Küçükbaş Hayvan Gübresi Kaynaklı Biyogaz Tesisi Yer Seçimi

Bu aşamada Türkiye’de küçükbaş hayvan gübresi kaynaklı biyogaz santralları için uygun illerin sıralanması amacıyla TOPSIS, PROMETHEE ve VIKOR yöntemleri

147

ile çözüm yapılmıştır. Problemin çözümünde üç yöntem için de Bölüm 5.2.4.’de AHS yöntemiyle elde edilen kriter ağırlıkları kullanılmıştır.

5.2.6.1. TOPSIS Yöntemi ile Alternatiflerin Sıralanması

1. Adım: Karar matrisi (A) oluşturulması: Küçükbaş hayvan gübresi kaynaklı biyogaz tesisi yer seçimi için karar matrisi Eşitlik 3.11’de verilen matris yapısı dikkate alınarak, 8 kriter ve 81 alternatif için oluşturulmuştur. Oluşturulan karar matrisi EK 8’de gösterilmektedir.

2. Adım: Normalize karar matrisinin (R) oluşturulması: Normalize karar matrisi oluşturulmasında EK 8’e Eşitlik 3.12’de verilen formül uygulanarak EK 9’da verilen matris elde edilmiştir.

3. Adım: Ağırlıklı normalize karar matrisi (V) oluşturulması: Ağırlıklı normalize karar matrisinin oluşturulmasında Çizelge 5.13.’de AHS yöntemi ile elde edilen kriter ağırlıkları dikkate alınmıştır. EK 10’da verilen ağırlıklı normalize karar matrisi EK 9 üzerinden Eşitlik 3.14 ve Çizelge 5.13.’de verilen kriter ağırlıkları kullanılarak elde edilmiştir.

4. Adım: İdeal M⁺ ve negatif ideal M^- çözümün belirlenmesi: İdeal M⁺ değerlerinin belirlenmesi için EK 10’daki verilere Eşitlik 3.16’da verilen formül ve negatif ideal M^- çözümünün belirlenmesi için de EK 10’daki verilere Eşitlik 3.17’de verilen formül uygulanarak Çizelge 5.29.’daki veriler elde edilmiştir.

Çizelge 5.29. Küçükbaş hayvan gübresi ideal M⁺ ve negatif ideal M^- çözüm

BP DT PM AM S BT İS ET

M⁺ 0,124 0,006 0,000 0,001 0,011 0,020 0,011 0,038 M^- 0,000 0,051 0,006 0,069 0,002 0,002 0,001 0,000

148

5. Adım: Maksimum ideal noktaya göreli yakınlığın (Si+) hesaplanması: Maksimum ideal noktaya göreli yakınlığın (Si+) hesaplanması: Maksimum ideal noktaya göreli yakınlığın hesaplanması aşamasında EK 10 ve Çizelge 5.29.’daki verilere Eşitlik 3.18’de verilen formül uygulanarak EK 11’de Si+

sütununda verilen değerler elde edilmiştir.

6. Adım: Minimum ideal noktaya göreli yakınlığın (Si-) hesaplanması: Minimum ideal noktaya göreli yakınlığın hesaplanması aşamasında EK 10 ve Çizelge 5.29.’daki verilere Eşitlik 3.19’da verilen formül uygulanarak EK 11’de Si

-sütununda verilen değerler elde edilmiştir.

7. Adım: İdeal noktaya göreli yakınlığın (Ci) hesaplanması: İdeal noktaya göreli yakınlığın hesaplanması aşamasında EK 11’de C_i sütunundaki değerler, EK 11’deki Si+

ve Si

sütunundaki verilere Eşitlik 3.20’de verilen formül uygulanarak elde edilmiştir. C_i değerlerinin büyükten küçüğe sıralanması ile elde edilen alternatiflerin sıralaması Çizelge 5.30.’da verilmiştir.

