Karar Verme

Karar verme: Amaca ulaştıracak eylemlerde bulunmak için, seçeneklerin saptanıp, saptanan seçenekler arasından ussal olarak uygun olanın seçilmesidir.

Karar verme sürecini etkileyen faktörler: Bazı etmenler karar verme sürecini dolayısıyla, kararın niteliğini etkileyebilecek önem taşımaktadırlar. Kararın bireyler veya gruplar tarafından oluşturulması bakımından, bu etmenlerin önemleri

148

Colin Armistead ve Harrison Alan, Business Process Re-engineering:Lessons From Operations Management, Intarnational Journal of Operations&Production Management, Vol.15, Issue:12, 1995, s.46-59

149

Mike Simpson, vd., From Benchmarking to Business Process Reengineering: A Case Study, Total

Quality Management, Vol.10,Issue:4/5, 1999, s.717-725

150

Peng S. Chan ve David Peel, Causes And Impact Of Reengineering, Business Process

Management Journal, Vol.4, No.1, 1996, s.44-55

151 _{Esma Ülkü Kaya, Süreç Yenileme Tekniğinin Kıyaslama ve TKY Yaklasımlarıyla İlişkisi, Doğu}

Anadolu Bölgesi Araştırmaları 3; 2003, s.56-63, http://web.firat.edu.tr/daum/docs/13/ 12KAYA2.doc (Erişim Tarihi: 09.01.2015)

79

farklılaşacaktır. Karar verme sürecini etkileyen faktörlerden bazıları öznel bir nitelik taşırken bazıları da nesnel bir nitelik taşırlar.152

Karar ve Karar Verme Kavramı: Kişiler yaşamlarının her safhasında, gerek özel gerekse meslek hayatında sürekli olarak karar vermek zorundadırlar. Karşılaşılan sorunlar çok basit olabildiği gibi bir çok faktörün etkilediği çok karmaşık sorunlar da olabilmektedir.153

Karar verme ve sorun çözme terimleri sık sık karıştırılırlar. Dar anlamda karar verme değişik alternatifler arasından seçim yapma sürecidir. Sorun ise; standartlardan veya istenilen performanstan sapma olarak tanımlanabilir. Sorun çözme; sorunu hafifletmek için gerekli hareket ve uygun tepkileri belirleme sürecidir. Sorun çözme karar almayı içerir; fakat tüm kararlar sorun içermez. Ancak; neredeyse tüm kararlar; sorun çözmeye veya sorundan uzaklaşmaya yöneliktir. Sorunlar, kişileri çözüm bulmaya, başka bir değişle karar vermeye zorlarlar. Bu yüzden karar verme ve sorun çözme faaliyetleri birbirleriyle birleşme eğilimindedirler.154

Psikolog Grey Klein insanların zaman baskısı ve belirsizlik sezgilerini kullanarak karar vermeleri üzerinde çalışmıştır. Klein sezginin “tanıma” ile başladığını bulmuştur. İnsanlar belirli bir alanda derin bilgi ve tecrübeye sahip olduklarında bilgiyi tanıyarak kararı çabuk ve zahmetsiz olarak verirler. Benzer olarak iş dünyasında da yöneticiler farkında olmadan sürekli bilgiyi işlerler ve bu bilgi ve tecrübeler belirsizlik durumunda, karar almaya yardımcı olur.

Karar Verme Tarzları: Kararlar; programlı-programsız olabilir, karar verme koşulları belirsizliğin çeşitli seviyeleriyle şekillenebilir; yöneticiler karar vermede klasik, yönetsel veya politik modellerden birisini kullanabilirler. Bunlara ek olarak karar verme sürecindeki altı basamağı uygulayabilirler. Fakat; bütün yöneticiler karar alırken yaklaşım tarzları açısından belirgin farklılıklar gösterirler. Bu farklılık kişisel karar tarzları olarak adlandırılırlar.

