Kültüre Duyarlı Eğitimde Öğretmen İnsiyatif

Görüşmelere katılan okul yöneticileri ve öğretmenlere, MEB’in Suriyeli mülteci öğrencilerin eğitimine dair başlattığı eğitim programında ve Suriyeli mülteci öğrencilerin bulunduğu okullarda uygulanan müfredatta kültüre duyarlı eğitime dair herhangi bir ögenin olup olmadığı sorulmuştur. Katılımcıların kültüre duyarlı eğitimi daha önce hiç duymadıkları, araştırma dahilinde sorulan sorular aracılığı ile öğrendikleri tespit edilmiştir. Bununla birlikte öğretmenlerin kültüre duyarlı eğitime dair herhangi bir teorik bilgileri olmamakla birlikte, bazı katılımcıların bu yöntemi Suriyeli mülteci öğrencilerin eğitiminde farkında olmadan kullandıkları belirlenmiştir.

Suriyeli mülteci öğrencilerin eğitiminde, klasik MEB müfredatı uygulanmakta olup, Suriyeli mülteci çocukların kültürü ile ilişkilendirilebilecek ayrı bir eğitim programı uygulanmamaktadır. Bununla birlikte Suriyeli mülteci çocuklar , Türk kültürüne dair öğeleri içeren ve Türk öğrenciler için kullanılan müfredat ve kitapların bire bir aynısını kullanmaktadır. Araştırmadan elde edilen veriler incelendiğinde, özellikle çok kültürlü eğitim ortamına aşina olan öğretmen ve okul yöneticilerinin Suriyeli mülteci çocukların eğitiminde kendi inisiyatiflerini kullanarak Suriye

kültürüne dair öğeleri kullandıkları belirlenmiştir. Kültüre duyarlı eğitimde öğretmenlerin insiyatiflerini kullandıkları konular Tablo 7’de verilmiştir.

Tablo 7. Kültüre Duyarlı Eğitimde Öğretmenlerin İnsiyatif Aldığı Konular Öğrencileri kültürleri konusunda konuşmaya teşvik etme

Ders içeriğini kültürel değerler ile ilişkilendirme Kültürlerarası oyunlar

Özellikle öğretmen katılımcılar, Suriyeli mülteci öğrencilerini kendi kültürlerinden bahsetmeleri konusunda teşvik etmekte ve ders esnasında da öğrencilerin ders içeriğini daha iyi algılayabilmeleri adına dersin konusu ile Suriye ve Suriye kültürünü ilişkilendirerek anlatmaktadırlar. Katılımcılardan Ö3, idare ve bakanlık tarafından, Suriyeli mülteci öğrencilerin eğitiminde uygulayacakları özel bir eğitim programı verilmediğini, fakat kendisinin ders esnasında Suriyeli mülteci öğrencilerinin kültürünü özellikle kullandığını şu şekilde ifade etmiştir: “Kültüre duyarlı eğitimin varlığını bilmiyordum. Ben çocuklarla sürekli onların kültürleri hakkında zaten sohbet ediyordum ama bunun varlığına ilişkin bir bilgiye sahip değildim. Örneğin müzik derslerinde onların şarkılarını veya kendi bölgelerinden türkülerini söylemesini istiyorum. Ya da mesela resim dersinde ‘Kendi kültürünüze uygun bir manzara resmi çizebilirsiniz, kendi ülkenizde ne meşhursa belki bir cami, bir nehir onu çizin’ diyordum. Mesela yemeklerden bahsettiğimizde ‘Sizde hangi yemekler var? Bakın bizdekiler bunlar’ diyordum.” Suriyeli mülteci öğrencisi olan öğretmenlerin, Suriyeli mülteci öğrencilerin kültürüne yönelik çalışmalarını genellikle idareden bağımsız bir şekilde, bireysel olarak yürüttükleri anlaşılmaktadır. Ö13, öğrencilerin kültürüne yönelik çalışmalar bağlamında, Yerli Malı Haftası’nda sınıf öğretmeni olarak herkesin kendi yöresine has yiyecek ve kıyafetleri getirmelerini istediğini, Suriyeli mülteci öğrencilerinin getirdiği Arap yemeklerini sınıfça yedikten sonra bu öğrencilerinin mutluluğunu şu şekilde aktarmıştır: “Kendi ülkelerinden getirdikleri bir yiyeceği arkadaşına ikram etmenin nasıl hissettirdiğini çocukların yüzlerindeki mutlulukta gördüm.”