149

Çizelge 5.30. Küçükbaş hayvan gübresi kaynaklı tesis yer seçimi için TOPSIS sonuçları

150

5.2.6.2. PROMETHEE Yöntemi ile Alternatiflerin Sıralanması

Çizelge 5.4.’te verilen illere göre küçükbaş hayvan gübrelerinden elde dilebilecek biyogaz miktarı, Çizelge 5.18.’de verilen PROMETHEE parametreleri, Çizelge 5.13.’de verilen kriter ağırlıkları ve Çizelge 5.10.’da verilen illerin kriterlere göre aldıkları değerler VISUAL PROMETHEE programına girilerek elde edilen küçükbaş hayvan gübresi kaynaklı kurulabilecek biyogaz santralları için illerin öncelik sıralaması PROMETHEE sonuçları Çizelge 5.31.’de verilmiştir.

151

Çizelge 5.31. Küçükbaş gübresi PROMETHEE sonucu

No Sıralama 𝛷 𝛷⁺ 𝛷⁻

152

5.2.6.3. VIKOR Yöntemiyle Alternatiflerin Sıralanması

1. Adım: Karar matrisi (A) oluşturulması: TOPSIS yöntemi için oluşturulan EK 8’deki karar matrisi VIKOR yöntemi için de kullanılmıştır.

2. Adım: Kriterler için en iyi değerler (ƒ _𝑗^∗) ve en kötü değerler (ƒ _𝑗⁻) belirlenmesi:

Kriterler için Eşitlik 5.33 ve Eşitlik 5.34 dikkate alınarak belirlenen ƒ _𝑗^∗ ve ƒ _𝑗⁻ değerleri Çizelge 5.32.’de verilmiştir.

Çizelge 5.32. Kriterler için ƒj*ve ƒj

değerleri

TGEEBM DT PM AM S BT İS ET

ƒ _𝒋^∗ 18.236.315,90 0,09 0,02 0,21 19,20 9,00 13,80 3.323.993,02 ƒ _𝒋⁻ 43.359,30 0,68 0,88 15,25 3,90 1,00 1,08 7.854,94

3. Adım: 𝑆_𝑖 ve 𝑅_𝑖 değerlerinin hesaplanması: Eşitlik 5.35 kullanılarak hesaplanan 𝑆_𝑖 ve Eşitlik 5.36 kullanılarak hesaplanan 𝑅_𝑖 değerleri EK 12’de verilmiştir. Kriter ağırlıkları için Çizelge 13.’de AHS ile elde edilen wi değerleri kullanılmıştır.

4. Adım: Her bir alternatif için 𝑄_𝑖 değerinin hesaplanması: Her bir alternatif için 𝑄_𝑖 değeri Eşitlik 5.37 kullanılarak hesaplanmış ve EK 12’de 𝑄_𝑖 sütununda verilmiştir.

Bu adımda 𝑄_𝑖’nin elde edilmesi aşamasında v=0,2, v=0,4 v=0,5 ve v=0,6 için çözüm yapılmıştır.

5. Adım: 𝑆_𝑖, 𝑅_𝑖 ve 𝑄_𝑖 değerlerinin sıralanması: 𝑆_𝑖, 𝑅_𝑖 ve 𝑄_𝑖 değerlerinin küçükten büyüğe sıralaması Çizelge 5.33.’de verilmiştir. Uygulamada genellikle v=0,5 kullanılıyor olması nedeniyle sonuçların değerlendirilmesinde v=0,5 sonuçları dikkate alınmıştır.

153

Çizelge 5.33. Küçükbaş gübresi kaynaklı biyogaz tesis yer seçimi VIKOR sonuçları

No Sıralama S_i

154

Çizelge 5.33. (devam) Küçükbaş gübresi kaynaklı biyogaz tesis yer seçimi VIKOR sonuçları

155

6. Adım: Koşulların değerlendirilmesi ve uzlaşık çözümün belirlenmesi:

Koşul 1 (C1): Eşitlik 5.38 ve Eşitlik 5.39’da verilen formülleri kullanılarak test edilmiştir. 0,043 - 0,000 = 0,043 ≥ 0.0123 olarak bulunduğu için C1 koşulu sağlanmıştır.

Koşul 2 (C2): En iyi değere sahip olan Şanlıurfa ili Si veRi sıralamasında da en iyi durumda olduğu için C2 koşulu sağlanmıştır.

