Kalıcı Yönetim Dönemi

2.2.2.1. Londra Konferansı (31 Ocak – 1 Şubat 2006)

31 Ocak - 1 Şubat 2006 arasında yapılan Londra Konferansıyla Bonn Anlaşmasının tamamen uygulanmasını (2004 Ocak ayında yeni Anayasa, 2004 Ekim ayında Başkanlık seçimleri, Eylül 2005’de de Ulusal Meclis ve Eyalet Konseyleri Seçimleri) müteakiben yeni yol haritası düzenlenmiştir. Afganistan Sözleşmesi (The Afghan Compact) ile Afgan Milenyum Kalkınma Hedeflerine ulaşabilmek amacıyla 5 yıllık sürede yapılması planlanan 3 ana faaliyet alanı belirlenmiştir (The Afghan Compact, 2006: 2):

1. Güvenlik,

2. Yönetim, Kuralar ve İnsan Haklarının Uygulanması, 3. Ekonomik ve Sosyal Kalkınma.

Londra Konferansında güvenliğin sadece askeri yöntemlerle değil iyi yönetim, adalet ve yasaların uygulanmasıyla sağlanacağı vurgulanmıştır. ISAF, OEF ve SSR’nin uygulamasında yer alan ülkelerin Afgan Hükümetine güvenliğin sağlanması konusunda yardımcı olmaya devam edeceği belirtilmiştir. OEF’nin terörizmle mücadele operasyonlarına ve ISAF’ın ise Afganistan’ın bütününde istikrarı sağlamak amacıyla çalışmalarına devam edeciği açıklanmıştır (The Afghan Compact, 2006: 3). Yönetim, Kurallar ve İnsan Haklarının Uygulanması alanında, öncelik yolsuzlukla mücadele ve

Sosyal Kalkınma sağlanması için ise Afgan Milli Kalkınma Stratejisine (ANDS) göre: Altyapı ve doğal kaynaklar, eğitim, sağlık, tarım ve kırsal gelişim, sosyal koruma, ekonomi yönetimi ve özel sektör gelişimi alanlarına öncelik verilmesi planlanmıştır. Bu üç alanı ilgilendiren (cross-cutting priority) uyuşturucu endüstrisinin ortadan kaldırılmasına da özel önem verilmiştir (The Afghan Compact, 2006: 4).

İmzalanan sözleşmenin birinci ekinde belirlenen hedeflere ulaşılması için gerekli kıyaslama (benchmarks) ve zaman ölçütleri belirlenmiştir. 2010 yılı sonuna kadar ulaşılması hedeflenen, ANA’nın 70 bine, ANP’nin 62 bine çıkarılması; Kabil ve Herat’ta uluslararası hava alanı yapılması; Üniversite öğrenci sayısının 100 bine çıkarılması vb. somut kıyaslama ölçütleri oluşturulmuştur (The Afghan Compact, 2006: 6-12). Sözleşmenin ikinci ekinde, 2005 yılında Paris’te yapılan yardım etkinliğine (aid effectivness) yönelik konferansa uluslararası toplumun desteği vurgulanmış ve uluslararası toplumun gereksiz yardım tekrarları yapmaması (duplication), transfer ücretlerinin, dış yönetim ve malzeme masraflarının azaltılması gerektiği belirtilmiştir (The Afghan Compact, 2006: 13,14). Sözleşmenin üçüncü ekinde ise anlaşmanın başarısının koordinasyon ve gözleme bağlı olduğu vurgulanmış ve bu amaçla Birleşik Koordinasyon ve Gözlem Kurulu (JCMB) oluşturulmuştur (The Afghan Compact, 2006: 15).

Bu bilgiler ışığında, Londra Konferansı ile Bonn Anlaşmasından sonraki yol haritası çizildiği görülmektedir. Afgan Sözleşmesinin güvenlik, yönetim ve kalkınma alanında sürdürülebilir bir planda olması gereken çoğu unsuru içerdiği anlaşılmaktadır. Ancak önemli olan uluslarası toplumun, bu planı uygulamak için gerekli tedbirleri almaya istekli olmasıdır (Rubin, Hamidzada, 2007: 24). Batı’nın 2006 yılından sonraki faaliyetleri, bu planı uygulama konusunda yeterli başarının sağlanamadığını göstermektedir.

