Kamu Yönetiminin Denetiminde Çağdaş Kavramlar

Bilindiği üzere, yeni yönetim sistemlerinde piyasa koşulları ve vatandaş/müşteri beklentileri önem kazanmış, işe ekonomik açıdan yaklaşılmaya başlanmıştır. Bunun sağlanması için ise çalışanların ve yöneticilerin performanslarının ölçülmesi ve işin

sürekliliği için neler yapılmasının gerektiği anlaşılmalıdır. Eski yönetim anlayışlarında kamu ve özel sektör ayrı kulvarlardayken yeni yönetim yaklaşımında bunlar rekabet haline girmişlerdir. Bu durum denetim yaklaşımlarında da kamu kurumlarının özel sektöre benzetilmesini gerekli hale getirmektedir.

Kamu yönetiminde karşılaşılan krizler daha önceleri piyasa yetersizliğine bağlanmaya başlanmış, bu nedenle bu hizmetlerin denetlenmesi esnasında piyasayı oluşturan mekanizmaların da incelenmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Daha önceleri denetim esnasında iletişim sorunları söz konusuyken, güncellenmiş denetim yaklaşımlarında bu sorunun üstesinden gelinmesi hedeflenmektedir. Bugün denetim, kamu hizmetlerini izlemenin yanı sıra, onlara yön gösterme misyonuna da sahiptir. Kurumlar, birbirlerinin denetçisi konumundadırlar ki bu da hem birbirlerini anlamalarına hem de yeni bir iletişim metodolojisi bulmalarına olanak tanımaktadır (Karcı, 2010: 15-16).

i. İç Denetim

Yukarıda denetim biriminin konumuna göre denetim türlerini sıralarken iç denetimden ve iç denetim anlayışından bahsedilmişti. Bugün denetim anlamında bir dönüşüm yaşanıyorsa bunda büyük payda iç denetim sisteminin süreçlere dahil edilmesindendir. İşletmeler ya da kamu kurumları, kendi içlerinde, kendi faaliyetlerini denetleyebileceklerdir ve buna iç denetim adı verilmektedir. Bunun akılcı biçimde gerçekleşebilmesi için ön koşul örgüt içinde bağımsız bir denetim kurulunun oluşturulmasıdır. Bu grubun görevi örgütün faaliyetlerini, onların kimler tarafından gerçekleştirildiğini ve neticelerini izlemek, gerekli hallerde karar vericilere danışmanlık yapmaktır. Bununla birlikte iç denetçiler kurum içinde ve kurumun sektörü ile ilişkili olarak piyasada risk olarak gördükleri nokta ve işlemler için de yöneticilerin dikkatini çekmekle yükümlüdür. Böylelikle işletmeni herhangi bir krize karşı korumayı hedeflemektedirler. Bu görev ve sorumlulukları üstlenirken değişimden ve gelişimden de haberdar olmaları; sektörün ve işin gerekliliklerindeki değişimi de takip etmeleri gereklidir. Bu sayede kurumu aktif ve çağdaş hale dönüştürmektedirler (Pehlivanlı, 2011:14-15).

Daha önce de belirtildiği üzere, denetim, performansın ne durumda olduğunun anlaşılması amacına da hizmet etmektedir. Kamu yönetimi sistemlerinin yenilenmesi ile öne çıkan özelliklerden biri, yönetim anlayışının artık sonuç odaklı hale gelmesidir. Bu nedenle yapılan tüm faaliyetlerin sonuca etkisinin araştırılması önemlidir. Performans denetimi ile süreçlerin ve kişilerin iş yaparken ne kadar etkin ve verimli oldukları anlaşılacaktır. Bu yönü ile performans denetimini bir geri bildirim kanalı olarak görmek yanlış değildir. Performans denetimi ile girdi ve çıktıların kıyaslaması yapılmakta, beklenen çıktılara ulaşılıp ulaşılamadığı kontrol edilmektedir. Bu sayede bir sonraki dönemde yapılacak olan planlara karar verilecektir.