Suriyeli mülteci öğrenciler, MEB’in Türk öğrenciler için belirlediği müfredat dahilinde daha çok Türk kültürünü, değerlerini, geleneklerini ve sosyal hayattaki kuralları öğrenmektelerdir. Görüşmeye katılan öğretmenler, Suriyeli mülteci öğrencilerin kültürünü ders içeriği ile ilişkilendirmenin öğretmenin elinde olduğunu ve özellikle hayat bilgisi veya insan hakları gibi derslerin öğrencilerin kültürü ile ilişki kurmak adına elverişli olduğunu düşünmektedirler. Ö4’ün, hayat bilgisi dersinde, milli bayramlar konusundaki müfredatı öğrencilerin kültürüne nasıl uygun bir hale getirdiğini şu ifadelerinde görmekteyiz: “Hayat bilgisi dersinde ya da insan hakları dersinde

halihazırda işlenen müfredata bunları birazcık eklemek öğretmenin elinde. Mesela milli bayramlar işlenirken onlara da soruyorum. ‘Sizin böyle bayramınız var mı?’ Ya da bazen geleneksel yemekler geçiyor, ‘Sizin geleneksel yemeğiniz ne, bizim için ertesi gün getirebilir misiniz’ diye.”

Katılımcılar, Suriyeli mülteci öğrencilerin, tamamen yabancılık çektikleri, Türk kültürünün baskın olduğu bir müfredatta kendi kültürleri ile alakalı örneklerle birlikte kültürlerinden uzaklaşmadıklarını da kaydetmişlerdir. Batman’da öğretmenlik yapan Ö7 “Kendi çabalarımızla onların kültürlerindeki oyunları da oynamaya çalışıyoruz, onların kültürlerinde olan sanatçıları, onların hikâyelerini dinlemeye çalışıyoruz. Arap olmamdan kaynaklı az çok bilgim var ama yine de onların kültürlerini öğrenmeye çalışıyorum. Çocuklara kültürlerini unutturmamaya çalışıyorum” aktarımı ile ders esnasında Suriyeli mülteci çocukların kültürünü kullanmanın önemini göstermiştir. Öğretmenler Türk ve Suriyeli mülteci öğrencilerin kaynaşması kapsamında okulla birlikte yürüttükleri sosyal projelerde de Suriyeli mülteci öğrencilerin kültürüne yer vermektedirler. Katılımcılardan Ö8, Türk ve Suriyeli mülteci öğrencilerin kaynaşması için başlattıkları projeyi “Öğrencilerimizin okula adapte olması için bir dönem kısa film çalışması yaptık. Sonra bu proje kapsamında isim bulunması teklifi sunuldu. ‘İki mahalle bir dil, bir dil iki mahalle’ gibi bir isim bulmuştuk” şeklinde anlatmıştır.

Araştırmaya katılan okul yöneticileri ve öğretmenlerin, MEB’in Suriyeli mülteci öğrencilerin okul ortamına uyumu üzerine başlattığı kapsayıcı eğitimin önemli bir öğesi olan kültüre duyarlı eğitime dair teorik açıdan bilgi sahibi olmasa da, ders esnasında öğrencilerin kültürel değerlerini kullandıkları belirlenmiştir. Bununla birlikte, Suriyeli mülteci öğrencilerin eğitimi sırasında MEB’in Türk öğrencilerin eğitiminde kullandığı müfredat ve kitapların birebir aynısı kullanılmakta olduğu, fakat Suriyeli mülteci öğrencilerin kendi kültürleri ile ilişkilendirebilecekleri ayrı bir program kullanılmamaktadır.

4.6. Okul Yöneticileri ve Öğretmenlerin Suriyeli Mülteci Öğrencilerin Eğitimine Dair