2.2.2.2. Afgan Ulusal Kalkınma Stratejisi (ANDS) (Nisan 2008)

ANDS ilk kez 2005 yılında Afgan Kalkınma Forumunda sunulmuştur. Geçici ANDS (I-ANDS) 2005 yılında Aralık ayında onaylanmış ve Londra Konferasında Afganistan Sözleşmesi (The Afghan Compact) ile beraber yayınlanmıştır. Geçici ANDS 2006-2010

yılları için, Afganistan Sözleşmesi (The Afghan Compact) ile beraber Milenyum Kalkınma Hedeflerine (MDG) ulaşmak amacıyla kullanılan bir yol haritası oluşturmuştur. ANDS’nin en son şekli Karzai tarafından 21 Nisan 2008’de onaylanmış ve 2008-2013 arası dönemi kapsayacak şekle getirilmiştir (AREU, 2012: 15). ANDS’in üç sac ayağı vardır. Bu sac ayakları Güvenlik, Yönetim, Kurallar ve İnsan Haklarının Uygulanması, Ekonomik ve Sosyal Kalkınmadır. Bu üç sac ayağının kapsamında 17 sektörü içeren sekiz alt sac ayağı bulunmaktadır. Bu alt sac ayakları Güvenlik, İyi Yönetim, Alt Yapı ve Doğal Kaynaklar, Eğitim, Sağlık, Ziraat ve Kırsal Kalkınma, Sosyal Koruma, Ekonomik Yönetim ve Özel Sektörün Kalkınmasıdır. Bu sac ayaklarının hepsi için önemli olan altı konu (cross-cutting issue) vardır. Bunlar Kurumsal Reform ve Kapasite İnşası, Cinsiyet Eşitliği, Narkotikle Mücadele, Bölgesel İşbirliği, Yolsuzlukla Mücadele ve Çevredir (ANDS, 2008: 18).

Bu bilgiler ışığında, Afganistan’ın 5 yıllık kalkınma planını, uluslararası toplumun desteğini de alarak hazırladığı görülmektedir. Ancak ANDS’nin başarıya ulaşması ve Afganistan’ın kalkınmasının önündeki en büyük engellerden biri yolsuzluktur (UNODC, 2010: 13). Ülkede yolsuzluk öyle boyutlara gelmiştir ki vatandaşların %52’si devlet dairesindeki işlerini yaptırmak için bir sene içerisinde en az bir kere rüşvet vermektedir (UNODC, 2010: 9). Bu örnekten de anlaşıldığı üzere Afganistan’da plan yapmaktan çok planı uygulayabilmek önemlidir.

2.2.2.3. Paris Konferansı (12 Haziran 2008)

Paris Konferansıyla uluslararası toplum, Afganistan’la uzun dönem işbirliği yapmaya devam edeceğini, Bonn ve Londra Konferansları vizyonunda sapma olmadığını beyan etmiştir (Declaration of the International Conference in Support of Afghanistan, 2008: 1, 3). Uluslararası toplum, ANDS’yi desteklediğini, Afganistan Sözleşmesinin uygulanmasının temel işleri olduğunu ve kurumların güçlendirilmesi, ekonomik büyüme, ziraat, enerjinin öncelikli çalışma konuları olduğunu açıklamıştır. Afganistan Sözleşmesiyle kurulan JMCB raporlarına göre Afganistan’da sağlık, eğitim, altyapı, ekonomik büyüme ve güvenlik güçlerinin güçlendirilmesi konularında büyük ilerleme

kalkınma, özel sektörün büyümesi ve bireysel güvenlik konuları halen istenen seviyeye ulaşmamıştır. Paris Anlaşmasının sonunda, Afganistan’ın refah ve güvenliği için gerekli konular sıralanmıştır. Bunlar sırasıyla şöyledir (Declaration of the International Conference in Support of Afghanistan, 2008: 1-3):

1. Afganistan’da demokrasinin kuvvetlendirilmesi (Bunun için de 2009-2010 seçimleri önemli bir adımdır.),

2. ANDS’nin desteklenmesi,

3. Tarım ve enerji sektöründe altyapı yatırımlarına öncelik verilmesi, 4. Özel sektörün teşvik edilmesi,

5. Afgan yönetim kurumlarının kuvvetlendirilmesi ve temel hizmetlerin tüm Afganlara sağlanması,

6. Yardım etkinliğinin (Aid Effectivness) artırılması, 7. Yolsuzlukla mücadele edilmesi,

8. Uyuşturucuyla mücadele operasyonlarının artırılması, 9. Devlet inşasında sivil toplumun rolünü artırılması, 10. İnsan haklarına saygının artırılması,

