Kadınların YaĢ Durumu

Bir ülke ekonomisinde mal ve hizmetlerin üretimi için kullanılan faktörlerden emek, iĢgücünün kaynağını ve o ülkedeki nüfusu oluĢturmaktadır. Nüfusun yaĢ gruplarına göre ayrılması kiĢinin iĢgücü piyasasına ne ölçüde katılacağını belirler. YaĢ gruplarına göre kadınların iĢgücüne katılım durumu incelendiğinde, birçok ülkede kadınların iĢgücüne katılımlarının benzer olduğu ileri sürülmektedir.(Kasa ve Alptekin, 2015: 10). YaĢ unsuru, iĢgücüne katılımda önemli bir faktördür. Kadınlara göre erkekler bu faktörden daha fazla etkilenmekle birlikte yaĢ faktörü kadınlar açısından da büyük bir öneme sahiptir (Erdoğan ve YaĢar, 2018: 21).

YaĢ grupları incelendiğinde bazı yaĢ gruplarındaki kadınların iĢgücüne katılım oranlarının diğer yaĢ gruplarına göre yüksek olduğu görülmektedir. Bazı yaĢ gruplarında ise iĢgücüne katılım daha düĢüktür. Ġleriki yaĢlarda kadınlar evlilik ve çocuk sahibi olma isteklerinden dolayı çalıĢma hayatında daha az bulunmaktadırlar. Özellikle ülkemizde kadınların çalıĢma hayatında bulunma süreleri ortalama olarak çok düĢüktür. Ülkemizde ataerkil toplum yapısının yerleĢik olması, kadınların ev iĢleri ve çocuk bakımı görevlerini (!) gerçekleĢtirmek gerekçesiyle iĢgücü piyasasından çekilmelerine yol açabilmektedir. Özellikle 30 yaĢından sonra kadınların iĢgücü piyasasına katılım oranları düĢmektedir. Türkiye‟de kadınların iĢ gücüne katılım oranları yaĢ gruplarına göre sınıflandırılmıĢtır. 15-19 ve 20-24 yaĢ grubunda, çalıĢan kadınların oranları yüksektir. 25 yaĢından itibaren ise iĢgücüne katılım oranları düĢük bir seyir izlemektedir. 40-44 yaĢ grubunda, tekrardan bir yükseliĢ gözükmekte ve daha sonraki yaĢ evrelerinde tekrardan bir düĢüĢ gözlemlenmektedir. Böylece gruplar incelendiğinde belirgin bir Ģekilde olmasa da “M” tipinde bir eğri gözlemlenir (Gündoğdu, 2018: 47).

55

ĠKĠNCĠ BÖLÜM

AVRUPA BĠRLĠĞĠ ÜLKELERĠNDE FEMĠNĠZM ve KADIN

ĠSTĠHDAMI

2.1. Avrupa Birliği’nin Ortaya ÇıkıĢı

Avrupa‟da birleĢme hareketleri 18. yüzyıla dayanmaktadır. Söz konusu birleĢme hareketi Ġngiltere ve Fransa arasında ticaret antlaĢması ile birlikte baĢlamıĢtır. Bu antlaĢma Fransa‟da gerçekleĢen devrim sürecinde son bulmuĢtur. Prusya ve Almanya, 1815 yılında Maasen Tarifesi‟ni imzalayarak iç gümrükleri kaldırmıĢtır. Aynı süreçte Ġngiltere ve Fransa kendi aralarında tekrar antlaĢmalar yaparak gümrükleri kaldırmasına rağmen kendi uluslarını ön plana çıkarmak isteyen Almanya, Fransa ve Ġtalya gümrükleri tekrar yükseltmiĢlerdir. 1920 yılına gelindiğinde birlik oluĢturulması için büyük çabalar sarf edilmiĢtir. Birinci Dünya SavaĢı‟ndan sonra Kont Richart Coodenhove-Kalergi “Pan Avrupa Hareketi” (1923) ismiyle bir örgüt kurulmuĢtur. 1926 yılında “Avrupa ĠĢbirliği Derneği” (Associtian for Europen Cooperation) teĢkilatı Cenevre‟de faaliyet göstermeye baĢlamıĢtır. Avrupa‟da ilk kez ekonomik birleĢme 1932 yılında gerçekleĢtirilmiĢtir. Söz konusu yılda Quchy AntlaĢması ile birlikte Belçika, Hollanda ve Lüksemburg birleĢmiĢlerdir. Benelux adı verilen bu birleĢmede istenilen amaca 1944 yılında ulaĢılmıĢ ve Gümrük Birliği hayata geçirilmiĢtir (Kıraç ve Ġlhan, 2010: 192).

