Kütüphane Personelinin Mevcut ve Hedeflenen/Olması Gereken Örgüt

Bu bölümde, Türkiye’deki il halk kütüphanelerinin örgüt kültürü yapılarına ilişkin tablo ve şekiller sıralanmaktadır. Halk kütüphanelerinde bölgesel, kurumsal ve statü bağlamında mevcut ve hedeflenen örgüt kültürü anlayışının ne düzeyde farklılıklar gösterdiği, hangi örgüt kültürüne daha yakın olunduğu ve hangi örgüt kültürünün hedeflendiği ortaya konulmaktadır. Aynı bölgelerdeki halk kütüphanelerinin dahi örgüt kültürü konusunda hem mevcut hem de hedeflenen durumlar açısından nasıl farklılıklar gösterdiği tartışılmaktadır.

Yönetici ve kütüphaneci pozisyonunda görev yapan personelin örgüt kültürü algısına ve statü bağlamındaki farklılıklara ise özellikle dikkat çekilmektedir. ÖKDÖ ölçeğinde yer alan altı alt başlık kapsamında (baskın özellikler, örgütsel liderlik, çalışanların yönetimi, örgütsel bağ, stratejik önem ve başarı kriterleri) mevcut ve hedeflenen örgüt kültürünün güçlü ve zayıf yönleri de ortaya çıkarılmakta, bu sayede geliştirilmesi planlanacak noktaların saptanabilmesi ve strateji geliştirme modelinin, strateji ilkelerinin ve strateji eylem planı önerisinin o doğrultuda geliştirilebilmesine ilişkin ipuçları ortaya konulmaktadır. ÖKDÖ kapsamında “mevcut” ve “hedeflenen” durumlar arası farklılıklar ile yaşanması muhtemel örgütsel değişim çabaları puan dağılımlarına göre değerlendirilmektedir. Türkiye’deki halk kütüphanelerine ilişkin ortaya çıkan kültür profilleri yine Cameron ve Quinn (2017, s. 67-70)’in dikkat çektiği üzere; baskın ve hâkim olan kültür tipi, mevcut ve hedeflenen kültür tipi arasındaki uyuşmazlık/uyumsuzluk, hâkim olan kültür tipinin gücü kapsamında da analiz edilmekte ve yorumlanmaktadır.

Mevcut ile hedeflenen kültür profili arasında statüye, bölgeye ve genel ortalamaya göre gözlenen 5-10 puan arasındaki farklılıklar kültürel değişime duyulan gereksinimin boyutunu gösterirken aynı zamanda değişimle ilgili yoğun çaba gösterilmesi gerektiği anlamına da gelmektedir (Cameron ve Quinn, 2017, s. 68).

Aşağıda, Karadeniz (18 şehir), Akdeniz (8 şehir), Ege (8 şehir), Marmara (11 şehir), İç Anadolu (13 şehir), Doğu Anadolu (14 şehir) ve Güneydoğu Anadolu (9 şehir) Bölgelerinde yer alan şehirlerdeki halk kütüphanelerinin kurumsal düzeyde mevcut ve hedeflenen örgüt kültürü yaklaşımları hem bölgesel hem de kurumsal boyutta değerlendirilmektedir.

152 Tablo 24

Bölgesel Olarak İl Halk Kütüphanelerinde Mevcut ve Hedeflenen Örgüt Kültürü Yaklaşımı

Bölgeler Klan-İşbirliği Kültürü Adokrasi-Yaratıcı Kültür Pazar-Rekabet Kültürü Hiyerarşi-Kontrol Kültürü Mevcut Hedeflenen Mevcut Hedeflenen Mevcut Hedeflenen Mevcut Hedeflenen

n % n % n % n % n % n % n % n %

Karadeniz B. 9 32,1 12 21,4 0 0,0 5 38,5 0 0,0 1 100,0 9 18,8 4 21,1

Akdeniz B. 3 10,7 4 7,1 1 25,0 3 23,1 0 0,0 0 0,0 4 8,3 3 15,8

Ege B. 1 3,6 8 14,3 0 0,0 0 0,0 2 50,0 0 0,0 5 10,4 0 0,0

Marmara B. 1 3,6 6 10,7 0 0,0 1 7,7 0 0,0 0 0,0 10 20,8 4 21,1

İç Anadolu B. 4 14,3 11 19,6 1 25,0 1 7,7 0 0,0 0 0,0 8 16,7 1 5,3

Doğu Anadolu B. 5 17,9 9 16,1 2 50,0 3 23,1 2 50,0 0 0,0 8 16,7 4 21,1

Güneydoğu Anadolu B. 5 17,9 6 10,7 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 4 8,3 3 15,8

