Evrensel

Kişinin bilişinin evrenselliğini ifade etmesidir. Bu alt kategori altında Genel Fikirler Paylaşma teması bulunmaktadır.

4.1.1.3.1. Genel Fikirler Paylaşma

Kişinin öğrenme hakkında genel fikirlerini paylaşmasıdır. Çocukların ölçme boyutlarına göre bu tema altında ortaya çıkardıkları ifade örnekleri aşağıda verilmiştir:

Uzunluk

Uzunluk ölçümü becerilerini temel alan dört etkinliğe ait bulgular incelendiğinde, çocukların bu tema altında herhangi bir ifadede bulunmadıkları ortaya çıkmıştır.

Alan

Alan ölçümü becerilerini temel alan dört etkinliğe ait bulgular incelendiğinde, çocukların bu tema altında herhangi bir ifadede bulunmadıkları ortaya çıkmıştır.

Ağırlık

Durum: Hangi Poşet Eşim isimli etkinliğin bir bölümünde gözleri bağlı bulunan bir çocuğun iki eline de arkadaşları tarafından çeşitli nesneler verilmekte ve ağırlıklarını karşılaştırması istenmektedir. Çocuklardan biri sınıfta gezinerek nesneler bulmaya çalışmaktadır. Bu sırada Ç8 arkadaşını hafif nesneler bulması konusunda uyarmaktadır. Bir süre sonra şu ifadede bulunmuştur:

Ç8 “Hayır öğretmenim ikisi de hafif olursa karar veremez”

Durum: Hangi Poşet Eşim isimli etkinlikte gözleri bağlı bulunan Ç15’in bir eline kağıt destesi, bir eline ise peçete yumağı verilmiştir. Ç15 kısa bir süre içerisinde peçetenin daha hafif olduğunu söylemiş ve ardından şu ifadede bulunmuştur:

Ç15 “Bunu anlamak zor değil ki hem yumuşak hem de çok hafif”

Hacim

Durum: Kutuları Dolduralım isimli etkinlikte çocukların her biri kendilerine ait ölçme kutusunu ahşap küplerle doldurmaktadır. Ç12 kutusunu doldururken şu ifadede bulunmuştur:

Ç12 “Mesela uzunluğunu ölçüyoruz ama bu biraz dolmuyor. Herkes zor gibi diyecek”

Durum: Silindirler isimli etkinlikte çocuklar kendilerine verilen silindirleri fasülyelerle doldurmakta ve daha sonra silindirlerdeki fasülyeleri bir sürahiye boşaltarak sürahinin nereye kadar dolduğunu kalemle işaretlemektedirler.

Doldurma esnasında Ç8 şu ifadede bulunmuştur:

Ç8 “Bunu herkes doldurabilir ama mesela sayamaz çünkü çok fasulye var. O kadar sayı bilemez”

Kişilerin Bilgisi alt kategorisinde ortaya çıkan ifadeler incelendiğinde, çocukların kendi öğrenme ve akademik çalışma yeterliklerine ilişkin ifadeleri; bir şeyi bilip bilmeme, yapıp yapamama, bir görevi anlayıp anlamama ve önceden bildikleri bir stratejiyi mevcut durumda hatırlama veya unutmuş olmaya yönelik açığa çıktığı görülmektedir.

Elde edilen bulgular incelendiğinde, çocukların kendi öğrenme ve akademik çalışma yeterliklerine ilişkin güçlü yönlerini ifade ettikleri dikkat çeken bir durumun Ölçme

63 Çubuğumu Yapıyorum isimli etkinlikte ortaya çıktığı görülmektedir. Bu etkinlikte Ç15 ölçme çubuğunu oluştururken “5” sembolünü simetrik olarak ters çizmiş ve arkadaşının uyarısının ardından yanlış çizdiğinin farkında olduğunu ve olması gerekeni bildiğini ifade etmiştir. Ç15 burada hem kendi yaptığı bir yanlışı saptayabilmiş hem de rakama ait sembolün çizimine ilişkin bilgi sahibi olduğunu dile getirmiştir. Bu ifadeden yola çıkarak Ç15’in kendi akademik yeterliğine ilişkin bilgi sahibi olduğu söylenebilmektedir.