Karar verme tarzlarını, belirsizliğe tolerans ve düşünme tarzları boyutlarında inceleyen Stephen P. Robbin’in karar tarzları modeli, karar vericileri sınıflandırmada kullanılabilir. Düşünme tarzları boyutuna göre; bazı insanlar bilgiye dayalı, makul ve mantıklı kararlar alırlar. Buna karşılık diğer grup ise sezgisel ve yaratıcı kararlar verirler. Belirsizliğe tolerans boyutuna göre ise, bazı insanlar belirsizliği minimize

152 _{Cenkan Sağır, Karar Verme Sürecini Etkileyen Faktörler ve Karar Verme Sürecinde Etiğin Önemi:}

Uygulamalı Bir Araştırma, Trakya Üniversitesi Soysal Bilimler Enstitüsü, Edirne, Eylül, 2006, s.6,

Yüksek Lisans Tezi

153 _{Sağır, a.g.e., s.7} 154

80

edebilmek için yüksek derecede bilgiye ihtiyaç duyarken, bazıları da aynı süre içerisinde birçok kararı daha az bilgi ile alabilmektedirler.

Araştırmalar dört ana karar tarzını ortaya koymaktadır.

1- Yönlendirici tarz, basit ve net çözümler tercih eden karar vericiler tarafından kullanılır; yönlendirici tarza sahip karar vericinin belirsizliğe karşı toleransı düşüktür. Çok bilgiyle uğraşmazlar ve çok fazla alternatifi göz önünde bulundurmazlar. Mevcut kurallar ve bilgiler ışığında amaca ulaşmak için tüm yeteneklerini kullanırlar.

2- Analitik tarza sahip karar vericiler; karmaşık çözümler ve çok fazla bilgi peşindedirler. Belirsizliğe karşı toleransları yüksek olduğu için tüm alternatifleri mümkün olan en fazla bilgiyle analiz edip karar vermeye çalışırlar. Kararlarında yönetimin kontrol sistemindeki objektif ve mantıklı verileri dikkate alırlar. Sezgilerinden ziyade mantığı ön planda tutarlar. 3- Kavramsal tarza sahip karar vericiler, kişi ve sistemlerin bilgilerine

güvenerek yaratıcı bir şekilde sorunu çözmeyi amaçlarlar. Sosyal yaklaşıma sahip olduklarından yaklaşım ve çözümleri insancıl ve sanatsaldır. Geniş bakış açısı ile çok sayıda alternatifi dikkate alırlar. 4- Davranışsal tarz; kaygı eşiği yüksek karar vericiler tarafından kullanılır.

Çalışanların bireysel gelişimine ve başarılarına değer veren karar alıcılar verdikleri kararın sonucunda kişilerin hislerini öğrenmeye çalışırlar. Örgütle çalışanlara çok fazla önem verirler, onların bireysel gelişimleriyle ilgilenirler.155

Sivil havacılığın ticari olarak uygulandığı havayolu işletmelerinde yolcuya verilecek hizmetin oluşumunda, bilet satıştan uçuşun gerçekleştirilmesine kadar ki çeşitli faaliyetlerin kamuya ilan edilmiş tarife kapsamında gerçekleştirilmesinde karar vermenin kuvveti belirsizliklerin ortadan kaldırılması bakımından önemlidir.

Amaca ulaşmak için uygulamaya geçirilecek en doğru eylemin, seçenekler arasından ussal olarak en uygununun seçilmesi karar vermeyi oluşturur. Bu bakımdan özellikle yönetici sorumluluğu taşıyanların objektif ve mantıklı verileri dikkate alarak kararlarını oluşturmaları gerekmektedir.

Uçuşlarda karşılaşılabilinecek acil durumlarda yapılması gerekenler check- listlerde ve el kitaplarında ayrıntılı olarak belirtilmiştir. Fakat pratikte karşılaşılan acil durum olaylarını farklı kılan durumlar olabilmektedir. Farklı senaryolarla karşı karşıya kalınabilinir. Bu sebeple uçucu personele yönelik ekip kaynak yönetimi derslerinde karar verme konusu üzerinde önemle durulmalıdır. Karar vermeyle ilgili

155

81

eğitimlerde gerçek olaylara ait video gösterimlerine ve canlandırmalara yer verilmesi yerinde olacaktır. Katılımcılara interaktif biçimde “Sen olsaydın bu durumda ne yapardın” ya da “Ben olsaydım şöyle davranırdım” şeklindeki role bürünmelerinin eğitmence yönlendirilmesi ile davranışsal yaklaşım ve geri bildirim fırsatlarının yaratılması yararlı olacaktır. Bu eğitimlerde ekip üyelerinin farkı fikir ve şüphelerini cesaretle açıklamaları tavsiye edilmelidir.