Karşılaştırmalar Yapma

Kişinin görevler arasında benzerlikler ve farklılıkları saptayan karşılaştırmalar yapmasını içermektedir. Çocukların ölçme boyutlarına göre bu tema altında ortaya çıkardıkları ifade örnekleri aşağıda verilmiştir:

71 Uzunluk

Durum: Hayvanıma Barınak yapıyorum isimli etkinlikte çocukların bir kısmı grup olarak peluş bir zürafa oyuncağı için barınak yapmaktadır. Çocukların barınak yapma konusunda güçlük yaşadıklarını fark eden öğretmen zürafa için barınak yapmanın zor bir şey olup olmadığını sormuştur. Bunun üzerine çocuklar şu ifadelerde bulunmuştur:

Ç14 “Evet yani belki belki şeye (sınıftaki ayıcığı gösterir) buna barınak yapsak daha kolay olur”

Ç4 “Ama kediye de yapmak zor öğretmenim çünkü kedi de aslında büyük”

Alan

Durum: Masamızdaki Şekiller isimli etkinlikte çocuklara masalarında bulunan kare şeklindeki zemini çeşitli geometrik şekillerdeki maketlerle kaplayacakları açıklanmıştır. Bu esnada Ç6 şu ifadede bulunmuştur:

Ç6 “Öğretmenim ben şunu hatırlıyorum hani biz şu resim yaptığımızı kesmiştik onlarla yapboz yapmıştık işte onun gibi değil mi?”

Durum: Nasıl Kaplayacağım isimli etkinliğin bir bölümünde, gruplara ayrılmış olan çocukların bir kısmı masalarını A3 büyüklüğündeki kâğıtlarla, bir kısmı ise A4 büyüklüğündeki kâğıtlarla kaplamıştır. Her grubun kaç kâğıt kullandığının sayılmasının ardından öğretmen sonucun neden farklı çıkmış olabileceğini sormuştur. Bunun üzerine Ç8 şu ifadede bulunmuştur:

Ç8 “Çok kolay öğretmenim. Çünkü bu kâğıtlar büyük bu kâğıtlar küçük. Küçük olursa daha az. Mmm hayır büyük olunca daha küçük. Yani küçük kâğıtlarımızdan daha çok lazım”

Ağırlık

Durum: Çekerek Ölçüyorum isimli etkinliğin bir bölümünde çocuklar sınıftaki nesnelere ipler bağlayıp çekerek ağırlıklarını karşılaştırmaktadır. Bu esnada şu ifade açığa çıkmıştır:

Ç4 “Öğretmenim hani bavullar var ya annemin onun gibi ama tekerleği yok.

Tekerleği olsa çok kolay”

Durum: Kollarımdaki Ağırlıklar isimli etkinlikte çocuklar elbise askısından oluşturdukları terazi ile çeşitli nesnelerin ağırlıklarını karşılaştırmıştır. Çalışma sonunda Ç12 şu ifadelerde bulunmuştur:

Ç12 “Çok ağır bir şey koyunca bir tarafına o zaman hemen aşağı indi bir de ağır oldu. Hafif koyunca ölçmek daha kolay”

Hacim

Durum: Hangisini Doldurmalıyım isimli etkinlikte öğretmen etkinlikte kullanılan bir süzgeci göstererek süzgecin uzunluğunu mu yoksa içinin ne kadar geniş olduğunu mu ölçmenin daha zor olabileceğini sormuştur. Bunun üzerine Ç8 şu ifadede bulunmuştur:

Ç8 “Bence uzunluğunu ölçmek daha kolay çünkü şey mesela içini ölçmek şey içini ölçerken böyle bardaktan dışarı çıkıyor mesela suyu dışarı döküyoruz ama şey ııı uzunluk öyle değil mesela cetvelle ölçebiliriz”

Durum: Silindirler isimli etkinlikte çocuklar kendilerine sunulan silindirleri fasülyelerle doldurmakta ve ardından silindirlerdeki fasülyeleri sürahilere boşaltarak fasülye miktarını karşılaştırmaktadır. Bu sırada Ç15 şu ifadede bulunmuştur:

Ç15 “Öğretmenim hani biz bardaklara su dökmüştük ya. Bu da öyle şimdi ama şey fasülye. Fasülyeyi buna (sürahi) döküyoruz”

Durum: Yılbaşı Partimizin Bardakları isimli etkinlikte çocuklar bir sürahideki suyu önce en büyük bardaklara boşaltıp bardak miktarını saymış, daha sonra orta büyüklükteki bardaklara ve ardından en küçük bardaklara aynı işlemi uygulamışlardır. Çocuklar en küçük bardaklara sürahideki suyu boşaltmadan önce öğretmen kaç bardak gerekebileceğini tahmin etmelerini ister. Bunun üzerine Ç8 şu ifadede bulunur:

Ç8 “Çünkü buna dört tane döktük buna altı buçuk tane döktük şey buna on tane dökücez. Sıra onda”

Görev Bilgisi alt kategorisinde elde edilen bulgular incelendiğinde, çocukların uzunluk, alan, ağırlık ve hacim ölçümü etkinliklerinde Görevi Değerlendirme, Yargıda Bulunma ve Karşılaştırmalar Yapma temalarının tamamında üstbilişsel ifadelerde bulundukları ortaya çıkmıştır.

