Kültürel Ve Dini Durum

Lovayın köyünde yaşayanlar mezhep mensubiyetine göre Şafii-Sünnilerdir. Diğer dinlere mensup olanlar bulunmadığı gibi, açık şekilde ateist olduğunu da söyleyen birine rastlanmaz. Fakat mezhep ve dine ilgisiz olanların sayısı da az değildir.

Köyde Şiiler bulunmaz. Son zamanlarda kendisini hiçbir mezhebe bağlı olmayan ve selefi (vehhabi) olarak tanımlayan çok az sayıda bir grup ortaya çıkmıştır. Bunlar genellikle gençlerden oluşur ve Bakü’de yerleşen “Abu-Bakr Mescidine” bağlılıkları vardır. Bu Cami Azerbaycan’daki vehhabilerin merkezi durumundadır. Diğer taraftan Sünni tarikatlardan olan Nakşibendi ve Kadiri tarikatına bağlı olan Müslümanlar da çoğalmaktadır. Zaman zaman “tarikat ehli” ve “selefiler” arasında münakaşaların yaşandığı gözlenmiştir. Konunun hassasiyetine binaen deneklere mezhep ve ya tarikat mensubiyeti sorulmamış, sadece “yakınlarınızdan her hangi bir teşkilata üye olanlar varmı?” sorusu ile yetinilmiştir. Tahmin edildiği gibi, deneklerin ekseriyeti ya bu soruya hiç cevap vermemiş, ya da soruya tepki göstermiştir.

Astara’da nüfusun ekseriyeti Şiilerden oluşur. Ama bu konuda kesin istatistik verilere sahip değiliz. Bölge olarak Sünnilerin yaşadığı arazi azlık teşkil etmektedir. Genellikle Sünniler Talış dağ silsilesinin eteğinde, yani dağlık arazide meskûnlaşmışlar. Lenkeran ovalığı adlanan diğer bölgelerde ise Şii-Caferiler yaşarlar. Bölgedeki köylerin büyük çoğunluğu mezhep faktörüne göre meskûnlaşmışlar. Sünni ve Şii köyleri kolayca ayırt edilebilir. Sadece birkaç köyde her iki mezhebe mensup olanlar beraber yaşamaktadırlar. Mezhepler arası toleranslık konusuna gelince, Sovyet döneminde olduğu gibi günümüzde de ciddi bir mezhep çatışması gözlenmemektedir.

Doğal-coğrafi koşullara uygun olarak Talışlar birbirinden farklı yaşayış meskenleri inşa etmiş, farklı giyim ve zengin bir mutfak kültürü meydana getirmişler. Bütün bunlar etnik bir grup olarak Talışlar’ın kendine özgü bir medeniyete sahip olmalarını göstermektedir. Azerbaycan’ın bir bölgesi olmakla beraber, bu arazilerde meskûnlaşan

Talışlar maddi medeniyetlerinde Azeri Türklerinden farklı medeniyet öğelerini

yaratmağı başarmışlar. Bu da onların temel etnik özelliklerinden biridir.147

Talış yaşayış meskenleri düzlük arazilerde genellikle nehir kıyılarında kurulmuştur ve yaşayış meskenlerinin birbirine yakınlığı görülmektedir. Bu özellik bölgede nüfus yoğunluğu ile beraber hem de yaşayış evlerinin ve meskenlerinin

patriarkal özelliklere göre kurulması esasına dayanır.148

Bu nitelikler Lovayın köyünün mesken özellikleri için de geçerlidir. Lovayın köyünde genel olarak iki katlı ve alt katında yaşayış olmayan taştan örme evler yaygındır. Evlerin iki katlı olması bölgede rutubetin çok olması ve bölgede yağmurun sık sık yağması nedeniyledir. Astara Azerbaycan’da yağmurun en çok yağdığı bölgedir. Yazın havaların aşırı derecede sıcak olması sebebiyle evlerin çatısı yüksek ve üçgen

şeklinde yapılır.149 _{Ekonomik gelir düzeyi oldukça düşük olan bu köyde evlerin konfor}

düzeyi de alt seviyededir.

Köyde dini hayatın maddi kültür üzerindeki etkisinin örneklerine rastlaya biliriz. Zira köydeki evlerin güneye, yani kıbleye karşı inşa edilmesi buna örnek verilebilir. Dindar olan ve ya olmayan tüm köy halkının bu geleneğe sadık kaldığı gözlemlenir. Bunun gibi başka birçok inşaatlarda da dinin maddi kültür öğeleri üzerindeki tesiri görülmektedir.

Lovayın köyünde kitle iletişim araçlarından en yaygın olan görsel iletişim araçlardır. Ekonomik durumuna bağlı olmayarak her evde televizyon vardır. Bununla beraber çanak antenleri çok yaygındır, çok nadir evlerde buna rastlayamayız. Bundan başka ekonomik gelir düzeyine bağlı olmayarak her evde bulunan bir diğer araç da buzdolabıdır. Çamaşır makinesinin ise köyde en az kullanılan bir araçtır. Bu durum köyün ekonomik düzeyinin düşük olduğunun başka bir göstergesidir.