Koşulların sağlanmış olması nedeniyle Çizelge 5.33.’de verilen çözüm uzlaşık çözüm olarak kabul edilmiştir.

5.2.6.3. Sonuçların Karşılaştırılması

Ana çözümde en yüksek ağırlıklı 3 kriter olarak biyogaz potansiyeli (0,33), deprem tehlikesi (0,23) ve arazi maliyeti (0,16) kriterleri alınmıştır. Ana çözüm için Çizelge 5.13.’de verilen kriter ağırlıkları kullanılarak elde edilen çözüm sonuçları Çizelge 5.34.’de verilmiştir.

Çizelge 5.34.’de verilen çözüm sonuçları incelendiğinde biyogaz potansiyeli yüksek, deprem tehlikesi ve arazi maliyeti düşük olan illerin sıralamalarda daha öncelikli konumlarda yer aldığı görülmektedir. Ana çözümde TOPSIS, AHS-PROMETHEE ve AHS-VIKOR yöntemleriyle elde edilen çözüm sonuçlarının ilk 5 sıralarında genellikle Van, Şanlıurfa, Diyarbakır ve Konya illeri bulunmaktadır. Bu illerden Van ili biyogaz potansiyelinin yüksek (18.236.316), deprem tehlikesinin düşük (0,27), arazi maliyetinin düşük (2,03), bölgesel teşvik oranının yüksek (9), istihdam sağlama oranının görece yüksek (5,48) ve personel maliyetinin düşük (0,13) olması nedeniyle 1. sırada yer almaktadır. Sıralamalarda ilk sıralarda yer alan Şanlıurfa, Diyarbakır ve Konya illerinin de Van ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle senaryoda elde edilen sonuçlar tutarlıdır.

156

Ayrıca Çizelge 5.34. incelendiğinde sonuç sıralamalarında Kocaeli, Yalova, Sakarya ve Bartın illerinin genellikle çözüm sıralamalarının son 5 sıralarında yer aldığı görülmektedir. Bu illerden Kocaeli ili biyogaz potansiyelinin düşük (678.943), deprem tehlikesinin yüksek (0,68), arazi maliyetinin yüksek (15,25), bölgesel teşvik oranının düşük (1), istihdam sağlama oranının düşük (2,08) ve personel maliyetinin yüksek (0,63) olması nedeniyle son sıralarda yer almaktadır. Kocaeli ilini takip eden Yalova, Sakarya ve Bartın illerinin de Kocaeli ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle de bu senaryoda elde edilen sonuçların tutarlı olduğu söylenebilir.

157

Çizelge 5.34. Küçükbaş gübresi TOPSIS-PROMETHEE-VIKOR sonuç karşılaştırması

14 Balıkesir Gaziantep Batman 55 Erzincan Tekirdağ Trabzon 15 Batman Erzurum Balıkesir 56 Çorum Isparta Kırıkkale

16 İzmir Adana Adana 57 Tokat Nevşehir Çorum

17 Adana Aksaray Afyon 58 Isparta Kırıkkale Sinop

18 Karaman İzmir K.maraş 59 Bayburt Çorum Giresun

19 Gaziantep Antalya Aksaray 60 Tekirdağ Edirne Erzincan

20 Afyon Hatay Karaman 61 Burdur Amasya Ardahan

158 Senaryo 1 Sonuçları:

Senaryo 1’de biyogaz potansiyeli (0,31) temel kriter olarak kabul edilmiş ve arazi maliyetinin (0,25) ağırlığı arttırılmıştır. Senaryo 1 için Çizelge 5.15.’de verilen kriter ağırlıkları kullanılarak elde edilen çözüm sonuçları Çizelge 5.35.’de verilmiştir.