Napolyon ve Hitler‟in kalıcı ve yıkıcı giriĢimlerinden sonra Avrupa‟yı birleĢtirme hedefi hayata geçirilmek istenmiĢtir. Özellikle Hitler‟in giriĢimleri Avrupa için büyük bir felaket olmuĢtur. Avrupa kıtası Doğu ve Batı Avrupa olarak ikiye bölünmüĢ ve “demir perde”yle ayrılmıĢtır. Daha sonra Avrupa, ABD ve SSCB‟nin nüfuz alanı haline gelmiĢtir (Mor, 2010: 503). Dolayısıyla Avrupa Birliği Ġkinci Dünya SavaĢı sonrasındaki ekonomik, sosyal ve siyasal yıkım ile birlikte oluĢmaya baĢlamıĢtır. 1948 senesinde Lahey‟de Avrupa Konferansı toplanmıĢ ve konferansın sonunda Avrupa Konseyi (Council of Europe) kurulmuĢtur. Fakat bu konsey ulusal hükümetleri temsil eden bir kurum olmaktan ileriye gidememiĢtir. Soğuk SavaĢ‟ın devam etmesi ve Sovyetler Birliği‟nin tehdit oluĢturması Avrupa‟nın birleĢmesi için yapılan çalıĢmalara ivme kazandırmıĢtır. Bunun yanı sıra ABD‟nin Avrupa‟ya ekonomik yardımı ve serbest ticaretin geliĢmesi Avrupa‟nın bütünleĢmesi düĢüncelerinde önemli bir rol oynamıĢtır. Ġkinci Dünya SavaĢı‟nda Almanya‟nın yenilmesi Avrupa‟yı tehdit eden bir unsur olmuĢ ve Avrupa‟nın birleĢmesi için önemli bir neden olmuĢtur. Almanya‟nın Avrupa için tekrardan tehdit olmaması için

56

iĢbirliği yapması gerektiği düĢüncesi gündeme gelmiĢtir. 9 Mayıs 1950 senesinde Fransız DıĢiĢleri Bakanı Robert Schuman‟dan birleĢme adına ilk somut adım atılmıĢtır. Fransa‟da bürokrat Jean Monnet tarafından geliĢtirilen proje ile birlikte Batı Almanya ve Fransa kömür ve demir üretimini bir araya getirmek istemiĢtir. Avrupa‟da olan devletlerin de istekleri üzerine bu topluluğa katılabileceklerini açıklamıĢtır. Almanya ve Fransa ekonomileri ile bağımlılık içerisinde olan Belçika, Hollanda ve Lüksemburg‟da bu topluluk içerisine dahil olmuĢtur (Kaya, BeĢgül ve Düzgit, 2013: 22).

18 Nisan 1951 yılında altı devlet (Almanya, Fransa, Belçika, Lüksemburg, Hollanda ve Ġtalya) tarafından Paris AntlaĢması imzalanmıĢ ve Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) kurulmuĢtur (Denk, 2016: 62). AKÇT‟ni temel amacı üye olan altı ülkede milli ticaret sınırlarının kaldırılması ve ekonomik bir birliğin oluĢturulmasıdır. Diğer amaçları arasında, topluluk tarafından belirlenen projelerin hayata geçilmesi, demir ve çelik piyasasında istihdamın artırılması, demir ve çelik piyasasında çalıĢan iĢçilerin konut sahibi olmasını sağlama, demir ve çelik üretimini artırmak, kömür ve çelik üretiminden elde edilen vergiler ile birlikte topluluğa finansman kaynağı oluĢturmak vardır. AKÇT‟nin baĢarılı olması sonucu kömür- çelik birleĢme hareketinden sonra, bütün sektörleri kapsayacak bir çalıĢma yapılmaya baĢlanmıĢtır. Ortadoğu‟da baĢlayan Mısır ve Ġsrail savaĢından dolayı ortaya çıkan petrol ihtiyacı problemini düzenlemek amacıyla Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (EURATOM) oluĢturulmuĢtur (Kıraç ve Ġlhan, 2010: 193). Aynı dönemde 25 Mart 1957 yılında Ġtalya‟da Roma AntlaĢması imzalanarak Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) kurulmuĢtur (Mor, 2010: 507).

