Kısa Sözlü Oyun Formülleri

Bir iki kelimeden oluşan sözlü oyun formülleri oyunun içerisinde oyuna yön verir, oyunun oynanmasını kolaylaştırır. Kısa sözlü oyun formülleri söylenmediğinde oyunun bütünlüğünün bozulmasına yol açar. Bu oyun formülleri kullanılmadığında oyunun kuralının bozulmasına ve oyunun bitmesine neden olur.

Niğde geleneksel çocuk oyunlarındaki kısa sözlü oyun formülleri;

Dağ oyununda misketler birer karış arayla dizilir. Misketlerin dizildiği yere “dağ” adı verilir.

Misket oyununda misketleri vurmaya çalışan oyuncu misketlerin başındaki oyuncuya “Hangi baş?” diye sorar misketlerin başındaki oyuncu “sağ baş veya sol baş”tan birini söyler. Misketleri vurmaya çalışan oyuncu söylenilen yöne doğru atar ve misketleri vurmaya çalışır. Çıtlık oyununda oyunun bitip baştan oynanmasına “el” denir. Oyunda kaç “el” oynanacağına önceden karar verilir.

Birlim Birlik oyununda atlama sayısına göre birtakım ifadeler kullanılır. Birlerde “birlim birlik” , ikilerde “ikilim ikilik” denir. Oyuncular üçlerde “üçlüm üçlük düşmeyen eşek” , diyerek atlar ve atladıkları yere düşer. Düşme sırasında oyuncuların birbirlerine değmemesi gerekir, oyuncular birbirlerine değerlerse yanar. Dörtlerde “dörtlüm dörtlük ebe affetti mi affetmedi mi” derler. “Ebe affetti” derse atlayan oyuncular ebeye hiçbir şey yapmadan atlarlar. “Affetmedi” derse oyuncular atlarken ebenin kalçasına vurmak zorundadırlar vuramayan yanar. Beşlerde “beşlim

üzerine atlar. Altılarda “altılım altın kaymak” denir. Oyuncular ebenin eşyalarından birini ebenin üzerine koyamazlarsa yanar. Oyuncular yedilerde “yedilim altın almak” der ve ebenin üzerine koydukları eşyayı geri almak zorundadır alamazlarsa alamayan yanar. Oyuncular sekizlerde “sekizlim sek sek dünya turu gezmek” der karşıya tek ayak üzerinde atlarlar ve bir dakika gezinirler daha sonra tek ayaküstünde ebenin üzerinden geri atlarlar. Oyuncular dokuzlarda “dokuzlum dokuzluk ninemin bostan duruşu” der ebe biraz yükselir ve oyuncular atlar. Onlarda ise “onlum onluk dedemin bostan duruşu” denir ve ebe biraz daha yükselir, oyuncularda ebenin üzerinden atlamaya çalışır atlayamayan yanar.

Eşekleme oyununda yastığın üzerine atlayan oyuncular atlama esnasında “eşşek eşşek gaba gaba döşsek” diye bağırırlar. Yastığa atlayan ilk oyuncu sondaki oyuncuya “tek mi çift mi?” diye sorar o esnada parmağıyla biri veya ikiyi gösterir sondaki oyuncu hangi rakamı gösterdiğini bilirse, atlama hakkı el değiştirir.

Emmeşeğisanatine oyununda oyuncular yatan oyuncunun üzerine atlarken hakeme Kevenci veya Melendizli diye fısıldarlar. Bu esnada hakem yatan kişiye “emmeşeğisanatine” der. Yatan kişi atlayan oyuncuların söylediği sözü doğru bilirse, yastık olmaktan kurtulur bilemezse oyun devam eder.

Emmeşşe oyununda “Çatal matal gaç çatal?” sorusu hangi grubun eşek olacağına karar vermek için sorulur.

Kız Kız Çık oyununda yere altı tane dikdörtgen çizilir. Bu dikdörtgenlerin her birine kız, erkek, hayvan, ay, renk, şehir diye isimler verilir. İlk karede üç defa “Kız kız çık.” denir ve diğer karelere zıplarken kız isimleri sayılır. Bu durum “Erkek erkek çık.”, “Hayvan hayvan çık.”, “Ay ay çık.”, “Renk renk çık.”, “Şehir şehir çık.” ifadelerinin söylenmesiyle tekrar edilir.

Tıngır Tank oyununda ebe “tıngır tank” diyerek diğer oyunculara değmeye çalışır. Dokunduğu oyuncu ebe olur.

Buldu Bindi oyununda değneği bulan grup diğer gruptaki oyuncuların sırtına binmek için “... grubu... grubuna bindi” diye bağırır.

El Üstünde Kimin Eli Var oyununda “El üstünde kimin eli var?” sorusu üzerine yatan kişi en alttan en üste doğru oyuncuların ellerini doğru bir şekilde tahmin etmelidir. Oyuncu en üstteki eli doğru tahmin ederse ebe olmaktan kurtulur.

Dayakçı oyununda oyuncuların “dayakçı” kelimesini zamanında kullanmaları gerekir. Kullanmazlarsa kemerle dayak yerler.

Ebem Sana Kim Dürttü oyununda oyunculardan biri ebeyi parmağıyla sırtından dürter sonra ebeye “Ebem sana kim dürttü?” sorusu sorulur. Ebe eğer kimin dürttüğünü bilirse ebe olmaktan kurtulur.