Çizelge 5.35.’de verilen çözüm sonuçları incelendiğinde biyogaz potansiyeli yüksek ve arazi maliyeti düşük olan illerin sıralamada daha öncelikli konumlara geldiği görülmektedir. Bu senaryoda AHS-TOPSIS, AHS-PROMETHEE ve AHS-VIKOR yöntemleriyle elde edilen çözüm sonuçlarının ilk 5 sıralarında genellikle Van, Diyarbakır, Şanlıurfa, Konya ve Ağrı illeri bulunmaktadır. Bu illerden Van ili;

biyogaz potansiyelinin yüksek (18.236.316), arazi maliyetinin düşük (2,03), bölgesel teşvik oranının yüksek (9), deprem tehlikesinin düşük (0,27), personel maliyetinin düşük (0,13) ve istihdam sağlama oranının görece yüksek (5,48) olması nedeniyle 1.

sırada yer almaktadır. Van ilini takip eden Diyarbakır, Şanlıurfa, Konya ve Ağrı illerinin de Van ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle senaryoda elde edilen sonuçlar tutarlıdır.

Ayrıca Çizelge 5.35. incelendiğinde sonuç sıralamalarında Kocaeli, Yalova, Sakarya, Bartın ve Artvin çoğunlukla çözüm sıralamalarının son 5 sıralarında yer aldığı görülmektedir. Bu illerden Kocaeli ili biyogaz potansiyelinin düşük (678.943), arazi maliyetinin yüksek (15,25), bölgesel teşvik oranının düşük (1), deprem tehlikesinin yüksek (0,68), personel maliyetinin yüksek (0,63) ve istihdam sağlama oranının düşük (2,08) olması nedeniyle son sıralarda yer almaktadır. Kocaeli ilini takip eden Yalova, Sakarya, Bartın ve Artvin illerinin de Kocaeli ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle de bu senaryoda elde edilen sonuçların tutarlı olduğu söylenebilir.

159

Çizelge 5.35. Senaryo 1 küçükbaş gübresi kaynaklı tesis yer seçimi sonuç karşılaştırması

160 Senaryo 2 Sonuçları:

Senaryo 2’de biyogaz potansiyeli (0,32) temel kriter olarak kabul edilmiş ve bölgesel teşvik kriterinin (0,23) ağırlığı arttırılmıştır. Senaryo 2 için Çizelge 5.15.’de verilen kriter ağırlıkları kullanılarak elde edilen çözüm sonuçları Çizelge 5.36’da verilmiştir.

Çizelge 5.36.’da verilen çözüm sonuçları incelendiğinde biyogaz potansiyeli ve bölgesel teşvik oranı yüksek olan illerin sıralamalarda daha öncelikli konumlara geldiği görülmektedir. Bu senaryoda TOPSIS, PROMETHEE ve AHS-VIKOR yöntemleriyle elde edilen çözüm sonuçlarının ilk 5 sıralarında genellikle Van, Şanlıurfa, Diyarbakır, Ağrı ve Siirt illeri yer almaktadır. Bu illerden Van ili biyogaz potansiyelinin yüksek (18.236.316), bölgesel teşvik oranının yüksek (9), arazi maliyetinin düşük (1,13), deprem tehlikesinin düşük (0,27), personel maliyetinin düşük (0,13) ve istihdam sağlama oranının görece yüksek (5,48) olması nedeniyle 1. sırada yer almaktadır. Van ilini takip eden Şanlıurfa, Diyarbakır, Ağrı ve Siirt illerinin de Van iline benzer özellikler taşıması nedeniyle elde edilen sonuçlar tutarlıdır.

Ayrıca Çizelge 5.36. incelendiğinde sonuç sıralamalarında Kocaeli, Yalova, Sakarya ve Bartın illerinin çoğunlukla çözüm sıralamalarının son 5 sıralarında yer aldığı görülmektedir. Bu illerden Kocaeli ili biyogaz potansiyelinin düşük (678.943), bölgesel teşvik oranının düşük (1), arazi maliyetinin yüksek (15,25), deprem tehlikesinin yüksek (0,68), personel maliyetinin yüksek (0,63) ve istihdam sağlama oranının düşük (2,08) olması nedeniyle son sıralarda yer almaktadır. Kocaeli ilini takip eden Yalova, Sakarya ve Bartın illerinin de Kocaeli ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle de bu senaryoda elde edilen sonuçlar ın tutarlı olduğu söylenebilir.

