Kültür Alanı

Kültür, toplumların yaşam tarzını ifade eden, çocuk yaştan itibaren eğitim ve örnek alma yoluyla öğrenilen ve manevi değerleri de bünyesinde taşıyan bir olgudur. Kültürel yapı, bu özellikleriyle toplumların özünü oluşturmaktadır. Kamu diplomasisinin en önemli uygulama vasıtalarından biri olan kültür; yazılı ve görsel basın, filmler ve sinemalar, radyo yayınları, popüler kültür araçları, müzik, yabancı dil eğitimi gibi çeşitli bileşenlerden oluşmaktadır (Kocabıyık, 2019: 176).

Kalıcı düşmanlıklar yerine kalıcı dostluklar oluşturmak ve bu dostlukları devam ettirmek için farklı kültürlerin ortak noktaları üzerinde duran bir kültür diplomasisi geliştirilmelidir. Kültür diplomasisi, toplumların birbirlerini daha yakından tanımalarına fırsat sunan bir iletişim ve yakınlaşma biçimidir. Ülke yönetimlerinin kültürü de içine alan bir kamu diplomasisi yürütmeleri başarılı olma ihtimallerini arttırmaktadır (Bayraktar, 2012: 184).

Kamu diplomasisinde kültür, uluslararası alanda yer almak isteyen bir aktörün ulusal kültürünü tanıtma, diğer uluslararası aktörlere kamuoyunun düşüncelerini aktarma ve kültür alışverişi sağlayarak bütünlük ve güvenilirlik oluşturma aracı olarak kullanılmaktadır. Bir ülkenin çeşitli stratejik amaçlarına yönelik olarak kendini dünyanın diğer ülkelerine ifade etme politikalarının tamamı kamu diplomasisi kapsamında yer almaktadır. Kamu diplomasisinin bu amaçlara ulaşmak için kullandığı en önemli araçlardan birisi de kültürel diplomasidir. Kültürel diplomasinin asıl amacı bireylerin farklı kültürlere ve bakış açılarına ulaşabilmelerini sağlamak ve bu sayede karşılıklı diyalog ve empati oluşturmaktır. Kültürel Diplomasi, uygulayan ülkelere aşağıdaki faydaları sağlamaktadır;

60  Siyasi ve askeri ittifaklar kurmak isteyen politikacılar ve diğer insanlar

arasında güvene dayalı bir ilişki oluşturur,

 İnanç, aile kavramı ve eğitimin önemi gibi konularda ortak değerler olduğunu vurgular,

 Hükümetlerin ötesinde, halklar arasında ilişkiler tesis eder,  Politik farklılıklara rağmen işbirliği için olumlu bir ortam sağlar,

 Diplomatik ilişkilerin seyrek ya da gergin olduğu ülkeler ile yakınlaşma için esnek, evrensel kabul gören bir araç olarak hizmet verir,

 Dil engelini minimum düzeye indirerek başka toplumlardaki ulaşılması güç geniş bir kitleye ulaşabilme imkânı sağlar,

 Sivil toplumun büyümesini teşvik eder,

 Yanlış anlaşılmaları, kin ve düşmanlık gibi düşüncelerin zamanla olumlu yöne evirilmesini sağlar (Akçay, 2014: 33-36).

Ülkeler ve toplumlar arasında gerçekleşen kültür alışverişleri insanların ortaklıklar kurmaları yanında birbirlerini tanıma ve anlama imkanı da vermektedir. Diğer yandan insanlar ve ülkelerarası sorunların çözümünde görüşmeler yapma ve çözüm önerileri üretmek için alışveriş olanağı sağlamaktadır. Kültürel temaslar ülkeler arası tıkanan politik kanalların gayri resmi görüşmeler ve ilişkiler yoluyla tekrar açılmasını da sağlayabilmektedir. Kültürel diplomasi araç ve yöntemleri ülkelerin hedeflerine ulaşmak amacıyla geliştirdikleri politikaların uygulanmasını kolaylaştırmaktadır (Karagöz, 2016: 32).

Kültür ülkelerin yumuşak güç aracı olarak en fazla kullandıkları ve kamu diplomasisinin en yaygın biçimde uygulandığı alandır. Bu alandaki uygulamalar, bazı ülkelerde kamu diplomasisinden bağımsız olarak değerlendirilmekte ve kültür diplomasisi adı ile de anılmaktadır. Ancak farklı bir adlandırma olsa da neticede amaç ve yöntem aynıdır ve bu da yumuşak güç aracı olarak bir kamu diplomasisi alanıdır. Kültür yapıları birbirine benzer olan ülkeler arasında daha kolay biçimde siyasal etkileşim sağlanacağı düşüncesi kültürel diplomasinin temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle de bir devlet etkilemeye çalıştığı hedef ülke ile kültürel alanda yakınlaşmaya çalışmakta ve arada iki yönlü bir kültürel ilişki kurulmaktadır (Sancar, 2012: 167).