Köyde su ve elektrik problemi yaşanmamaktadır. Ulaşım ve haberleşme

imkânları da yeterli olması nedeniyle köylüler kasaba, il merkezi ve diğer köylerle bağlantı kurmada ve ulaşmada zorluk çekmemektedirler.

147 _{Qamarşah Cavadov, Talışlar, “Elm” Neşriyatı, Bakü 2004, s. 199.} 148 _{Cavadov, a.g.e., s. 200.}

Azerbaycan’ın diğer köylerinde olduğu gibi, Lovayın köyünde de kitle iletişim araçlarından olan gazete ve dergi okuma alt seviyededir. Fakat Sovyet döneminde özellikle gazete okuma, köyde çok yaygın bir durum olmuştur. Bu gün ise devamlı olarak hiçbir ailenin bir gazete ve ya dergiye abone olmadığı gözlemlerde tespit edilmiştir. Bu durumu sadece ekonomik düzeyin aşağı olmasına bağlamak olmaz. Bir diğer neden de yaşlı neslin yeni Latin alfabeyi okumakta sıkıntı çekmesi ve görsel iletişim araçlarının yaygınlaşması olması gerekir. Görsel kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması nedeniyle gazete, dergi ve kitap okumada bir düşüşün gözlenmesi küresel

bir sorundur.150 Televizyon programlarının çeşitliği ve cazipliği bu sorunu daha da

körüklemektedir.

Lovayın köyünde bir ortaokul151, içinde kütüphanesi, sinema ve başka sosyal

aktivitelerin düzenlendiği bir kültürel faaliyetler merkezi152 _{ve bir cami}153 _vardır.

Lovayın köyü ortaokulu etrafta bulunan birçok köylerin de eğitim merkezidir. Günümüzde kütüphane ve sinema faaliyetini dayandırmıştır. Köyde düğün salonu için özel bir yapı bulunmamaktadır. Genellikle bu gibi organizasyonlar evlerin bahçesinde kurulan çadırlarda yapılmaktadır.

Lovayın köyünde tarihi bir cami yoktur. 1992 yılında köy halkının maddi yardımlarıyla cami inşaatı başlamış 2000 yılında caminin inşaatı tamamlanmıştır. Camide beş vakit namaz, Cuma ve bayram namazları kılınmaktadır. Camide Kuran Kursu faaliyet göstermektedir. Son yıllarda Kuran Kursunun köyde dini hayatın gelişmesinde etkili rolü olmuştur. Kuran kursuna yazılanların da büyük çoğunluğu kadınlardan oluşmaktadır.

Lenkeran ovasının ikliminin mülayimliyi, yağmur ve güneşin çokluğu, rutubetli havanın olması, bitki örtüsünün zenginliğine göre Talış bölgesi Azerbaycan’ın diğer bölgelerinden farklıdır. Bu farklar bölgenin tarıma dayalı yemeklerin zenginliğini de beraberinde getirmiştir. Bu bölgelerde kullanılan yemek çeşitleri, Azerbaycan’ın diğer

150 _{Giddens, Sosyoloji, s. 389.} 151 _{Bkz. Resim-2.}

152 _{Resim- 3.} 153 _Resim-4.

yerlerinde yaygın değildir.154 Talış bölgesi aynı zamanda zengin bir hayvanat alemine de sahiptir. Buna göre de bölgede, sırf bu bölgeye özgü olan hayvancılığa dayalı yemek

çeşitleri de bulunmaktadır.155

Talışların mutfak kültürü konusunda söylenenler Lovayın köyünde yaşayanlar için de geçerlidir. Köyde sırf talışlara özgü yemekler üstünlük teşkil etmektedir. Kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla köy toplumunda bile birçok alanda baş veren değişiklikler bu alanda çok da etkili değildir. Yeme ve içme konularında gelenek ve dini değerlerin hakim olduğu açık şekilde gözlemlenmektedir.

Talışlar tarih boyunca her alanda kendine özgü kültür öğeleri meydana getirmişler. Kılık-kıyafet alanında da Talişlar’ın kendine özgü gelenekleri vardır. Bugün ise etraf köylerde olduğu gibi Lovayın halkı da çağdaş giyim formlarını kullanmaktadır. Geleneksel kılık-kıyafet örneklerine ise sadece yaşlı nesillerde rastlanır. Talişlar’da başörtüsü ile beraber ağzın (yaşmak) kapatılması da adet olmuştur. Bugün de yaşlı kadınlar bu geleneği uygulamaktalar. Genç kız ve bayanlarda ise geleneksel ve dini giyim kuşama riayet etme, ender rastlanan bir durumdur.