Toplam 28 100 56 100 4 100 13 100 4 100 1 100 48 100 19 100

153

Tablo 24’te, bölgelerde bulunan şehirlerin mevcut durumda sahip olduğu ve hedeflediği örgüt kültürüne göre sayısal dağılımı verilmektedir. Bir bölgede bulunan herhangi bir kurumun hem mevcut hem de hedeflenen durumda birden fazla örgüt kültürüne eşit düzeyde yakınlık göstermesi nedeniyle mevcut ve hedeflenen sütunlarındaki sayıların toplamı bölgedeki toplam şehir sayısı ile örtüşmemektedir.

Tablo 24’teki toplam sayılara bakıldığında, il halk kütüphanelerinde mevcut durumda en fazla hissedilen örgüt kültürü türünün hiyerarşi/kontrol, hedeflenen örgüt kültürü türünün ise klan/işbirliği kültürü olduğu görülmektedir. Çalışma kapsamında özellikle dikkat çekilmek istenen adokrasi/yaratıcı kültüre ilişkin verilere bakıldığında Karadeniz, Ege, Marmara ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde mevcut durumda bu kültürün hiç hissedilmediği, yine Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde ayrıca hedeflenmediği de gözlenmektedir. Bu bağlamda, adokrasi/yaratıcı kültürün il halk kütüphanelerinde hem mevcut hem de hedeflenen örgüt kültürü kapsamında eksikliğinin yaşandığı gözlenirken bu bulgu aynı zamanda çalışmanın hipotezine de kanıt niteliği taşımaktadır.

Tablo 24’teki veriler bölgesel düzeyde incelendiğinde Karadeniz Bölgesi’nde yer alan şehirlerdeki il halk kütüphanelerinde (Amasya, Artvin, Bartın, Bayburt, Bolu, Çorum, Düzce, Giresun, Gümüşhane, Karabük, Kastamonu, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Trabzon ve Zonguldak) adokrasi/yaratıcı kültür hedeflenen örgüt kültürü olarak sadece beş şehirde (Amasya, Bayburt, Giresun, Kastamonu, Zonguldak) ön plana çıkarılmaktadır.

Akdeniz Bölgesi’nde yer alan şehirlerdeki il halk kütüphanelerinde (Adana, Antalya, Burdur, Hatay, Isparta, Kahramanmaraş, Mersin ve Osmaniye) adokrasi/yaratıcı kültür mevcut örgüt kültürü düzeyinde sadece Isparta’da, hedeflenen örgüt kültürü bağlamında Mersin, Kahramanmaraş ve Isparta’da bulunan il halk kütüphaneleri tarafından ön plana çıkarılmaktadır. Ege Bölgesi’nde yer alan şehirlerdeki il halk kütüphanelerinde (Afyonkarahisar, Aydın, Denizli, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla ve Uşak) adokrasi/yaratıcı kültür hem mevcut olarak hissedilmemekte hem de hedeflenen örgüt kültürü olarak tercih edilmemektedir. Marmara Bölgesi’nde yer alan şehirlerdeki il halk kütüphanelerinde (Balıkesir, Bilecik, Bursa, Çanakkale, Edirne, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ ve Yalova) adokrasi/yaratıcı kültürü sadece Balıkesir’de bulunan il halk kütüphanesi tarafından örgüt kültürü olarak hedeflenmektedir. İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan şehirlerdeki il halk kütüphanelerinde (Aksaray, Ankara, Çankırı, Eskişehir, Karaman, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Konya, Nevşehir, Niğde, Sivas ve