161

Çizelge 5.36. Senaryo 2 küçükbaş gübresi kaynaklı tesis yer seçimi sonuç karşılaştırması 36 Çanakkale Osmaniye Denizli 77 Bartın Zonguldak İstanbul 37 Niğde Antalya Tunceli 78 Sakarya Bartın Bolu 38 Ardahan Ankara Adıyaman 79 Artvin Sakarya Sakarya 39 Hakkari Erzincan Kütahya 80 Yalova Kocaeli Yalova 40 Kırşehir Malatya Tokat 81 Kocaeli Yalova Kocaeli 41 Erzincan Tokat Hatay

162 Senaryo 3 Sonuçları:

Senaryo 3’de biyogaz potansiyeli (0,33) temel kriter olarak kabul edilmiş ve enerji tüketimi (0,23) ağırlığı arttırılmıştır. Senaryo 3 için Çizelge 5.15.’de verilen kriter ağırlıkları kullanılarak elde edilen çözüm sonuçları Çizelge 5.37’de verilmiştir.

Çizelge 5.37.’de verilen çözüm sonuçları incelendiğinde biyogaz potansiyeli ve enerji tüketimi yüksek olan illerin sıralamalarda daha öncelikli konumlara geldiği görülmektedir. Bu senaryoda AHS-TOPSIS, AHS-PROMETHEE ve AHS-VIKOR yöntemleriyle elde edilen çözüm sonuçlarının ilk 5 sıralarında genellikle Ankara, Şanlıurfa, Diyarbakır ve Van illeri yer almaktadır. Bu illerden Ankara biyogaz potansiyeli yüksek (10.883.145), enerji tüketimi yüksek (1.138.643,61), arazi maliyeti görece düşük (5,42), deprem tehlikesi düşük (0,15), sıcaklık oranı yüksek (12,00) ve istihdam sağlama oranı yüksek (10,20) olması nedeniyle çözüm sonuçlarında ilk sıralarda yer almaktadır. Ankara ilini takip eden Şanlıurfa, Diyarbakır ve Van illerinin de Ankara ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle elde edilen sonuçlar tutarlıdır.

Ayrıca Çizelge 5.37. incelendiğinde sonuç sıralamalarında Yalova, Artvin, Sakarya ve Bartın illerinin çoğunlukla çözüm sıralamalarının son 5 sıralarında yer aldığı görülmektedir. Bu illerden Yalova ili biyogaz potansiyeli düşük (192.372), enerji tüketimi düşük (58.810,24), arazi maliyetinin yüksek (12,47), bölgesel teşvik oranının düşük (2), deprem tehlikesinin yüksek (0,60), personel maliyetinin yüksek (0,59) ve istihdam sağlama oranının düşük (2,08) olması nedniyle son sıralarda yer almaktadır. Yalova ilini takip eden Artvin, Sakarya ve Bartın illerinin de Yalova ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle de bu senaryoda elde edilen sonuçların tutarlı olduğu söylenebilir.

163

Çizelge 5.37. Senaryo 3 küçükbaş gübresi kaynaklı tesis yer seçimi sonuç karşılaştırması

7 Diyarbakır Gaziantep Antalya 48 Adıyaman Tokat Kırklareli

8 Mersin Van Mardin 49 Kırklareli Ordu Kırşehir

164 Senaryo 4 Sonucu:

Senaryo 4’te biyogaz potansiyelinin (0,20) ağırlığı azaltılmış ve deprem tehlikesinin (0,38) kriter ağırlığı arttırılarak temel kriter olarak alınmıştır. Senaryo 4 için Çizelge 5.15.’de verilen kriter ağırlıkları kullanılarak elde edilen çözüm sonuçları Çizelge 5.38’de verilmiştir.