61 Kültürel diplomasinin en önemli iki öğesi eğitim ve dildir. Dil vasıtasıyla diğerleri ile iletişime geçmek mümkündür ve bu nedenle de ülkeler kendi dillerini yaymak için büyük çaba göstermektedir. Kültürün etkin rolünün farkında olan birçok ülke bu alanda kurumsallaşmaya giderek kendi kültürünü dünya üzerine yaymaya çalışmaktadır. Kültür merkezleri ve odaları, ülkelerin kendi kontrolleri altında olan ve bulundukları ülke içerisinde kendi dillerini, kültürlerini öğreten küçük fakat etkili faaliyet birimleridir. Bu birimler, dil kurslarının verildiği, konuşma kursları/kulüplerinin yer aldığı, o ülkeye has belirli gün ve haftalar (dinî veya millî) hakkında konuların işlendiği, kitap ve sanat eserlerinin açıldığı ve millî edebi eserlere ait konuların incelendiği merkezlerdir. Bu bağlamda İngiltere British Council, Almanya Goethe Enstitüsü, Hindistan Kültürel İlişkiler Konseyi, Çin Konfüçyüs Enstitüsü ve Türkiye Yunus Emre Enstitüsü (YEE) ile bu kültürel diplomasi mücadelesinde yerini almaktadır (Yılmaz, 2012a: 228).

Teknolojik gelişmelerin de sağladığı katkı ile birlikte bugün kamu diplomasisinde medya çok önemli bir yer işgal etmektedir. Dördüncü güç olarak adlandırılan medya, toplumların algılarına yön veren ve birçok toplumun araştırmaya bile gerek duymadan ulaşabildikleri bilgi kaynaklarından olması nedeniyle tercih edilmektedir. Gazete, radyo ve televizyon gibi araçlardan meydana gelen geleneksel medya ile internetle ortaya çıkan yeni medya bir bütün olarak medya başlığında değerlendirilmektedir. Teknolojik gelişmeler paralelinde gazete, radyo ve televizyon kamu diplomasisinin en önemli araçları haline gelmiştir. Yazmış oldukları yorumlar nedeniyle dış haber yorumcusu köşe yazarları da önemli birer yönlendirici unsurdur. Köşe yazarının diğer ülke ya da ülkeler hakkında olumlu yorumlar içeren haberler yapması o gazeteyi ve yazarı takip eden toplum kesimlerinin bahsi geçen ülke ya da ülkelere sempatiyle yaklaşmasına neden olabilmektedir. Bu durum yazılı ve görsel medyanın önemi ile gücünü gösteren ve kamuoyunu etki altına alarak kamu diplomasisinin ruhunu yansıtan en etkin araçlardan birisi olduğunun göstergesidir (Karadağ, 2016: 90).

ABD’nin yenilgisiyle son bulan Vietnam Savaşı, medyanın ve özellikle televizyon kanallarının kamuoyu oluşturmada ve kamuoyunu yönlendirmede ne kadar önemli bir güç olduğunu ortaya koymuştur. Özellikle savaş dönemlerinde hükümetlerin belirledikleri politikaların geniş halk kitleleri tarafından benimsenmesi ve

62 desteklenmesinde medyanın oynadığı role en iyi örnek Vietnam Savaşı dönemidir. Bu dönemde basının desteklemediği bir savaşı kazanmanın ne derece zor ve hatta imkansız olduğu daha iyi anlaşılmıştır (Mutlu, 2003: 241).

Televizyonun icadından önce haber alma ve toplumları bilgilendirme vasıtası olarak kullanılan radyo yayınları da önemli bir güç vasıtasıdır. Özellikle 2. Dünya Savaşı döneminde radyo, Hitler Almanya'sında propagandadan sorumlu bakan olan Goebbels tarafından Alman toplumunu etkilemek amacıyla kullanılan önemli bir propaganda aracı olmuştur. ABD’de ise 2. Dünya Savaşı döneminde Amerika'nın Sesi adıyla bir radyo kanalı kurulmuş ve yoğun biçimde kullanılmıştır. Bölgesel düzeyde ve yerel dillerde yayın yapmakta olan Amerika’nın Sesi (Voice of America - VOA), Britanya Yayın Kuruluşu (İngiltere’nin Sesi- BBC), Fransa’nın Sesi (Radio France), Almanya’nın Sesi ve Türkiye’nin Sesi gibi radyo yayınları günümüzde hala faaliyetlerine devam etmektedir (Karadağ, 2016: 92).