iii. Kamu Denetişim Yaklaşımı

Kurumsal denetim olarak da adlandırabileceğimiz denetişim yaklaşımı; yönetim faaliyetlerini içeren her seviyeden organizasyonun eylemleri sırasında ortaya çıkabilecek risklere, kontrol zayıflıklarına, dürüstlük ihlallerine ve kurumsal amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesindeki başarısızlık ihtimallerine karşı, katılımcı, hesap verilebilir, şeffaf, takım çalışması ve grup dinamiklerine önem veren bir yönetim tarzı ile belirlenecek denetim metotlarının küresel seviyede kabul edilebilir ve uyumlu şekilde uygulanmasını ifade eder (Saygın ve Yamak, 2018:13). Denetişim modeli ile birlikte kurumlar değişime yönelik planlar oluşturarak karar alma sürecinde güçlü iletişim kanalları oluşturmaktadır. Bu sayede grup dinamikleri sürekli olarak aktif tutulmakta yönetim faaliyetlerine değer katan, kurumsal hedeflerin her bir grup üyesinin hedefi haline getirildiği, uzmanlığa dayalı bir yetkinlik modeli yaratılmaktadır.

iv. Yönetimde Açıklık ve Hesap Verebilirlik Denetimi

Değişim yönetim için temel bir olgudur. Günümüzde de yönetim faaliyetlerinin alanı ve yönünün değişmesi ile birlikte kamu idaresi olağandan farklı görevler üstlenmeye başlamış toplumdaki birey ve grupların ihtiyaçlarını nasıl karşılayabileceği edimine düşmüştür. Kamunun yönetimden beklentilerinin artması yönetimin faaliyetlerini de sorgulayabilme imkanı yaratmıştır. Tüm bunların paralelinde vatandaşlar etkili, ekonomik, verimli ve kolay ulaşılabilir kamu hizmeti sunulmasını yönündeki isteğine

karşın kamu idareleri de günlük işleyişlerine ilişkin faaliyetlerini kamuoyu ile paylaşılmasını gündeme getirmiş ve idarelerin hesap verebilirlikleri artmıştır.

Yönetim faaliyetlerinin açık olması yönetimlerin denetim başarısı için oldukça önemlidir. Kamu yönetiminin günlük yaşam üzerinde üstlenmiş olduğu devasa rolüne paralel olarak halkın da idarelerin faaliyetleri hakkında bilinçlenip bu sorgulamasından doğal bir şey yoktur. Zira bu eylemler sonucunda yönetimde etkinlik sağlanacak vatandaşlar bilinçlendikleri ölçüde hizmetlerde takdir yetkisini kullanacaktır.

Tablo 1.3 Türk idari teşkilatında teftiş kurulu ve iç denetiminin görünümü

Teftiş Kurulu

İç Denetim

İstisnai Durumlar

Cumhurbaşkanlığı - √ İç denetim ve teftiş kurulu yapılanmasından farklı olarak, özel bir yapılanması ve yetkileri bulunan, Devlet Denetleme Kurulu vardır.

TBMM - √ İç denetim birimi, TBMM idari teşkilatı olan Genel Sekreterliğe bağlıdır.

Yüksek Yargı Kurumları

- √ Yargı kurumları olan Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay (ve Sayıştay) teşkilatlarında teftiş kurulu bulunmayıp, iç denetim birimleri öngörülmüştür. Ayrıca adalet hizmetlerine ilişkin görevleri bulunan Hâkimler ve Savcılar Kurulu bünyesinde teftiş kurulu ve iç denetim birimi yer almaktadır.

Başbakanlık √ √ Başbakanlık Teftiş Kurulu’nun, Başbakanlık merkez teşkilatında denetim yetkisi bulunmamaktadır. Bakanlıklar √ √ --- Üniversiteler - √ --- Diğer Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kurumları √ √ --- İl Özel İdareleri - √ --- Büyükşehir Belediyeleri ve Bağlı idareler √ √ --- Büyükşehir İlçe Belediyeleri

√ √ Teftiş kurulu ve iç denetim birimi, belli bir nüfus büyüklüğünü aşan büyükşehir ilçe belediyeleri ve il belediyelerinde vardır. Ancak işlem hacimleri dikkate alınarak İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından iç denetim birimi kurulabilmektedir.

Tablo 1.3 Devamı

İl Belediyeleri √ √ Teftiş kurulu belli bir nüfus büyüklüğünü aşan büyükşehir ilçe belediyeleri ve il belediyelerinde vardır.

Diğer İlçe Belediyeleri

- - İşlem hacimleri dikkate alınarak İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından iç denetim birimi kurulabilmektedir.

Kaynak: Saygın E, Yamak T (2018), Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde İdari Denetim: Kamu ‘Denetişim’ Modeli,

2. BÖLÜM. TÜRKİYE’DE KAMU DENETİM VE YÖNETİM