Çizelge 5.38.’de verilen çözüm sonuçları incelendiğinde deprem tehlikesi düşük ve biyogaz potansiyeli yüksek olan illerin sıralamalarda daha öncelikli konumlara geldiği görülmektedir. Bu senaryoda TOPSIS, PROMETHEE ve AHS-VIKOR yöntemleriyle elde edilen çözüm sonuçlarının ilk 5 sıralarında genellikle Şanlıurfa, Diyarbakır, Konya ve Mardin illeri yer almaktadır. Bu illerden daha öncelikli konumda olan Şanlıurfa ili deprem tehlikesi düşük (0,11), biyogaz potansiyelinin yüksek (14.783.346), arazi maliyetinin düşük (3,67), bölgesel teşvik oranının yüksek (9), personel maliyetinin düşük (0,09) ve istihdam sağlama oranının yüksek (9,40) olması nedeniyle 1.sırada yer almaktadır. Sıralamaların ilk 5 sıralarında yer alan Diyarbakır, Konya ve Mardin illeri de Şanlıurfa ili ile benzer özellikler taşımaktadır. Bu nedenle senaryo sonucunda elde edilen sonuçlar tutarlıdır.

Ayrıca Çizelge 5.38. incelendiğinde sonuç sıralamalarında Kocaeli, Yalova, Sakarya ve Bolu illerinin genellikle çözüm sıralamalarının son 5 sıralarında yer aldığı görülmektedir. Bu illerden Kocaeli ili deprem tehlikesinin yüksek (0,68), biyogaz potansiyelinin düşük (678.943), arazi maliyetinin yüksek (15,25), bölgesel teşvik oranının düşük (1), personel maliyetinin yüksek (0,63) ve istihdam sağlama oranının düşük (2,08) olması nedeniyle son sıralarda yer almaktadır. Kocaeli ilini takip eden Yalova, Sakarya ve Bolu illerinin de Kocaeli ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle de bu senaryoda elde edilen sonuçların tutarlı olduğu söylenebilir.

165

Çizelge 5.38. Senaryo 4 küçükbaş gübresi kaynaklı tesis yer seçimi sonuç karşılaştırması

166 Senaryo 5 Sonucu:

Senaryo 5’de biyogaz potansiyeli (0,23) ağırlığı azaltılmış ve arazi maliyetinin (0,33) kriter ağırlığı arttırılarak temel kriter olarak alınmıştır. Senaryo 5 için Çizelge 5.15.’de verilen kriter ağırlıkları kullanılarak elde edilen çözüm sonuçları Çizelge 5.39’da verilmiştir.

Çizelge 5.39. incelendiğinde arazi maliyeti düşük ve biyogaz potansiyeli yüksek olan illerin sıralamada daha öncelikli konumlara geldiği görülmektedir. Bu senaryoda AHS-TOPSIS, AHS-PROMETHEE ve AHS-VIKOR yöntemleriyle elde edilen çözüm sonuçlarının ilk 5 sıralarında genellikle Van, Diyarbakır, Şanlıurfa, Ağrı ve Siirt illeri bulunmaktadır. Bu illerden Van ili arazi maliyetinin düşük (2,03), biyogaz potansiyelinin yüksek (18.236.316), bölgesel teşvik oranının yüksek (9), deprem tehlikesinin düşük (0,27), istihdam sağlama oranının görece yüksek (5,48) ve personel maliyetinin düşük (0,13) olması nedeniyle 1. sırada yer almaktadır. . Sıralamada ilk 5’de yer alan Diyarbakır, Şanlıurfa, Ağrı ve Siirt illerinin de Van ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle senaryoda elde edilen sonuçlar tutarlıdır.

Ayrıca Çizelge 5.39. incelendiğinde sonuç sıralamalarında Kocaeli, Yalova, Artvin, Sakarya ve Bartın illerinin genellikle çözüm sıralamalarının son 5 sıralarında yer aldığı görülmektedir. Bu illerden Kocaeli ili arazi maliyetinin yüksek (15,25), biyogaz potansiyelinin düşük (678.943), bölgesel teşvik oranının düşük (1), deprem tehlikesinin yüksek (0,68), istihdam sağlama oranının düşük (2,08) ve personel maliyetinin yüksek (0,63) olması nedeniyle son sıralarda yer almaktadır. Kocaeli ilini takip eden Yalova, Artvin, Sakarya ve Bartın illerinin de Kocaeli ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle de bu senaryoda elde edilen sonuçların tutarlı olduğu söylenebilir.