Görevi Değerlendirme teması altında dikkat çeken bulgulardan biri Ölçme Çubuğumu Yapıyorum isimli etkinlikte Ç15’in; “Çubuklara sayı eklersek şey şunu ölçebiliriz” ifadesidir. Ç15, birim çizgileri olan ölçme çubukları ile ölçüm yapabilmeleri için üzerinde rakamlar olması gerektiğini düşünmektedir. Bu durumun ölçme çubuğu ile cetvel arasında bir benzeşim kurmasından kaynaklı olabileceği düşünülmüştür. Ç15’in

73 burada önceden sahip olduğu bilgilerden yola çıkarak göreve yönelik bir değerlendirmede bulunduğu söylenebilmektedir.

Görevi Değerlendirme teması altında dikkat çeken diğer bir bulgu ise Çekerek Ölçüyorum isimli etkinlikte Ç8’in; “Öğretmenim çekmeden önce anlayamaz ki çünkü bu kutu kolilerin hepsi aynı” ifadesidir. Burada Ç8’in ağırlık karşılaştırırken görsel olarak karşılaştırmanın yeterli olmayacağına yönelik bilgi sahibi olduğu görülmektedir. Buradan yola çıkarak Ç8’in önceden sahip olduğu bilgiler aracılığıyla göreve yönelik bir değerlendirmede bulunduğu söylenebilmektedir.

Bunlarla birlikte, Görevi Değerlendirme teması altında açığa çıkan ifadelerin ölçme boyutlarına göre çeşitli farklılaşmalar gösterdiği görülmektedir. Temelde aynı tema altında toplanan bu ifadeler, içerik itibari ile ölçme boyutlarının çeşitli özelliklerini yansıtmaktadır. Örneğin, çocukların görevi önceden belirlenen kriterlere göre değerlendirdikleri ifadelerinde uzunluk etkinliklerinde “uç uca ekleme”, “boşluk bırakmama” gibi; alan etkinliklerinde “yüzey”, “çevre” ve “sınır” gibi; ağırlık etkinliklerinde “eşitleme” ve “karşılaştırma” gibi; hacim etkinliklerinde ise “dibine kadar doldurma” ve “bölüm bölüm” gibi kavram ve sözcüklerin kullanıldığı görülmektedir. Çocuklar ilgili ölçme boyutunda doğru bir ölçüm yapılabilmesi için her etkinlik öncesinde gerekli kriterleri tartışmış ve bundan yola çıkarak çeşitli yargılarda bulunmuşlardır. Bu bulgudan yola çıkarak çocukların ilgili ölçme boyutuna yönelik kavramları doğru ve etkili bir biçimde kullandıkları ve bu kavram ve sözcükler aracılığıyla görevi değerlendirdikleri söylenebilmektedir.

Yargıda Bulunma teması altında dikkat çeken bir bulgu ise Ç12’nin Yapbozumu Yapıyorum isimli alan etkinliğine açığa çıkardığı “Hem buraya gelmeyecek hem buraya off. Çok ama çok zormuş” ifadesidir. Burada Ç12 yapbozunu tamamlarken hem aralarda boşluk bırakmaması gerektiğini hem de sınırlarını taşırmaması gerektiğini ifade etmektedir. Ç12, göz önünde bulundurulması gereken birden fazla kriterin olmasını bir zorluk durumu olarak değerlendirmektedir. Buradan yola çıkarak Ç12’nin görevin kriterlerinden yola çıkarak zorluk durumuna ilişkin bir yargıda bulunduğu söylenebilmektedir.

Karşılaştırmalar Yapma teması altında dikkat çeken diğer bulgular ise Ç8’in Nasıl Kaplayacağım isimli etkinlikteki; “Çünkü bu kâğıtlar büyük bu kâğıtlar küçük. Küçük olursa daha az. Mmm, hayır büyük olunca daha küçük. Yani küçük kâğıtlarımızdan daha

çok lazım” ifadesi ve Yılbaşı Partimizin Bardakları isimli etkinlikteki; “Çünkü buna dört tane döktük buna altı buçuk tane döktük şey buna on tane dökücez. Sıra onda” ifadesiyle açığa çıkmıştır. Bu ifadelerden yola çıkarak Ç8’in alan ve hacim kavramlarına yönelik korunum becerisi edindiği söylenebilmektedir. Literatürde alan korunumunun somut işlemler döneminde 8-10 yaşları civarında; hacim korunumunun ise 10-12 yaşları arasında kazanılan bir beceri olduğu belirtilmektedir (Berk, 1997; Wubbena, 2013).

Ancak yapılan bazı güncel çalışmalarda işlem öncesi dönemdeki çocukların da korunum becerisi geliştirmiş olabilecekleri ortaya çıkmıştır (Peter, 2014; Doğan ve Koçyiğit, 2015;

Watanabe, 2017). Ç8’in bu ifadeleri incelendiğinde, düşünme süreçlerinde korunum ilkelerini göz önünde bulundurduğu ve bu ilkelerden yola çıkarak görevler arasında benzerlikler ve farklılıkları saptayan karşılaştırmalar yaptığı görülmektedir.