Bununla birlikte Ç15’in uzunluk ölçümü becerilerini temel alan etkinliklerde sayma ve rakamları sembolleri ile ifade etme konusunda zaman zaman zorluklar yaşayabildiği ancak birimleri uç uca ekleme, birimler arasında boşluk bırakmama ya da nesnelerin uzunluklarını karşılaştırma gibi becerileri sıklıkla açığa çıkardığı gözlemlenmiştir.

Bunlara ek olarak çocukların öğrenme ve akademik çalışma yeterliklerine ilişkin güçlü yönlerini içeren ifadelerinin bir takım karşılaştırmalı yargıları da içerdiği ortaya çıkmıştır. Örneğin, Ç13’ün “Çekemezse o ben çekerim” ifadesinde ya da Ç15’in

“Öğretmenim sen düşünemedin ama ben buldum değil mi?” ifadesinde çocukların diğer insanların akademik çalışma yeterlikleri ile kendi yeterliklerini karşılaştırarak güçlü yönlerini ifade ettikleri görülmektedir.

Çocukların kendi öğrenme ve akademik çalışma yeterliklerine ilişkin zayıf yönlerini ifade ettikleri dikkat çeken bulgular ise Yapbozumu Yapıyorum isimli etkinlikte ortaya çıkmıştır. Bu etkinlikte çocuklar kendi çizdikleri bir resimi keserek yapboz haline getirmiş ve daha sonra parçaları tamamlamaya çalışmışlardır. Çocukların ifadeleri incelendiğinde, bir çoğunun kendi oluşturduğu resmi unutmuş olduğunu ya da nasıl birleştireceğini bilmediğini ifade ettiği ortaya çıkmıştır. Flavell, Beach ve Chinsky (1966) tarafından gerçekleştirilen araştırma sonucunda okul öncesi dönemdeki çocukların kısa süre önce gerçekleşmiş bir olayda dahi bazı detayları hatırlamakta zorluk çektikleri, hafıza süreçlerinin ve stratejilerinin yetişkinlere kıyasla henüz yeterince gelişmediği ortaya çıkmıştır. Çocuklar geri çağırma gibi hafıza süreçlerinde kısmen yetersiz becerilere sahip olsalar da, kendi öğrenme süreçlerindeki zayıf yönlerini ifade edebiliyor olmaları üstbilişsel bir beceri olarak değerlendirilmektedir (Whitebread ve diğ., 2009).

Bu bağlamda değerlendirildiğinde, elde edilen bulgulardan yola çıkarak çalışma grubunu oluşturan çocukların kendi öğrenme ve akademik çalışmalarındaki zayıf yönlerine ilişkin bilgi sahibi oldukları söylenebilmektedir.

Kişilerin Bilgisi alt kategorisinde ortaya çıkan bulgular incelendiğinde, çocukların kendi öğrenme ve akademik yeterliklerine olduğu gibi akranlarının öğrenme ve akademik

yeterliklerine yönelik de ifadelerde bulundukları görülmektedir. Çocukların, akranlarının güçlü yönlerini içeren ifadelerinde dikkat çeken bir bulgu bu ifadelerin bir kısmının matematik etkinliklerinde arkadaşları tarafından başarılı bulunan Ç8’e yönelik olmasıdır.

Örneğin, “Ç8 söylesin o biliyor kesin” ya da “Ç8 hep doğru biliyor o zaman altı” gibi ifadelerde Ç8’in akademik çalışma yeterliklerine vurgu yapıldığı görülmektedir.

Araştırmada Ç8’in etkinlik süreçlerine yüksek katılım gösterdiği, sıklıkla matematiği çok sevdiğini ve annesinin matematik öğretmeni olduğunu dile getirdiği gözlemlenmiştir.

Buna ek olarak Ç8 genellikle akranları tarafından yardım için başvurulan ve grup çalışmalarında birlikte çalışılmak istenen arkadaş olarak görülmektedir.