Roma AntlaĢması, Fransa ve Batı Almanya arasındaki Ortak Tarım Politikası (OTP) açısından büyük önem teĢkil etmektedir. Bu politika AET antlaĢmasının farklı bir bölümünde yer almıĢtır. OTP, Fransa‟da önemli olan küçük çiftçilerin avantajlı duruma gelmelerini sağlamıĢtır. Fransız çiftçilerinin devlet tarafından desteklenmesi OTP ile birlikte AET‟ye devredilmiĢtir. Bunun yanı sıra Fransız tarım ürünleri, AET‟ye üye olan ülkelere engelsiz bir Ģekilde ihraç edilmeye baĢlamıĢtır. Tarımın ortak olması Batı Almanya‟nın çıkarlarına ters düĢmesine rağmen Alman sanayi ihracatının Avrupa pazarına kısıtlama olmadan girebilmesi önemli bir faktör olarak görülmüĢtür. Fransa Batı Almanya‟nın talepleri ile birlikte sanayi ürünlerinde Ortak Pazar kurulmasını onaylamıĢtır. Bu durumun karĢılığında Batı Almanya tarım

57

politikasını kabul etmiĢtir. Dolayısıyla iki ülke de bu Ģartlar altında Roma AntlaĢması‟nı imzalamıĢtır (Kaya, Düzgit ve diğ., 2009: 5,9).

Ulus üstü olan Avrupa Birliği, Avrupa Ekonomik Topluluğu adı altında, Avrupa ülkelerinin birliğini sağlamak, ticareti iyileĢtirmek, gümrük birliğini sağlamak, rekabeti artırmak ve Avrupa‟yı ABD‟ye karĢı eski konumuna getirmek amacıyla kurulmuĢtur. AET kuruluĢundan itibaren değiĢim ve geliĢim içerisinde olmuĢtur. Bu geliĢim ve değiĢimde en önemli belge Roma AntlaĢması olmuĢtur. AET‟de yapılan bütün değiĢiklikler Roma AntlaĢması temel alınarak yapılmıĢ ve onun üzerine inĢa edilmiĢtir (Akçay, Argun ve diğ., 2011: 119,120).

1960‟lı yıllarda Avrupa‟nın bütünleĢmesini iki kriz yavaĢlatmıĢtır. Bu iki krizde de Fransa CumhurbaĢkanı De Gaulle‟nin tutumunun büyük etkisi olmuĢtur. 1961 yılında Ġngiltere‟nin AET‟ye üyelik adaylığını sunmasıyla ilk kriz gerçekleĢmiĢtir. Topluluk içerisindeki pozisyonunu kaybetmek istemeyen Fransa, Ġngiltere‟nin baĢvurusunu tek baĢına reddetmiĢtir. Benzer Ģekilde Fransa 1967 yılında aynı kararı almıĢtır. 1965 yılında ikinci kriz olan “BoĢ Sandalye krizi” yaĢanmıĢtır. Bu kriz Avrupa Komisyonu‟nun bütçesini oluĢturacak kaynaklar tartıĢılırken meydana gelmiĢtir. Komisyon kendisine ait bir bütçenin olmasını talep etmesine rağmen, Fransa Komisyon‟un devletler üstü otoritesinin artacağı düĢüncesiyle söz konusu talebe karĢı çıkmıĢtır. Haziran 1965‟ten itibaren Fransa altı ay boyunca Bakanlar Konseyi‟ni protesto etmiĢ ve bütün görüĢmelerde sandalyesini boĢ bırakmıĢtır. Bu kriz Lüksemburg UzlaĢmasında Fransa‟nın isteklerinin büyük ölçüde yapılması doğrultusunda son bulmuĢtur. Bu uzlaĢmada Bakanlar Komisyonu‟nda üye olan her ülkeye veto yetkisi verilmiĢtir. Bunun yanı sıra Komisyonun bütçesi kendi kaynakları yerine üye olan devletlerin verdikleri katkılar neticesinde belirlenmeye devam etmiĢtir. Bu karar 1969 yılında Lahey Zirvesi‟nde değiĢikliğe uğramıĢtır. OTP ile birlikte AET‟ye giren tarım ürünlerinden alınan gümrük vergisi ile Komisyon kendi bütçesini oluĢturma hakkına sahip olmuĢtur (Kaya, BeĢgül ve Gürsoy, 2013: 25-26).

