibi sıfır emisyon üreten yenilenebilir enerji kaynakları veya ortala-manın çok altında emisyona neden olan diğer enerji kaynakları karbon kredisi tica-retinde ön plana geçmiştir. Çok farklı isimler altında çeşitli krediler olmasına rağmen bunların temel birimi [ton CO₂-eq] (karbondioksit eşdeğeri ton) olarak kabul edilmek-tedir. Karbondioksit gazı referans alınmakta ve küresel ısınma potansiyeli 1 olarak kabul edilmekte, diğer sera gazlarının küresel ısınma potansiyeli buna göre değer-lendirilmektedir (örneğin metan gazı için 21). Santrallar söz konusu olduğunda bir sistemin sağladığı karbondioksit emisyon indirimi üretilen elektrik enerjisinin belli bir katsayı (emisyon faktörü) ile çarpılmasıyla bulunmaktadır. Sonuçta sistemin karbon-dioksit emisyon indirimi ton cinsinden bulunmakta, her ton da bir kredi olarak alınıp satılmaktadır. Emisyon faktörü genel olarak [(ton CO₂-eşdeğer)/GWh] birimiyle ifade edilmektedir. Bu emisyon faktörünün değeri yere, zamana, ve hesaplama yöntemine bağlı olarak değişmekle birlikte dünya ortalaması 600 ton/GWh^[8], Türkiye ortalaması da 650 ton/GWh^[38] civarındadır. Bu, Türkiye için sıfır emisyon üreten bir rüzgar veya güneş enerjisi santralından üretilecek her 1 GWh elektrik enerjisi için 650 ton karbon-dioksit emisyon indirimi sağlanacağı, yani 650 karbon kredisi üretileceği anlamına gel-mektedir. Türkiye’nin halen dahil olduğu (2012’ye kadar) gönüllü piyasalarda üretilen karbon kredileri VER (Verified Emission Reduction = Doğrulanmış Emisyon İndirimi) olarak adlandırılmaktadır. Gönüllü piyasalar belirli kurallara bağlı olmadığından VER

kredileri için kesin bir fiyat vermek zordur ve genelde fiyatlandırma proje bazında de-ğerlendirme yoluyla yapılmaktadır. Çoğunlukla projenin kalitesi ve karşıladığı standart fiyatlandırmada önem kazanmaktadır. Gönüllü piyasalarda VCS, VER+ gibi pek çok standart kullanılmakla birlikte en sıkı kurallı ve kaliteli, dolayısıyla da en çok gelir ge-tireni, son zamanlarda Türkiye’de rüzgar enerjisi projelerinde sıklıkla kullanılan Gold Standard’dır. Gold Standard özellikle rüzgar ve güneş enerjisi projeleri için çok uygun-dur ve bu tür projelerin Gold Standard almasında herhangi bir zorluk bulunmamaktadır.

Gold Standard’ı karşılayan VER kredileri için kesin bir fiyat vermek zor olsa da 2008 yılındaki küresel ekonomik krizden önce ortalama 10 – 11 Euro gibi fiyatların geçerli olduğu söylenebilir. Krizden önce Türkiye’deki bazı rüzgar enerjisi projelerinden üreti-len kredilerin 11 Euro’dan satıldığı bilinmektedir. Bu raporun yayına hazırlandığı Mayıs 2009 ayında bu fiyatın ortalama 7 – 8 Euro civarında olduğu söylenebilir.

Örnek vermek gerekirse 10 MWp gücünde ve yılda 17 milyon kWh enerji üreten bir fotovoltaik santralımız olduğunu varsayalım. Bu santral yılda kabaca 17 GWh x 650 ton/GWh = 11.050 ton karbon kredisi üretecektir. Bu kredilerin 8 Euro’dan satıldığı düşünülürse yılda brüt olarak 88.400 Euro karbon geliri elde edilecektir. Masraflar ve danışmanlık ücretleri gibi çeşitli harcamalar çok değişken olmakla birlikte bu harcama-lar çıktıktan sonra kabaca yılda 70.000 Euro net karbon geliri elde edilebilir. Yapılan bazı hesaplamalara göre bu karbon geliri böyle bir santralın yıllık bakım ve işletim masraflarını karşılayabilmektedir.