154

Yozgat) adokrasi/yaratıcı kültür mevcut örgüt kültürü düzeyinde sadece Kırıkkale’de, hedeflenen örgüt kültürü bağlamında ise Eskişehir’de bulunan il halk kütüphanesi tarafından ön plana çıkarılmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan şehirlerdeki il halk kütüphanelerinde (Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Hakkâri, Iğdır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Kars, Malatya, Muş, Tunceli ve Van) adokrasi/yaratıcı kültür mevcut örgüt kültürü düzeyinde Hakkâri ve Bingöl’de, hedeflenen örgüt kültürü bağlamında Erzincan, Ağrı ve yine Bingöl’de bulunan il halk kütüphaneleri tarafından ön plana çıkarılmaktadır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan şehirlerdeki il halk kütüphanelerinde (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak) adokrasi/yaratıcı kültür hem mevcut olarak hissedilmemekte hem de hedeflenen örgüt kültürü olarak tercih edilmemektedir. Tablo 24’te, sadece dört kurumun mevcut durumda adokrasi/yaratıcı örgüt kültürüne sahip olduğu 13 kurumun ise adokrasi/yaratıcı örgüt kültürünü geliştirmeyi hedeflediği görülmektedir. Bölgesel bağlamda hangi kültür türüne sahip olunduğu ve hangi kültür türünün hedeflendiğine ilişkin analizler yapıldıktan sonra Şekil 13’te de bölgesel düzeyde katılımcıların mevcut ve hedeflenen örgüt kültürlerine verdikleri puanların ortalamaları gösterilmektedir. Puan ortalamaları, her bir katılımcının dört farklı örgüt kültürüne (klan/işbirliği, adokrasi/yaratıcı, pazar/rekabet, hiyerarşi/kontrol) mevcut ve hedeflenen durumlar için ayrı ayrı olmak üzere 0-100 puan aralığında verdikleri puanların toplanıp, bölgesel düzeyde ortalamasının alınmasıyla hesaplanmıştır.

155

Şekil 13. Bölgelere göre il halk kütüphanelerinin mevcut ve hedeflenen örgüt kültürü yapısı

Karadeniz Bölgesi’nde mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (29,6 puan), hedeflenen durumda ise klan/işbirliği (29,3 puan) kültürünün hâkim olduğu ve mevcut ile hedeflenen kültür arasında uyumsuzluk olduğu anlaşılmaktadır. Klan/işbirliği ve adokrasi/yaratıcı kültürlerde mevcuttan hedeflenene puan artışı yaşandığı, artış farkının klan/işbirliği kültüründe 0,4 puan, adokrasi/yaratıcı kültürde ise 3,6 puan olduğu gözlenmektedir.

Katılımcıların statülerine göre bakıldığında, Karadeniz Bölgesi’ndeki il halk kütüphanelerinde görev yapmakta olan yöneticiler kurumlarında hem mevcut (30,1 puan) hem de hedeflenen (29,3 puan) örgüt kültürü türünde klan/işbirliği kültürünün varlığını ortaya koyarken, kütüphaneciler mevcut örgüt kültüründe hiyerarşi/kontrol (29,2 puan), hedeflenen örgüt kültüründe ise klan/işbirliği kültürünü (29,3 puan) ön plana çıkarmaktadırlar. Adokrasi/yaratıcı kültür mevcuttan hedeflenene doğru yöneticilerde 0,8, kütüphanecilerde ise 6,3 puanlık artış göstermiştir.