Bununla birlikte, Karşılaştırmalar Yapma teması altında çocukların genellikle ilgili ölçme boyutu altındaki etkinlikleri birbirleri ile karşılaştırdıkları ya da mevcut görevdeki iki farklı durumu birbiri ile karşılaştırdıkları görülmektedir. Ancak Hangisini Doldurmalıyım isimli etkinlikte, öğretmenin bir süzgeci işaret ederek uzunluğunu mu yoksa içinin ne kadar geniş olduğunu mu anlamanın daha zor olacağını sorması üzerine Ç8; “Bence uzunluğunu ölçmek daha kolay çünkü şey mesela içini ölçmek şey içini ölçerken böyle bardaktan dışarı çıkıyor mesela suyu dışarı döküyoruz ama şey ııı uzunluk öyle değil mesela cetvelle ölçebiliriz” ifadesinde bulunmuştur. Burada Ç8’in gerekli yönlendirme sonucunda farklı ölçme boyutlarının özelliklerini karşılaştırabildiği görülmektedir. Ç8 hacim ölçümünde doldurup boşaltma gibi bir işlem yapılmasının bir zorluk oluşturduğunu dile getirmektedir. Bununla birlikte uzunluk ölçümünde tek bir cetvel kullanarak süzgecin ne kadar uzun olduğunu anlayabileceğimizi dolayısıyla daha kolay bir işlem yapacağımızı ifade etmektedir. Çocuklarla gerçekleştirilen etkinliklerden uzunluk ölçümü becerilerini temel alan dört etkinlikte de standart olmayan ölçme araçları ile uzunluk ölçümü yapılmış, ancak son etkinlik bitmeden önce çocuklara standart ölçme araçları tanıtılarak hangi durumlarda kullanılabileceğine yönelik tartışma gerçekleştirilmiştir. Burada Ç8’in bir çubuk, pipet ya da kumaştan ziyade cetvel ile ölçme yapabileceğimizi söylemesi, uzunluk ölçümünde de daha kolay bir yolu tercih ettiğine işaret etmektedir. Bu ifadeden yola çıkarak Ç8’in görevler arasında benzerlikler ve farklılıkları saptayan karşılaştırmalar yapmayı içeren görev bilgisine sahip olduğu söylenebilmektedir.

75 Görev Bilgisi alt kategorisinde ortaya çıkan ifade sayılarının ölçme boyutlarına göre dağılımına Grafik 2’de yer verilmiştir.

Grafik 2. Görev Bilgisi Alt Kategorisinde Ortaya Çıkan İfadelerin Ölçme Boyutları Bazında Dağılımı

Grafik 2 incelendiğinde, Görev Bilgisi alt kategorisine ait ifadelerin en çok alan ölçümü becerilerini temel alan etkinliklerde ortaya çıktığı görülmektedir. Bu durumu oluşturan birden fazla değişkenin söz konusu olduğu söylenebilmektedir. Çocukların önceki deneyimlerinin genel olarak uzunluk ölçümünü temel alan çalışmalardan oluştuğu bilinmektedir (Nunes, Light ve Mason, 1993; Boulton-Lewis, Wilss ve Mutch, 1996;

MacDonald ve Lowrie, 2011). Çocukların uzunluktan sonra karşılaştıkları ilk ölçme boyutu olan alan etkinliklerinde görevin içeriğini daha karmaşık bulmuş olabilecekleri ve dolayısıyla görevin içeriğine yönelik daha çok ifadede bulundukları düşünülmüştür. Bu durumu oluşturan diğer bir sebep olarak alan ölçümü çalışmalarında görevi doğru bir şekilde yerine getirebilmek için diğer ölçme boyutlarına kıyasla daha çok koşulun yer alması söylenebilmektedir. Örneğin, çocuklar uzunluk ölçümü yaparken birimleri üst üste denk getirmemeye ve aralarda boşluk bırakmamaya dikkat etmiş, ağırlık ölçümü çalışmalarında terazi kefelerinin hareket durumuna odaklanmış ve hacim ölçümü çalışmalarında kullanılan birimleri boşluk bırakmadan ağzına kadar doldurmaya dikkat etmişlerdir. Ancak alan ölçümü becerilerini temel alan etkinliklerde bir alanı kaplarken aralarda boşluk bırakamama, birimleri üst üste getirmeme, alanın sınırlarından taşmama, sınırlardan taşan birimleri uygun noktalardan ayırma, kaplanılan malzemeyi kaydırmama ve geometrik şekillerin çeşitli özelliklerini göz önünde bulundurma gibi koşullar yer almaktadır. Bu gibi durumlar nedeniyle alan ölçümü becerilerinin temel alındığı

0 10 20 30 40 50

Uzunluk Alan Ağırlık Hacim

Görev Bilgisi

etkinliklerde çocukların daha çok sayıda görev bilgisi içeren ifadelerde bulundukları söylenebilmektedir