AET‟de yapılan önemli geliĢmelerden biri de 1 Temmuz 1967 senesinde yürürlüğe giren Füzyon AntlaĢmasıdır. Bu antlaĢma ile birlikte altı kurucu ülke AET, AKÇT ve EURATOM‟un tek bir Konsey ve Komisyon altında birleĢmesine karar vermiĢlerdir (Akçay, Argun ve diğ., 2011: 119,120). Fransa‟da De Gaulle‟ün siyasetten çekilmesinin ardından AET geniĢlemesinin önündeki engeller kalkmıĢtır. Ekonomik anlamda önemli iĢbirlikleri değerlendirilmiĢ ve siyasal alanda da

58

geniĢleme kararı alınmıĢtır. Bu bağlamda 1970 yılında Avrupa Siyasal ĠĢbirliği AntlaĢması (ASĠA) imzalanmıĢtır. Bu antlaĢmanın amacı, üye ülkeler ile birlikte görüĢmeler düzenleyip dıĢ politikada ortak tutumu sağlamak olmuĢtur. De Gaulle‟nin siyasetten çekilmesinin ardından 1 Ocak 1973‟te katılım antlaĢması imzalanarak Ġngiltere, Danimarka ve Ġrlanda AET‟ye kabul edilmiĢlerdir (Mor, 2010: 511 ).

Avrupa ülkelerinin bütünleĢme sürecinde 1970‟li yıllarda yapılan önemli kazanımlardan birisi de Avrupa Politik ĠĢbirliği‟dir (APĠ). 1970 senesinde üye ülkeler arasındaki dıĢ politika konularında uyum sağlamak amacıyla APĠ uygulamaya geçmiĢtir. 1974 yılında son olarak Avrupa Konseyi kurulmuĢtur. Bu fikir Fransa BaĢkanı Valery Giscard d‟Estaing tarafından öne sürülmüĢtür. Avrupa Konseyi kurumunda üye devletlerin baĢkanları her yıl üç defa bir araya gelmiĢlerdir. Avrupa Konseyi günümüzde de önemini devam ettirmektedir. Avrupa Konseyi‟nin ve APĠ‟nin Avrupa bütünleĢmesine yenilik getirmesine rağmen bütünleĢmeye katkı sağlamadığı belirtilmektedir. Dolayısıyla 1970‟li yıllar Avrupa bütünleĢmesi açısından duraklama ve kriz dönemleri olarak kaynaklarda yer almaktadır (Kaya, Düzgit ve diğ., 2009: 6). Bu duraklama 1970‟li yılların sonuna kadar devam etmiĢtir. 1981 senesinde Yunanistan‟ın AET‟ye tam üye olması ile birlikte ikinci geniĢleme yaĢanmıĢtır. Diğer yandan Yunanistan ve Türkiye 1959 senesinde beraber ortaklık baĢvurusu yapmasına rağmen Türkiye tam üyelik elde edememiĢtir. Türkiye açısından Yunanistan‟ın AET‟ye üye olması olumsuz bir durum olmuĢtur. Çünkü Yunanistan AET üzerinden Türkiye‟ye baskı oluĢturarak, Türkiye‟nin AET ile iliĢkilerini engelleyici bir rol oynamıĢtır. 1986 yılında yakın zamanda darbe yaĢayan Ġspanya ve Portekiz AET‟ye üye olmuĢtur. Bu durum Avrupa bütünleĢmesinin siyasal boyutunun öne çıkmasında önemli bir adım olmuĢtur. (Denk, 2016: 71).