Akdeniz Bölgesi’nde mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (31,4 puan), hedeflenen durumda ise klan/işbirliği (27,1 puan) kültürünün hâkim olduğu ve mevcut ile hedeflenen kültür

Güneydoğu Anadolu B. Hedeflenen Güneydoğu Anadolu B. Mevcut Doğu Anadolu B. Hedeflenen Doğu Anadolu B. Mevcut İç Anadolu B. Hedeflenen İç Anadolu B. Mevcut Marmara B. Hedeflenen Marmara B. Mevcut Ege B. Hedeflenen Ege B. Mevcut Akdeniz B. Hedeflenen Akdeniz B. Mevcut Karadeniz B. Hedeflenen Karadeniz B. Mevcut

31,1 27,3 28,1 26,6 30,7 26,2

28,1 24,8

32,2 24,8

27,1 24,3

29,3 28,9

24,3 20,7

24,5 22

27 22

24 20,3

24,8 19,6

25,6 22,8

24,4 20,8

19 21,3

23 23

20,3 21,5

21,2 21,9

20,6 24,2

21,4 21,6

20,6 20,7

25,8 30,9

24,6 28,6

22,1 30,3

26,7 33,2

22,6 31,5

26 31,4 25,7 29,6

Örgüt Kültürü Bölgesel Dağılımı

Klan-İşbirliği Kültürü Adokrasi-Yaratıcı Kültür Pazar-Rekabet Kültürü Hiyerarşi-Kontrol Kültürü

156

arasında uyumsuzluk olduğu anlaşılmaktadır. Klan/işbirliği ve adokrasi/yaratıcı kültürlerde mevcuttan hedeflenene puan artışı yaşandığı, artış farkının hem klan/işbirliği hem de adokrasi/yaratıcı kültürde 2,8 puan olduğu gözlenmektedir. Katılımcıların statülerine göre bakıldığında, Akdeniz Bölgesi’ndeki il halk kütüphanelerinde görev yapmakta olan yöneticiler kurumlarında mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (30,7 puan), hedeflenen durumda adokrasi/yaratıcı kültürün (27,2 puan) varlığını ortaya koyarken, kütüphaneciler mevcut örgüt kültüründe hiyerarşi/kontrol (32,1 puan), hedeflenen örgüt kültüründe ise klan/işbirliği kültürünü (28,3 puan) ön plana çıkarmaktadırlar. Adokrasi/yaratıcı kültür mevcuttan hedeflenene doğru yöneticilerde 2,8, kütüphanecilerde ise 2,9 puanlık artış göstermiştir.

Ege Bölgesi’nde mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (31,5 puan), hedeflenen durumda ise klan/işbirliği (32,2 puan) kültürünün hâkim olduğu ve mevcut ile hedeflenen kültür arasında uyumsuzluk olduğu anlaşılmaktadır. Klan/işbirliği ve adokrasi/yaratıcı kültürlerde mevcuttan hedeflenene puan artışı yaşandığı, artış farkının klan/işbirliği kültüründe 7,4 puan, adokrasi/yaratıcı kültürde 5,2 puan olduğu gözlenmektedir. Katılımcıların statülerine göre bakıldığında, Ege Bölgesi’ndeki il halk kütüphanelerinde görev yapmakta olan yöneticiler kurumlarında mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (31,4 puan), hedeflenen durumda klan/işbirliği kültürünün (32 puan) varlığını ortaya koyarken, kütüphaneciler de mevcut örgüt kültüründe hiyerarşi/kontrol (31,5 puan), hedeflenen örgüt kültüründe klan/işbirliği kültürünü (32,4 puan) ön plana çıkarmaktadırlar. Adokrasi/yaratıcı kültür mevcuttan hedeflenene doğru yöneticilerde 7,2, kütüphanecilerde ise 3,2 puanlık artış göstermiştir.

Marmara Bölgesi’nde mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (33,2 puan) kültürünün, hedeflenen durumda ise klan/işbirliği (28,1 puan) kültürünün hâkim olduğu ve mevcut ile hedeflenen kültür arasında uyumsuzluk olduğu anlaşılmaktadır. Klan/işbirliği ve adokrasi/yaratıcı kültürlerde mevcuttan hedeflenene puan artışı yaşandığı, artış farkının adokrasi/yaratıcı kültürde 3,7 puan klan/işbirliği kültüründe 3,3 puan olduğu gözlenmektedir. Katılımcıların statülerine göre bakıldığında, Marmara Bölgesi’ndeki il halk kütüphanelerinde görev yapmakta olan yöneticiler kurumlarında hem mevcut (36,5 puan) hem de hedeflenen (28,4 puan) örgüt kültürü türünde hiyerarşi/kontrol kültürünün varlığını ortaya koyarken, kütüphaneciler mevcut örgüt kültüründe hiyerarşi/kontrol (29,8 puan), hedeflenen örgüt kültüründe ise klan/işbirliği kültürünü (30,5 puan) ön plana

157

çıkarmaktadırlar. Adokrasi/yaratıcı kültür mevcuttan hedeflenene doğru yöneticilerde 5, kütüphanecilerde ise 2,5 puanlık artış göstermiştir.