Ancak Türkiye’de uygulamaya geçebilecek güneş enerjisi projelerinin çoğunun 2012 yılından sonra devreye alınabileceği ve 2012 sonrası hem Türkiye’de hem de dünyada Kyoto Protokolü sonrası dönemde karbon ticaretinin durumunun belirsiz olduğu unu-tulmamalıdır. Genel olarak beklentiler iklim değişikliğinin artan önemine bağlı olarak karbon ticaretinin de Kyoto sonrası düzende öneminin artarak süreceği, fiyatların da buna paralel olarak artma eğiliminde olacağı yönündedir. Sonuç olarak, karbon kredi-lerinin güneş enerjisi santralları için önemli bir teşvik unsuru olma özelliğinin artarak devam edeceği söylenebilir.

4.3. YARARLANILAN KAYNAKLAR

1. WEO 2007 (World Energy Outlook 2007), International Energy Agency (IEA) 2. http://www.nrel.gov/docs/fy08osti/42919.pdf

3. http://www.eia.doe.gov/oiaf/aeo/pdf/0383(2009).pdf

4. Elektrik Piyasasında Yeşil Sertifika Uygulamasının Düzenleme Kurumları Açı-sından İncelenmesi Erol Ünal, Mustafa Gözen

5. www.ceer.org, CEER – Current Experience with Renewable Energy Support Schemes in Europe

6. EREC (European Renewable Energy Council) (www.erec.org)

7. http://www.worldfuturecouncil.org/fileadmin/user_upload/Maja/Feed-in_Ta-riffs_WFC.pdf

8. Solar Generation V – 2008, Solar electricity for over one billion people, and two million jobs by 2020, EPIA, 2008

9. EurObserv’ER 2009 – Photovoltaic Barometer – EurObserv’ER – March 2009 http://www.eurobserv-er.org/pdf/baro190.pdf

9. http://www.solarserver.de/solarmagazin/eeg_04.pdf

10. http://www.solarwirtschaft.de/fileadmin/content_files/EEG2009_ Zusammen-fass.pdf

18. European Energy Forum

19. European Forum for Renewable Energy Sources (EUFORES) 20. The European Network for Energy Economics Research (ENER) 21. Global Wind Energy Council (GWEC)

22. International Scientific Council for Island Development (INSULA) 23. International Solar Energy Society (ISES)

24. REN21 - Renewable Energy Policy Network for the 21st Century (http://www.

ren21.net/)

25. Renewable Energy and Energy Efficiency Partnership (REEEP) 26. United Nations Development Programme

27. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation 28. United Nations Environment Programme

29. United Nations Framework Convention on Climate Change 30. CAN - Climate Action Network

31. WWF - Worldwide Fund for Nature 32. Greenpeace - Greenpeace International

33. ESTIF (European Solar Thermal Industry Federation) 34. www.feed-in-cooperation.org

35. www.worldfuturecouncil.org

36. United Nations Framework Convention on Climate Change (http://unfccc.

int/2860.php)

37. The Gold Standard - www.cdmgoldstandard.org

38. The Gold Standard Registry Public Reports – VER Projects (http://goldstandard.apx.com/report.asp?r=111)

39. IPCC – Intergovernmental Panel on Climate Change - http://www.ipcc.ch/

40. Carbon Positive - http://www.carbonpositive.net/

41. Point Carbon - http://www.pointcarbon.com/

42. Carbon Finance Report - http://carbonfinancereport.com/

43. http://www.dsireusa.org/ ABD teşvik

44. http://store.altestore.com/Meters-Communications-Site-Analysis/Solar-Site- Analysis-Tools/Wiley-Electronics-ACME-Solar-Site-Evaluation-Tool-ASSET/

p7063/

TÜRKİYE’DE