1980‟li yıllarda tüm dünyayı saran ekonomik durgunluk Avrupa‟ya özgü karamsarlık (europesimizm) baĢlatmıĢtır. 1985 yılında Jacques Delors BaĢkanlığındaki Avrupa Komisyonu, Avrupa Tek Pazarının 1 Ocak 1993‟te geçekleĢeceğini anlatan umut dolu Beyaz Kitap‟ı yayınlamıĢtır. Bu hedefler 1986‟nın ġubat ayında imzalanmıĢ ve 1 Temmuz 1987 yılında yürürlüğe girecek Avrupa Tek Senedi için önemli bir yere sahip olmuĢtur. Avrupa‟nın siyasi oluĢumu Berlin Duvarı‟nın 1989‟da yıkılmasıyla birlikte önemli ölçüde değiĢime uğramıĢtır. Berlin Duvarı‟nın yıkılmasıyla Doğu Almanya ve Batı Almanya Ekim 1990 yılında birleĢmiĢtir. Bu olayın yanı sıra Orta ve Doğu Almanya Sovyet Birliği rejiminden kurtulmuĢ ve demokrasi bütün Avrupa‟ya gelmiĢtir. Aralık 1991 yılında Sovyetler

59

Birliği dağılmıĢtır. Aynı dönemde AET‟ye üye olan devletler, baĢkan ve baĢbakanların oluĢturduğu Avrupa Konseyi 1991 yılında Maastricht‟te Avrupa Birliği AntlaĢması üzerine çalıĢmalar yapmıĢlardır. Söz konusu AntlaĢma, 1 Kasım 1993 tarihinde yürürlüğe girmiĢtir. Maastricht AntlaĢması ile birlikte Avrupa Birliği (AB) kurulmuĢtur (Fontaine, 2007: 11).

Maastricht AntlaĢması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu‟nun adı Avrupa Topluluğuna dönüĢmüĢtür. Sosyoekonomik geliĢmeyi hızlandıran üç temel ilke esas alınmıĢtır. (Rekabet ilkesine dayanan serbest piyasa ekonomisi, Kamu Maliyesinin idaresi, Ġkame etme ilkesi). Roma AntlaĢmasında onaylanan ortak politikalar, 7 ġubat 1992 senesinde Maastricht‟de imzalanan antlaĢma ile birlikte değiĢikliğe uğramıĢtır. Avrupa Birliği kavramı AKÇT, EURATOM ve Avrupa Komisyonu aracılığı ile gerçekleĢtirilen amaç ve politikalar kapsamında kullanılmaktadır. Ayrıca söz konusu kavram Avrupa Birliği AntlaĢmasıyla getirilen ve hayata geçirilecek üç yeni eylem alanının kapsadığı amaç ve politikaları bir bütün Ģeklinde ifade etmek maksadıyla da kullanılmaktadır. Bu üç yeni eylem; Ekonomik ve Parasal Birlik, Avrupa VatandaĢlığı ile Ortak Güvenlik ve DıĢ Politikadır (Kıraç ve Ġlhan, 2010: 194).

Yeni oluĢturulan Avrupa dinamizmine üç yeni ülke, Avusturya, Finlandiya ve Ġsveç 1 Ocak 1995 tarihinde katılmıĢtır. Aynı dönemler içerisinde AB en önemli baĢarısı olan tek para oluĢturma düzeni için çalıĢmalar yapmaya baĢlamıĢtır. Euro 1999 senesinde mali iĢlemler için tanıtılmıĢtır. Üç sene sonra Euro, banknot ve madeni paralar Ģeklinde Euro bölgesi denilen 12 ülkede dolaĢıma çıkarılmıĢtır. Euro günümüzde Amerikan dolarının yanı sıra tüm dünyada geçerliliği olan ana para birimlerinden birini oluĢturmaktadır. Avrupa Birliği Mart 2000‟de geliĢen teknoloji ve internet kullanımının artmasıyla birlikte ABD ve sanayileĢen ülkelerle rekabet edebilmek için Lizbon Stratejisini benimsemiĢtir. Lizbon Stratejisinde buluĢlar yapılması, ticaretin teĢvik edilmesi ve Avrupa eğitim sisteminin bilgi toplumunun ihtiyaçlarını karĢılamaya uygun duruma getirilmesi gibi hedefler yer almaktadır. 1990‟ların ortalarında eski Sovyet Bloğu‟nda yer alan ülkeler (Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Romanya, Macaristan ve Slovakya), daha önce Sovetlet Birliği içerisinde bulunan üç Baltık ülkesi (Estonya, Letonya ve Litvanya) ve son olarak iki Akdeniz ülkesi (Malta ve Kıbrıs) Avrupa Birliği‟ne üye olmak istemiĢlerdir. Avrupa söz konusu isteklere olumlu bir Ģekilde yanıt vermiĢ ve üyelik müzakereleri 1997 yılının Aralık ayında görüĢülmeye baĢlanmıĢtır. Avrupa Birliği‟nin 25 ülkeyi içerisinde bulunduran büyümesi 1 Mayıs 2004‟te