Baş Çuval Yattı Kalktı Kabak oyununda oyunculara baş çuval, kabak ve meyve, sebze, eşya isimleri konulur. Baş çuval adlı oyuncu “Baş çuval yattı gakdı gabak” (veya ad konulan meyve, sebze, eşya isminden birini) der gabak (kabak) olan kişi hızlı bir şekilde yatıp kalkar, şaşıran kişiye ceza verilir.

Eşim Seni Kim Sürüyor oyununda “Eşim seni kim sürüyor?” sorusu ebenin arkasından iten kişiyi tahmin etmesine yöneliktir. Ebe iten kişiyi doğru tahmin ederse ebe olmaktan kurtulur.

Tilki Saatin Kaç oyununda ebe içinden bir saat tutar.”Tilki saatin kaç?” sorusunu oyunculara yöneltir. Soruyu bilenler ebenin tarafına geçer.

Mini Mini oyununda iki grup vardır. Bu gruplardan birinin başı karşı tarafa “Köpeklerinden geçemedim köpeklerini bağla” diye seslenir. Diğer grup başı da “Hoşt” diyerek karşı grubun başının geçmesini sağlar.

Öt Kuşum Öt oyununda “Öt kuşum öt” ifadesini söyledikten sonra ebe kuş taklidi yapan oyuncunun kim olduğunu bilirse, ebe olmaktan kurtulur.

Deve Cüce oyununda “büyük fener” elleri birbirine yaklaştırmayı “küçük fener” oyuncuların ellerinin açılmasını ifade ederek tam bir zıtlık oluşturur. Kelimelerle el işaretleri arasındaki bu zıtlık oyunda oyuncuların şaşırması için kullanılır.

Kondum Kondum oyununda “kondum” ifadesi kuş gibi uçarken dama indim anlamında kullanılır.

Mel Mereşe Melki Tutan oyununda karşı gruptan oyuncu almak için “Melmereşe melki tuta bizden size kim gide?” sorusu kullanılır.

Esir Almaca oyununda “kale” sözcüğünün söylenmesi söyleyen gruba puan kazandırır.

Yarasa Yağlı Basar, Kim Kimi Aşar oyununda “Yarasa yağlı basar kim kimi aşar” ifadesi çocukların kenetlenmiş ellerini açmak için oyuncu tarafından söylenen bir meydan okuma cümlesidir.

Rinko oyununda “Sen çık Rinko” ifadesi oyunun başladığının belirtisidir. Simit oyununda oyuncunun tek ayak üzerinde “simitttt” diye bağırması oyuncuya zaman kazandırır.

Menekşe oyununda “Menekşe mendilin düşe, bizden size kim düşe?” ifadesi oyuncu seçmek için kullanılır.

Eşdere Bağ oyununda “eştere bağ” ifadesi saklanan oyuncuların bulunduğunun yüksek sesle diğer oyunculara duyurulması anlamına gelir.

Ateş oyununda “ateş”; Kartal Oyununda “kartal”; Don Ateş oyununda “don”; Dondum oyununda “dondum”; Kör Ebe oyununda “Sesime gel” sözleri oyuncular tarafından kullanılır. Bu sesi bir ipucu olarak kullanan ebe oyuncuları yakalamaya çalışır.

Davul Zurna Buz Gibi Dondurma oyununda “Davul zurna bana vurma buz gibi dondurma” sözü oyunun başladığını oyuncuların kıpırdamamaları gerektiğini ifade eder.

Harar Göründü oyununda “Harar göründü” sözü aranan oyuncuların bulunduğunu ifade eder.

Kayış Kızdı oyununda “Kayış kızdı” sözü bir ceza yöntemi olan dayağın atılacağını “sıcak” kelimesi kemeri bulmaya çalışırken oyuncunun kemere yaklaştığını “soğuk” kelimesi ise uzaklaştığını belirtmek için kullanılır.

İşaret oyununda “İşaret ver” ve “işaret” sözcükleri oyunun başladığını ifade eder.

Sürmeci oyununda “Ebedir ebe yakalayamadın beni sürmeci dede” sözü ebenin başarısızlığını ifade etmek için kullanılır.

Eşleraba oyununda “eşleraba” sözü saklanan grubun bulunduğunu ifade eder. Cız oyununda “cız” sözü oyuncunun üç taşı yan yana veya çapraz olarak aynı hizaya getirdiğinin ve bir puan aldığının göstergesidir.

Malik oyununda kullanılan “söbü söbü” sözü oyuncunun oyun aracı olan kemiği bulduğunu ifade eder.

İnci Minare oyununun başladığını belirtmek için “İnci minare dibi kenarı, kaçan kaçsın kaçmayan topumu yesin” sözü kullanılır.

Bu Gelen Bu Gelen oyununda “Stop” sözü kaçan oyuncuların durması gerektiğini ifade eder.

Cicoz oyununda oyuncular bilyeleri birbirlerine verirken “Al cicozu ver cicozu” sözünü hızlı bir şekilde tekrarlarlar bu durum oyundaki heyecanı arttırmak için kullanılır.

El oyununda “Buldum” sözü oyuncunun çizgi çizmeyi bırakması gerektiğini ifade eder.

Boncuk Gömmesi oyununda “Ya şunda ya bunda kelle küçe babunda” sözü bittiğinde hangi tepeye rast geldiyse o tepeciğin dağıtılması gerektiğini ifade eder.

Kılağaç - Kırküç oyununda taş ile şişeyi vuran oyuncu bir ayağı diğerinin önüne gelecek şekilde yürüyerek “ Kılağaç kırk üç, kırk dört, kırk beş, kırk altı, kırk yedi, kırk sekiz, kırk dokuz yerli topuz” der ve şişenin yanına gelebilirse oyunu kazanır.