Kültürlerarası İletişimde Turist Rehberinin Sahip Olması Gereken Özellikler

Kültürlerarası ilişkilerin, kitle iletişim araçları başta olmak üzere, ekonomi, teknoloji, bilim ve turizm alanındaki gelişmeler, iş gücünün devingenliği ve göçler nedeniyle dünya çapında yoğunlaştığı bir dönemde, yalnızca dil bilmenin başarılı bir iletişimi ve anlaşmayı garanti edemeyeceği açıktır. Başarılı bir iletişimin/anlaşmanın gerçekleşebilmesi için, kültüre bağlı diğer davranış biçimleri hakkında da bilgi sahibi olunmalıdır (Oksaar, 2008: 2).

Belirsizlikle mücadele edebilme, açık fikirli olma, empati kurabilme, yönetim kabiliyeti, etnomerkezcilik, diğerlerinin kültürüne saygı ve esneklik gösterme, dil yeterliliği, stresi yönetebilme, anlatım becerisi, doğru ilişki ve iletişim kurabilme kültürlerarası iletişimde gerekli olan belli başlı özelliklerdir (Hammer ve diğerleri, 1996: 268). Turist rehberinin taşıması gereken özelliklere bakıldığında bu özellikler ile örtüştüğü görülmektedir.

Turist rehberlerinin kültürler arasında başarılı aracılık etmesi (turistler ve ev sahibi toplum arasında olumlu bir etkileşim yaratması, olumlu bir kültürlerarası seyahat deneyimi yaratması, turistlerin dikkatini çekebilme ve tatmin etmesi) büyük oranda bilgi, beceri ve kişilerarası iletişim yeteneklerine dayanmaktadır (Yu ve diğerleri, 2002: 78).

Kültürlerarası iletişimde, bir toplumun dil ve davranış normlarının her zaman için dil kullanımı ve davranış biçimlerinin gerçek örneğini temsil etmediği hesaba katılmalıdır. İkinci olarak ise, dil normlarının dil kullanım normlarıyla çoğu zaman etkileşim içinde olduğunu göz önünde tutulmalıdır. Bunlar, her kültür örneğine göre farklılıklar gösterebilmektdir. Örneğin; iki ayrı dilde teşekkür etme ve selamlaşmayla ilgili benzer ifadeler olsa dahi, o dilleri konuşanların bu ifadeleri benzer durumlarda kullanmaları, ya da kullansalar bile bunun aynı tarzda olması hiçbir şekilde mümkün değildir. Herkesin ilke

olarak kendi nezaket kurallarına göre davranmasından dolayı, bu bağlamda kolayca gözden kaçan bazı kültürlerarası farklılıklar vardır (Oksaar, 2008: 3).

Sadece bir kültür hakkında bilgi sahibi olanların genellikle kültürlerarası iletişimde başarılı olması mümkün değildir (Yu ve diğerleri, 2002: 78). Bu durumda turist rehberlerinin sadece kendi kültürleri hakkında değil aynı zamanda eşlik ettikleri grubun kültürü hakkında da yeterli bilgiye sahip olması bir ihtiyaçtan öte zorunluluk haline dönüşmektedir.

Kültürlerarasında aracılık edecek kişinin her iki kültürün unsurları hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir. Birden fazla kültür hakkında bilgi sahibi olan rehberlerin tek kültür hakkında bilgi sahibi olan rehberlerden daha iyi performans sergilemesi ve bu doğrultuda müşteri tatmini arttırması beklenmektedir (Yu ve diğerleri, 2002: 78).

Şekil 6. Kültürlerarası İletişim Yeterliliği Modeli

Kaynak: Matveev, Alexei V. ve Mitler, Richard G. (2004). The Value of Intercultural Competence for Performance of Multicultural Teams. Team

Performance Management, 10 (5-6), 104-111.

Şekil 6’da kültürlerarası iletişim modeli verilmektedir. Bu modele göre, kültürle ilgili yeterli bilgi, yetenekler ve kişisel özellikler kültürlerarası iletişim yeterliği için bireyde bulunması gereken temel özelliklerdir. Kültürel bilgi;

Kültürel Bilgi Yetenekler Kişisel Özellikler Kültürlerarası Yeterlilik

bireyin kendi kültürü hakkında bilgi sahibi olmasının yanı sıra, diğer kültür hakkında da bilgi sahibi olmasını ifade etmektedir. Yetenekler; çeşitli kültürler tarafından yeterli olarak algılanan etkili ve uygun davranışlardır. Bunlar norm ve rolleri anlayıp etkili iletişim kurabilme yeteneklerini içermektedir. Kişisel

özellikler; bireyin kültürlerarası etkileşime olan ilgisini, farklı milliyetlere

yönelik psikolojik ve duygusal tepkilerini içermektedir (Matveev ve Mitler, 2004: 106).