İç Anadolu Bölgesi’nde mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (30,3 puan), hedeflenen durumda ise klan/işbirliği (30,7 puan) kültürünün hâkim olduğu ve mevcut ile hedeflenen kültür arasında uyumsuzluk olduğu anlaşılmaktadır. Klan/işbirliği ve adokrasi/yaratıcı kültürlerde mevcuttan hedeflenene puan artışı yaşandığı, artış farkının adokrasi/yaratıcı kültürde 5 puan, klan/işbirliği kültüründe 4,5 puan olduğu gözlenmektedir. Katılımcıların statülerine göre bakıldığında, İç Anadolu Bölgesi’ndeki il halk kütüphanelerinde görev yapmakta olan yöneticiler kurumlarında mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (31,7 puan), hedeflenen durumda klan/işbirliği kültürünün (29,4 puan) varlığını ortaya koyarken, kütüphaneciler de mevcut örgüt kültüründe hiyerarşi/kontrol (28,9 puan), hedeflenen örgüt kültüründe klan/işbirliği kültürünü (32 puan) ön plana çıkarmaktadırlar. Adokrasi/yaratıcı kültür mevcuttan hedeflenene doğru yöneticilerde 6,6, kütüphanecilerde ise 3,3 puanlık artış göstermiştir.

Doğu Anadolu Bölgesi’nde mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (28,6 puan), hedeflenen durumda ise klan/işbirliği (29,3 puan) kültürünün hâkim olduğu ve mevcut ile hedeflenen kültür arasında uyumsuzluk olduğu anlaşılmaktadır. Klan/işbirliği ve adokrasi/yaratıcı kültürlerde mevcuttan hedeflenene puan artışı yaşandığı ve artış farkının adokrasi/yaratıcı kültürde 2,5 puan, klan/işbirliği kültüründe 1,5 puan olduğu gözlenmektedir. Katılımcıların statülerine göre bakıldığında, Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki il halk kütüphanelerinde görev yapmakta olan yöneticiler kurumlarında mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (27,3 puan), hedeflenen durumda klan/işbirliği kültürünün (27,7 puan) varlığını ortaya koyarken, kütüphaneciler de mevcut örgüt kültüründe hiyerarşi/kontrol (29,8 puan), hedeflenen örgüt kültüründe klan/işbirliği kültürünü (28,4 puan) ön plana çıkarmaktadırlar.

Adokrasi/yaratıcı kültür mevcuttan hedeflenene doğru yöneticilerde 0,4, kütüphanecilerde ise 4,5 puanlık artış göstermiştir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (30,9 puan), hedeflenen durumda ise klan/işbirliği (31,5 puan) kültürünün hâkim olduğu ve mevcut ile hedeflenen kültür arasında uyumsuzluk olduğu anlaşılmaktadır. Klan/işbirliği ve adokrasi/yaratıcı kültürlerde mevcuttan hedeflenene puan artışı yaşandığı, artış farkının klan/işbirliği kültüründe 3,8 puan, adokrasi/yaratıcı kültürde 3,6 puan olduğu

158

gözlenmektedir. Katılımcıların statülerine göre bakıldığında, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki il halk kütüphanelerinde görev yapmakta olan yöneticiler kurumlarında mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (30,2 puan), hedeflenen durumda klan/işbirliği kültürünün (32,2 puan) varlığını ortaya koyarken, kütüphaneciler de mevcut örgüt kültüründe hiyerarşi/kontrol (31,5 puan), hedeflenen örgüt kültüründe klan/işbirliği kültürünü (29,9 puan) ön plana çıkarmaktadırlar. Adokrasi/yaratıcı kültür mevcuttan hedeflenene doğru yöneticilerde 2,6, kütüphanecilerde ise 4,6 puanlık artış göstermiştir.