Kamu diplomasisinin uygulama vasıtalarından bir diğeri olan film ve sinema sektörü ise kültür diplomasisi içerisinde önemli bir yer işgal etmektedir. Görsel ve kuramsal bir dil kullanılan sinemanın hemen her tür mesajı aktarmada çok daha etkili olması siyasal mesajların da sinema vasıtasıyla daha etkili biçimde aktarılabileceği fikrine yol açmış ve siyasal mesajlar içeren sinema filmi senaryoları da kurgulanmaya başlanmıştır (Aziz, 2011: 64). Sinema sektörünce hazırlanmış filmler sayesinde toplumların bilinçaltına istenilen doğrultuda mesaj gönderilmesi sağlanabilmektedir. Bunun en başarılı örneğini günümüzde ABD’de başlı başına bir sektör haline gelen Hollywood oluşturmaktadır. Hollywood, milli güvenlik temalı filmler başta olmak üzere her türde filmlerin çekildiği ve bu dev yapımlar yoluyla Dünya’da tek başına kaynakları harekete geçirebilen bir film endüstrisi kurumu olması yanında Amerikan kültürünü de yaymayı başaran kültürel kimlik taşıyan büyük bir kurumdur (Valantin, 2006: 8). Hollywood yapımı filmlerde verilen mesajlar tüm dünyadaki izleyici kitlesi üzerinde etki yaratmaktadır. Sinema sektörü yanında televizyon programları ve televizyon dizileri de önemli birer kültür taşıyıcısı konumundadır. Son yıllarda Türk televizyonlarında toplumsal farkındalığı artırmak ve bilgilendirmek maksadıyla kamu spotu sıfatıyla gösterilen kısa metrajlı filmler, kamuoyunun ikna edilmesi ve istenilen etkinin sağlanmasında filmlerin etkisi üzerine çarpıcı bir örnek teşkil etmektedir.

63 İhracatı yapılan diziler bir yandan ticari anlamda katkı sağlarken, diğer yandan kültürün yayılmasına vesile olmaktadır. Sergiler, konserler ve tiyatro faaliyetleri de bu bağlamda değerlendirilmektedir.

Kamu diplomasisinin kültürel araçlarından biri de ülkelerin yerel yönetimlerinin devletler arasında imzalanan karşılıklı protokoller yoluyla birbirleriyle kardeş şehir ilişkilerine girmeleridir. Türkiye’nin 2012 yılında Çin hükümeti ile imzaladığı karşılıklı kültürel aktiviteler mutabakat zaptına göre 2012 yılı Türkiye’de Çin Kültür Yılı, 2013 yılı ise Çin’de Türk Kültür Yılı olarak ilan edilmiştir (Dışişleri Bakanlığı, 2012). Ayrıca ‘’kardeş şehir’’ uygulamaları, şehirlerarasında aynen iki ülke arasında olduğu gibi, biraz daha küçük çapta icra edilen faaliyetlerdir. Kardeş şehir uygulamasına verilen en güzel örnek İstanbul’dur. İstanbul, 2015 yılı itibariyle dünya çapında 39 şehir ile kardeş şehir protokolü imzalamış bir şehir konumundadır (İBB, 2015).

Spor, sanat, edebiyat ve benzeri alanlarda şöhret sahibi olan insanlar toplumlar üzerinde oldukça etkilidir. Bu insanlar gerek eylemleri, gerekse söylemleri ile her zaman gündemin ilk sıralarını işgal etmektedirler. Bu nedenle söz konusu bu insanların kamu diplomasisi faaliyetlerinin bir parçası olarak başka ülkelere gönderilmesi ve istenilen mesajların bu kişiler vasıtasıyla ulaştırılması büyük önem taşımaktadır. Kamu diplomasisi açısından önemli görülen diğer bir husus da ülkelerin veya özel kuruluşların yaptıkları kültürel değerlendirmeler kapsamında verdikleri ödüller, nişanlar ve madalyalardır. Ödül alan kişi veya kuruma prestij kazandırma olayı olarak görülen bu uygulama aslında ödülü veren ülkeye prestij sağlamaktadır. Bu sayede verilen ödüller veren ülkeye artı değer kazandırmaktadır. Önemli kültür aktiviteleri olarak sunulan söz konusu hususlar ödülün verildiği ülke medyasında yer almakta ve ödül veren ülkeye karşı minnettarlık duygusu oluşmasına sebep olmaktadır. Yumuşak güç başlığı altında ele alınan ve popüler kültür olarak adlandırabileceğimiz unsurların da kamu diplomasisi faaliyetlerine doğrudan olmasa bile dolaylı olarak etki yapabileceğini ifade edebiliriz. Son yıllarda sermayenin küresel boyuta ulaşması sonucunda ABD, popüler kültür konusunda Dünya lideri konumuna yükselmiştir. Mc Donalds ve Burger King gibi hamburger mağazası markaları; Coca Cola, Pepsi gibi içecek markaları; Pizza Hut ve Pizza King gibi pizza mağazası markaları; Levis ve Lee

64 gibi giyim markaları; Marlboro ve Camel gibi sigara markaları; popüler kültürün önemli birer unsuru haline gelmiştir (Karadağ, 2016: 92).