60

gerçekleĢmiĢtir. 1 Mayıs 2004‟te 12 Adaydan 10‟unun Avrupa Birliği‟ne katılımı gerçekleĢmiĢtir. 1 Ocak 2007‟de Bulgaristan ve Romanya da Avrupa Birliği‟ne üye olmuĢtur (Fontaine, 2007: 11). 2005 yılında tam üyelik için müzakerelere baĢlayan Hırvatistan, 1 Temmuz 2013 senesinde Avrupa Birliği‟ne resmen üye olmuĢtur. Böylece Avrupa Birliği‟ne üye olan ülkelerin sayısı 28‟e yükselmiĢtir (Denk, 2016: 16-19).

Ġngiltere‟nin 2016 senesinde Bretix referandumunda Avrupa Birliği‟nden ayrılma kararı alması ile birlikte Avrupa Birliği tarihinde bir ilk yaĢanmıĢtır. Ġngiltere‟nin 2019 yılının Mart ayında Avrupa Birliği‟nden ayrılması hedeflenmesine rağmen BirleĢik Krallık Parlamentosu, Avrupa Birliği ile yapılan uzlaĢma antlaĢmasını üç kez reddetmiĢtir (Türko ve Gökçenoğlu, 2020: 574).

Bretix araĢtırmalarında Avrupa ġüpheciliği kavramına sıklıkla rastlanmaktadır. Bu kavram Avrupa bütünlüğüne karĢı muhalefet ve Ģüphe olarak tanımlanmaktadır. Avrupa Birliği ve Avrupa bütünleĢmesine tamamen karĢı olmak, sert Avrupa Ģüpheciliği olarak adlandırılmaktadır. BirleĢik Krallık Bağımsızlık Partisi (UKIP), sert Avrupa Ģüphecisi partilerin en önemli örneklerinden biridir. YumuĢak Avrupa Ģüpheciliği Avrupa Birliğine karĢıtlık içermeyen bir görüĢü tanımlamaktadır. Ġngiltere‟de Muhafazakar Parti söz konusu görüĢü benimsemektedir. Ġngiltere‟nin Avrupa Birliği‟nden ayrılmasının birçok önemli nedeni vardır. Özellikle Ġngiltere‟nin Avrupa Birliği‟ne üyeliği ile birlikte göçmen sorunu yaĢanmaktadır. Almanya, Ġngiltere, Fransa, Ġspanya ve Ġtalya 41 milyon göçmeni ülkelerinde bulundurmaktadırlar. Ayrıca Doğu Avrupa ülkelerinin Avrupa Birliği‟ne katılmasıyla birlikte Ġngiltere „de göç miktarı artmıĢtır. Ġngiltere‟nin Avrupa Birliği‟nden ayrılmasının diğer önemli bir nedeni Avrupa Birliği‟ne duyulan güvenin azalması olmuĢtur. Avrupa Birliği‟nin küresel ekonomideki öneminin azalması Ġngiltere‟nin bu kararı almasında önemli bir faktör olmuĢtur. Benzer Ģekilde Avrupa Birliği‟ndeki üretimin azalması ve üretiminin Almanya‟ya bağımlı hale gelmesi, Ġngiltere‟yi rahatsız etmiĢtir. 12 Aralık 2019 yılında gerçekleĢtirilen genel seçimlerin ardından 31 Ocak 2020‟de Ġngiltere Avrupa Birliği‟nden resmen ayrılmıĢtır. Dolayısıyla Avrupa Birliği‟nin üye sayısı 27‟ye düĢmüĢtür (a.g.e. 575).