İl halk kütüphanelerindeki mevcut ve hedeflenen örgüt kültürü bölgesel anlamda değerlendirildiğinde, mevcut durumda hiyerarşi/kontrol örgüt kültürü hedeflenen durumda ise klan/işbirliği örgüt kültürü ön plana çıkmaktadır. Her bölgede mevcut ve hedeflenen örgüt kültürü arasında uyumsuzluk söz konusudur. Hiyerarşi/kontrol ve pazar/rekabet kültür türleri yedi bölgede de mevcuttan hedeflenene puan kaybı yaşarken adokrasi/yaratıcı ve klan/işbirliği kültürleri yedi bölgede de mevcuttan hedeflenene puan artışı yaşamıştır.

Dört bölgede (Karadeniz B., Marmara B., İç Anadolu B. ve Doğu Anadolu B.) adokrasi/yaratıcı kültür türü mevcuttan hedeflenene en yüksek oranda artış gösterirken, bir bölgede (Akdeniz B.) eşit puanda artış gösterdiği, iki bölgede (Ege B. ve Güneydoğu Anadolu B.) de klan/işbirliği örgüt kültürünün mevcuttan hedeflenene daha fazla artış gösterdiği gözlenmektedir. Adokrasi/yaratıcı kültürdeki mevcuttan hedeflenene artış oranlarına statü açısından bakıldığında, üç bölgede (Ege B., Marmara B. ve İç Anadolu B.) yöneticilerin daha istekli oldukları, üç bölgede (Karadeniz B., Doğu Anadolu B. ve Güneydoğu Anadolu B.) kütüphanecilerin daha istekli oldukları ve bir bölgede de (Akdeniz B.) eşit düzeyde istekli olunduğu anlaşılmaktadır. Ortaya çıkan bu puan farkları, muhtemel bir kültür değişimine duyulan gereksinimin boyutlarını hem bölgesel düzeyde hem de statü kapsamında gösterir niteliktedir. Mevcut ve hedeflenen örgüt kültürleri arasındaki puan farkları her ne kadar yüksek olmasa da bölgesel düzeyde il halk kütüphanelerinde muhtemel bir kültür değişiminde adokrasi/yaratıcı kültür özelliklerinin ve gerekliliklerinin göz ardı edilemeyeceği açık ve nettir. Bu bulgular da yine araştırmanın hipotezine kanıt niteliği taşımaktadır.

Şekil 14’te, Türkiye’deki il halk kütüphanelerinin mevcut ve hedeflenen örgüt kültürlerine ilişkin genel ortalamaları verilmektedir. Aynı veriler mevcut ve hedeflenen kültürler arası farkların ve özellikle de eğilimin daha rahat anlaşılabilmesi için Şekil 15’te de farklı bir formatta sunulmaktadır.

159

Şekil 14. Türkiye genelinde il halk kütüphanelerinin mevcut ve hedeflenen örgüt kültürü yapısı (a)

Şekil 15. Türkiye genelinde il halk kütüphanelerinin mevcut ve hedeflenen örgüt kültürü yapısı¹¹ (b)

Türkiye genelinde, mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (30,8 puan), hedeflenen durumda ise klan/işbirliği (29,5 puan) kültürünün hâkim olduğu ve mevcut ile hedeflenen kültür arasında uyumsuzluk olduğu anlaşılmaktadır. Hiyerarşi/kontrol ve pazar/rekabet kültürlerinde mevcuttan hedeflenene doğru puan kaybı yaşanırken klan/işbirliği ve adokrasi/yaratıcı kültürlerde mevcuttan hedeflenene puan artışı yaşandığı, artış farkının adokrasi/yaratıcı kültürde 3,7 puan, klan/işbirliği kültüründe 3,4 puan olduğu gözlenmektedir.