Konuşmacı dilsel hatalar yaptığı zaman kişisel kimliği ve dürüstlüğü konusunda bir ön yargıya ve yanlış anlaşılmaya neden olmamaktadır. Konuşmacı bu nedenle nezaketsiz ve güvenilmez biri olarak değerlendirilmemektedir. Sosyal kimliğine bağlı olarak onu, örneğin “yabancı” olarak tanımlayabilirler. Eğer, kültür alanındaki normlara karşı bir ihlal söz konusu olursa, bu defa konuşmacının kendi kişiliğiyle ilgili bir yargı ortaya çıkmaktadır. İletişim üslubunda bile onun kibirli, esnek davranmayan ve kendini daima haklı gören biri olduğu şeklinde bir düşünce oluşabilmektedir (Oksaar, 2008: 98). Bu nedenle turist rehberinin farklı sosyal gruplardaki kültürlerarası ve kültür içi iletişimsel davranış biçimleri konusunda duyarlılık göstermesi ve bu paralelde iletişim kurması son derece önemlidir.

Sonradan öğrenme yoluyla kazanılan ve geleneklerle varlığını sürdürebilen kültür, tam manasıyla toplumsal yaratmadır. Diğer yandan kültür, toplum içindeki tek bir kişinin özel tutku veya davranışları olmayıp, bir toplumun genel karakteri, değerler ve inançlar sistemidir (Eroğlu, 2006: 126).

Turist rehberi önceden öngörülmeyen bir durumla karşılaştığında tura katılan turistler tarafından baskı görmektedir. Farklı kültürel geçmişlere ve farklı tutumlara sahip çeşitli etnik grupların sorunları çözmede farklı tutumları vardır ve bunlar turist rehberini zor durumda bırakabilmektedir. Bu nedenle turist rehberinin kişisel özellikleri, deneyimleri ve bilgisi son derece önemlidir (Bowie ve Chang, 2005: 315).

Kültür, herhangi bir gruba ilişkin davranış kalıplarını sembolize ettiği için, farklı etnik gruplar, farklı liderlik tipleri ve farklı hizmet şekillerini gerekli

görmekte ve turist rehberinin hizmet şeklini yeteneklerinden daha önemli bulabilmektedir. Örneğin Asyalı turistler daha kişisel ve müşteri odaklı hizmet talep etmektedir (Bowie ve Chang, 2005: 318). Bu doğrultuda Asyalı turistlere eşilk eden rehberlerin bu hususu dikkate almaları faydalı olabilir.

Kültürlerarası iletişimde sesler, ses tonu, mimikler gibi anlatımdaki farklılıkların farkında olmak gereklidir. Farklı kültürden gelen anlatımlar ancak bu şekilde kavranabilir (Beamer, 1992: 293).

Kültürlerarası iletişim yeterliliği, gönderilen mesajın, alıcının anlayabileceği ve kaynağın niyetine uygun şekilde yorumlayabileceği şekilde kodlanmasına, alıcının da algıladığı mesajın farklı bir kod sisteminin ürünü olduğunun farkında olmasına bağlıdır. İletişimsel yeterlik, sadece dil dizgesi bilmeyi değil, kime ne deneceği ve bunun uygun şekilde nasıl söyleneceğini bilmeyi de gerektirmektedir (Tabakcı, 2008: 42). Bu doğrultuda turist rehberlerinin etkin ve verimli bir şekilde kültürlerarası iletişimi gerçekleştirebilmesi için bu özelliklere sahip olması gerekmektedir.

Pek çok insan günümüzde diğer kültürlerin üyeleriyle iletişim kurmak, hatta birlikte çalışmak durumundadır. Bu nedenle, çeşitli durumlarda kültürlerarası iletişimin inceliklerinin bilinmesi zorunlu hale gelmektedir. Başka kültürlerin içerisinde bulunan turistler, yabancı öğrenciler, ticari ilişkiler için seyahat eden iş adamları, devlet memurları, göçmenler, mülteciler, hatta kendi ülkesinden dışarı hiç çıkmamasına rağmen yabancı turistlerle karşılaşan insanlar gibi pek çok birey, kültürlerarası iletişimin kurallarından haberdar olmak zorundadır (Tabakcı, 2008: 43).

Çok kültürlü ortamlarda hangi nedenle olursa olsun iletişim kurmak durumunda olan bireylerin, örgütlerin, işletmelerin ve otoritelerin, her kültürü dikkate alması ve buna uygun davranması gereklidir. Aksi halde başarılı olmaları mümkün değildir (Tabakcı, 2008: 43).

Kültürlerarası iletişim sürecinde meydana gelenleri anlamlandırmak kültürlerarası iletişimin etkilerini anlamaya olanak tanımaktadır. Kültürlerarası

iletişim kurabilmek için alıcıya gönderilen semboller ve kodlamada alıcının algılamasını şekillendiren değerler, tutumlar, inançlar ve davranışlar gibi kültürel faktörler dikkate alınmalıdır (Beamer, 1992: 289).