11. Bölgesel işbirliğinin yaygınlaştırılması.

Bu bilgiler ışığında Paris Konferansıyla,uluslararası toplum, Afganistan’da uzun dönem hedeflere yönelmiştir. Devlet inşasında sivil toplumun rolünün artırılmaya çalışılması, güvenliğe öncelik veren yaklaşımın istenen sonuçları vermediğinin göstergesidir. Özellikle devlet kapasite inşası ve kanunlara uyulması gibi kurumsallaşma konularında başarı sağlanmadan devlet inşasında başarı sağlanamayacağı görülmeye başlanmıştır.

2.2.2.4. Hague Konferansı ( 31 Mart 2009)

Hague Konferansıyla Afganistan’ın kendisinin uluslararası toplumun desteği ile ekonomik kalkınma ve güvenlik için daha fazla sorumluluk üstlenmesinin gerekli olduğu vurgulanmıştır. İyi finanse edilmiş sivil eğitim programlarının askeri eğitimler kadar önemli olduğu ve sivil kapasite inşasınına verilen önemin artması gerektiği belirtilmiştir. Paris Konferansıyla üzerinde durulan yardımların etkinliği (aid

effectivness) konusunda hassasiyetin devam edeceği açıklanmıştır. Afganistan ve uluslararası toplumun koordineli, birbirini tamamlayıcı bir yol izleyerek Milenyum Hedeflerine ulaşabileceği de konferansta konuşulan konulardandır. Milenyum Hedeflerine ulaşabilmek için öncelik verilmesi gereken konular şunlardır (www.afghanistan-un.org, 2009):

1. İyi yönetimin teşviki,

2. Ekonomik büyüme ve kalkınmanın hızlandırılması, 3. Güvenliğin kuvvetlendirilmesi,

4. Bölgesel işbirliğinin artırılması.

Bu bilgiler ışığında, sivil toplumun kapasite inşasının ve eğitiminin, askerlerden daha önemli olduğu görülmeye başlanmıştır. Ayrıca devlet inşasında, en büyük görevin Afgan devletinin kendisine düştüğü ve kurumlara talep oluşturulması gerektiği belirtilmiştir.

2.2.2.5. Başkanlık ve Eyalet Konseyleri Seçimleri (Ağustos 2009)

2009 Afganistan Başkanlık ve Eyalet Konseyleri seçimleri Afgan hükümetinin kendi kendine Bağımsız Seçim Komisyonu (IEC) aracılığıyla yaptığı ilk seçimler olmuştur (Katzman, 2012: 21). 20 Ağustos 2009’da yapılan seçimlerde, 17 milyon Afgan oy kullanmıştır. Başkanlık seçimleri için 32 aday, Eyalet Konseyi seçimleri için ise 3200 kişi, ülke genelindeki 420 koltuk için yarışmıştır (Katzman, 2012: 22). Taliban tehdidine rağmen, 6200 seçim merkezinde oy kullanılmış ve 2009 seçimlerinin maliyeti 300 milyon doları bulmuştur (Katzman, 2012: 23). Taliban baskısı nedeniyle oyların %35’i (5,8 milyon) kullanılamamıştır. Başkanlık seçim sonuçları 16 Eylül 2009’da açıklanmıştır. Sonuçlara göre Karzai %54,6, Abdullah %27,7, Beşardost %9 ve Gani %3 oranında oy almıştır (Katzman, 2012: 24, 25). Bu sonuçlara göre Karzai’nin beş yıl daha görevine devam etmesi sağlanmıştır. Eyalet Konseyi seçim sonuçlarına gelindiğinde ise seçim sonuçları 29 Aralık 2009’da açıklanmıştır. Ancak Eyalet Konsey üyeleri görevlerine Şubat 2011’de başlayabilmişlerdir (Katzman, 2012: 26).

Bu bilgiler ışığında, seçimlerde Karzai’ye olan desteğin sürdüğünü görülmektedir. Fakat ikinci başkanlık seçimlerinde de etik olmayan olaylar yaşanmıştır. Örneğin parayla oy satıldığı ortaya çıkmıştır (Çetin, 2013: 7). Ayrıca seçimleri Karzai’nin kazanmasında Türkiye’nin de etkisi olmuştur.