11 Bu vb. şekiller FX Draw Tools aracılığı ile çizilmiştir.

29,5 24,9 20,9

24,8

26,1 21,2

22

30,8

1,7 11,7 21,7 31,7 41,7 51,7 61,7

Klan-İşbirliği Kültürü Adokrasi-Yaratıcı Kültür Pazar-Rekabet Kültürü Hiyerarşi-Kontrol Kültürü

Türkiye Geneli

Mevcut Hedeflenen

Klan-İşbirliği Kültürü Adokrasi-Yaratıcı Kültür

Adokrasi-Yaratıcı Kültür

Hiyerarşi-Kontrol Kültürü Pazar-Rekabet Kültürü

Hedeflenen Mevcut 40

30 20

10

40 30 20 10

160

Şekil 16’da, Türkiye’deki il halk kütüphanelerinde görev yapmakta olan personelin statü kapsamında mevcut ve hedeflenen örgüt kültürlerine ilişkin genel ortalamaları verilmektedir. Aynı veriler mevcut ve hedeflenen kültürler arası farkların ve özellikle de eğilimin daha rahat anlaşılabilmesi için Şekil 17’de de farklı bir formatta sunulmaktadır.

Şekil 16. Türkiye genelinde il halk kütüphanesi yöneticilerinin ve kütüphanecilerinin mevcut ve hedeflenen örgüt kültürü anlayışı (a)

Şekil 17. Türkiye genelinde il halk kütüphanesi yöneticilerinin ve kütüphanecilerinin mevcut ve hedeflenen örgüt kültürü anlayışı (b)

Türkiye genelinde, yöneticiler kurumlarında mevcut durumda hiyerarşi/kontrol (31,1 puan), hedeflenen durumda klan/işbirliği kültürünün (28,9 puan) varlığını ortaya koyarken kütüphaneciler de mevcut örgüt kültüründe hiyerarşi/kontrol (30,4 puan), hedeflenen örgüt

26,7

21,3 20,9

28,9 31,1

24,9 20,6

25,6 25,5

21 23,1

30,1 30,4

24,9 21 23,9

1,6 11,6 21,6 31,6 41,6 51,6 61,6

Klan-İşbirliği Kültürü Adokrasi-Yaratıcı Kültür

Pazar-Rekabet Kültürü Hiyerarşi-Kontrol Kültürü

Türkiye Geneli (Yönetici ve Kütüphaneciler)

Yönetici Mevcut Yönetici Hedeflenen Kütüphaneci Mevcut Kütüphaneci Hedeflenen

Klan-İşbirliği Kültürü Adokrasi-Yaratıcı Kültür

Hiyerarşi-Kontrol Kültürü Pazar-Rekabet Kültürü Kütüphaneci mevcut Kütüphaneci hedeflenen Yönetici

hedeflenen Yönetici mevcut 40

30 20

10

40 30 20 10

161

kültüründe klan/işbirliği kültürünü (30,1 puan) ön plana çıkarmaktadırlar.

Adokrasi/yaratıcı kültür mevcuttan hedeflenene doğru yöneticilerde 3,6, kütüphanecilerde ise 3,9 puanlık artış göstermiştir. Kütüphanecilerin adokrasi/yaratıcı kültüre geçiş isteklerinin kısmen fazla olduğu anlaşılmaktadır.

Tablo 25’te, mevcut ve hedeflenen örgüt kültürü türlerinin aralarındaki ilişki gösterilmekte ve kültür türleri arasındaki ilişkinin gücü, yönü ve anlamlılığına ilişkin veriler sunulmaktadır

Tablo 25

Katılımcıların ÖKDÖ Mevcut Örgüt Kültürü Ölçek Puan Ortancalarının ÖKDÖ Hedeflenen Örgüt Kültürü Ölçek Puan Ortancaları ile İlişkisi*

Klan-İşbirliği Kültürü (Hedeflenen)

Adokrasi-Yaratıcı Kültür

(Hedeflenen)

Pazar-Rekabet Kültürü (Hedeflene)

Hiyerarşi-Kontrol Kültürü (Hedeflenen)

rho p* rho p* rho p* rho p*

Klan-İşbirliği

Kültürü (Mevcut) 0,312 <0,000 -0,128 0,085 -0,236 <0,001 -0,010 0,892 Adokrasi-Yaratıcı

Kültür (Mevcut)

-0,064 0,388 0,312 <0,000 0,056 0,453 -0,189 <0,010 Pazar-Rekabet

Kültürü (Mevcut)

-0,200 <0,007 0,158 <0,033 0,366 <0,000 -0,147 <0,047 Hiyerarşi-Kontrol

Kültürü (Mevcut)

-0,129 0,082 -0,151 <0,042 0,000 0,997 0,242 <0,001

*Spearman rho korelasyon testi sonucudur.