Buna ek olarak, çocukların akranlarının öğrenme ve akademik çalışmalarına yönelik zayıf yönlerini içeren ifadelerde de bulundukları açığa çıkmıştır. Bu tema altında dikkat çeken bulgulardan biri Ölçme Dedektifleri isimli etkinlikte Ç15’in açığa çıkardığı “Siz bunu neden düşünemediniz ben de bilmiyorum. Ç8 bile düşünemedi” ifadesidir. Yukarıda bahsedildiği gibi, Ç8 arkadaşları tarafından akademik becerileri yüksek bir akran olarak görülmektedir. Ç15 bu ifadesinde görevde gerekli olan bir kriterin hiçbir arkadaşı tarafından düşünülememiş olmasını, özellikle de Ç8 tarafından düşünülememiş olmasını eleştirmektedir. Ç15’in burada hem Ç8’in hem de diğer akranlarının görev sürecindeki akademik yeterliklerinin zayıf yönlerini içeren üstbilişsel bir ifadede bulunduğu söylenebilmektedir.

Bu tema altında dikkat çeken diğer bir durum ise Silindirler isimli etkinlikte Ç8 tarafından yöneltilen “Hayır yanlış düşünüyorlar. Geniş sadece” ifadesi ile açığa çıkmıştır. Etkinlikte çocukların büyük bir kısmı geniş ve kısa olan silindirin içine daha çok fasulye sığabileceğini düşünmüştür. Ç8 ise bu silindirin yanlızca geniş olduğunu ve bu yüzden daha büyük gözükebileceğini ve arkadaşlarının bu noktada bir yanılgıya düştüklerini ifade etmiştir. Bu ifade Ç8’in diğerlerinin düşünme süreçlerine yönelik farkındalık sahibi olduğunu göstermektedir.

Kişilerin Bilgisi alt kategorisinde yer alan temalardan bir diğeri ise çocukların bilişin evrenselliğini ifade etmesi ya da öğrenme hakkında genel fikirleri paylaşmasıdır.

Gerçekleştirilen 16 etkinliğe ait bulgular incelendiğinde; çocukların uzunluk ve alan ölçümü becerilerini temel alan etkinliklerde bu tema altında herhangi bir ifadede bulunmadıkları, ağırlık ve hacim ölçümü becerilerini temel alan etkinliklerde ise yalnızca dört ifadede bulundukları ortaya çıkmıştır. Bu durumun sebebi olarak, çalışma grubunu

65 oluşturan çocukların öğrenme hakkında genel fikirleri paylaşabilecek yeterli deneyime ya da bilgi düzeyine henüz sahip olmamaları gösterilebilir.

Kişilerin Bilgisi alt kategorisinde ortaya çıkan ifade sayılarının ölçme boyutlarına göre dağılımına Grafik 1’de yer verilmiştir. Grafik 1 incelendiğinde, Kişilerin Bilgisi alt kategorisindeki ifade sayılarının ölçme becerilerinin dört boyutu için de benzerlik gösterdiği söylenebilmektedir. Bununla birlikte ortaya çıkan ifadeler içerik itibari ile incelendiğinde, çocukların ifadelerinin ölçme boyutlarına göre farklılaşmadığı görülmektedir. Çocukların öğrenme ve akademik çalışma yeterliklerine ilişkin üstbilişsel bilgilerinin ölçme boyutlarına göre farklılık göstermemiş olması beklenilen bir bulgu olarak yorumlanabilmektedir.

Grafik 1. Kişilerin Bilgisi Alt Kategorisinde Ortaya Çıkan İfadelerin Ölçme Boyutları Bazında Dağılımı

Grafik 1 incelendiğinde, çocukların kişilere yönelik bilgilerini içeren ifadelerinin büyük ölçüde kendi bilişsel süreçlerine yönelik olduğu görülmektedir. Literatür incelendiğinde bu bulguyu destekleyen araştırmaların olduğu görülmektedir. Frith ve Happe (1999), Rochat (2003) ve Blackemore ve Choudhury (2006) tarafından gerçekleştirilen çalışmalarda okul öncesi dönem çocuklarının diğerlerinin bilişsel süreçlerine ya da çalışma becerilerine yönelik farkındalık sahibi oldukları ancak etkinlik süreçlerinde daha çok kendi yetkinlikleri ya da zayıflıklarını içeren ifadelerde bulundukları ortaya çıkmıştır.

0 5 10 15 20 25

Uzunluk Alan Ağırlık Hacim

Kendilik Diğerleri Evrensel