Tablo 25’teki veriler incelendiğinde, Türkiye’deki il halk kütüphanelerinde görev yapmakta olan personelin mevcut kültürde klan/işbirliği ile hedeflenen kültürde pazar/rekabet kültürü toplam puan ortancaları arasında zayıf düzeyde negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır (0.20<|rho=0.236|<0.39; p=0,001). Mevcut kültürde pazar/rekabet ile hedeflenen kültürde hiyerarşi/kontrol kültürü puan ortancaları arasında çok zayıf düzeyde düşük ve negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu da anlaşılmaktadır (0.00<|rho=0.147|<0.19; p=0,047). Ayrıca mevcut kültürde adokrasi/yaratıcı ile hedeflenen kültürde hiyerarşi/kontrol kültürü puan ortancaları arasında da çok zayıf düzeyde düşük ve negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır (0.00<|rho=0.189|<0.19; p=0,010).

Hiyerarşi kültürünün hâkim olduğu örgütlerde çalışanların itaat etmeleri, önceden tanımlanmış görev ve sorumlulukları yerine getirmeleri ve bu süreçte kendilerinden çok fazla bir şey katmamaları istenmektedir (Erdem, Adıgüzel ve Kaya, 2010, s. 80). Bu örgüt kültürüne sahip örgütlerde iletişim genelde yukarıdan aşağıya doğru gerçekleşmekte ve

162

çalışanların üstleri ile iletişimi sınırlandırılmaktadır (Çavuşoğlu ve Köse, 2016, s. 126).

Hatta çalışanlar üstlerine kişisel veya kurumsal düzeyde problemleri veya problem oluşturacak durumları iletmekten de çekinmektedirler (Sarıkaya, 2013, s. 66). Liderler tutucu ve temkinli olma eğilimi gösterirken çalışan uyumu ise daha çok gözetim ve kontrolle sağlanmaktadır (Brown, 1988, s. 72). Öte yandan, Adokrasi/yaratıcı kültür ise yaratıcılığı, yenilikçiliği desteklemek ve teşvik etmek üzere içerisinde daha pozitif yönlü özellikler barındırmaktadır. Bu örgüt kültürü, hiyerarşinin aksine girişimciliği, esnekliği, yaratıcılığı, yenilikçiliği, dinamizmi barındırmakta ve bireylerin tecrübe, deneyim, yenilik, risk gibi kavramlar ile bütünleşmesini zorunlu kılmaktadır. Örgütsel verimlilik, etkinlik, işlevsellik, yeni yol, yöntem ve pazarlar yaratmak ise yine bu örgüt kültürünün karakteristiğini ortaya koymaktadır (Aydıntan ve Göksel, 2012, s. 57; Karcıoğlu, Kahya ve Buzkan, 2012, s. 84). Liderler hiyerarşiye göre daha yaratıcı ve risk alma eğilimi gösterirken çalışan uyumu ise örgütsel değerlere bağlılıkla güçlendirilmektedir (Brown, 1988, s. 72). Bu bağlamda, Türkiye’deki halk kütüphaneleri açısından olası bir kültürel değişimin kurumsal, bireysel, yönetimsel ve hizmet geliştirme açısından halk kütüphanelerinde çok boyutlu ve önemli bir değişim yaratacağı anlaşılmaktadır.

4.2.5. Kütüphane Personelinin Mevcut ve Hedeflenen/Olması Gereken Örgüt

Belgede Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilgi ve Belge Yönetimi Anabilim Dalı (sayfa 172-183)