167

Çizelge 5.39. Senaryo 5 küçükbaş gübresi kaynaklı tesis yer seçimi sonuç karşılaştırması

168 Senaryo 6 Sonucu:

Senaryo 6’da biyogaz potansiyeli (0,15) kriterinin ağırlığı azaltılmış, bölgesel teşvik (0,33) ve deprem tehlikesi (0,23) kriterlerinin ağırlıkları arttırılmıştır. Senaryo 6 için Çizelge 5.15.’de verilen kriter ağırlıkları kullanılarak elde edilen çözüm sonuçları Çizelge 5.40.’da verilmiştir.

Çizelge 5.40.’da verilen çözüm sonuçları incelendiğinde bölgesel teşvik oranı yüksek, deprem tehlikesi düşük ve biyogaz potansiyeli yüksek olan illerin sıralamalarda daha öncelikli konumlara geldiği görülmektedir. Bu senaryoda AHS-TOPSIS, AHS-PROMETHEE ve AHS-VIKOR çözümün sıralamalarının ilk 5 sıralarında Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Van ve Siirt illeri yer almaktadır. Bu illerden daha öncelikli konumda olan Şanlıurfa ili bölgesel teşvik oranı yüksek (9), deprem tehlikesinin düşük (0,11), biyogaz potansiyelinin yüksek (14.783.346), arazi maliyetinin düşük (3,67), personel maliyetinin düşük (0,09) ve istihdam sağlama oranının yüksek (9,40) olması nedeniyle 1.sırada yer almaktadır. Şanlıurfa ilini takip eden Diyarbakır, Mardin, Van ve Siirt illeri de Şanlıurfa ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle senaryo sonucunda elde edilen sonuçlar tutarlıdır.

Ayrıca Çizelge 5.40. incelendiğinde sonuç sıralamalarında Yalova, Kocaeli, Bolu, Muğla ve Sakarya illerinin çoğunlukla çözüm sıralamalarının son 5 sıralarında yer aldığı görülmektedir. Bu illerden Yalova ili bölgesel teşvik oranının düşük (2), deprem tehlikesi yüksek (0,60), biyogaz potansiyeli düşük (192.372), arazi maliyetinin yüksek (12,47), personel maliyetinin yüksek (0,59) ve istihdam sağlama oranının düşük (2,08) olması nedeniyle son sıralarda yer almaktadır. Yalova ilini takip eden Kocaeli, Bolu, Muğla ve Sakarya illerinin Yalova ili ile benzer özellikler taşıması nedeniyle de bu senaryoda elde edilen sonuçların tutarlı olduğu söylenebilir.

169

Çizelge 5.40. Senaryo 6 küçükbaş gübresi kaynaklı tesis yer seçimi sonuç karşılaştırması 1 Şanlıurfa Diyarbakır Şanlıurfa 42 Trabzon Giresun Kastamonu 2 Van Şanlıurfa Diyarbakır 43 Tokat Çankırı Bartın 23 Karaman Gaziantep Sinop 64 Çanakkale Kastamonu Kırklareli 24 Kırşehir Kilis Tokat 65 Amasya Bursa Edirne

170

Küçükbaş hayvan gübresi kaynaklı biyogaz tesis yer seçimi için Çizelge 5.34., Çizelge 5.35., Çizelge 5.36. ve Çizelge 5.37., Çizelge 5.38, Çizelge 5.39 ve Çizelge 5.40’ da elde edilen çözüm sonuçları incelendiğinde, bölgesel teşvik kriterinin ağırlığının artması durumunda destek oranının daha yüksek olduğu Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’ndeki illerinin sonuç sıralamalarında daha öncelikli konumlara geçtiği, enerji tüketimi kriterinin ağırlığının artması durumunda ise enerji tüketimi yüksek olan büyükşehirlerin sonuç sıralamalarında daha öncelikli konumlara geçtiği görülmektedir. Ayrıca deprem tehlikesi kriterinin ağırlığının artması durumunda deprem tehlikesinin daha düşük olduğu illerin sonuç sıralamalarında daha öncelikli konuma geçtiği ve arazi maliyeti kriterinin ağırlığının artması durumunda ise arazi maliyetinin daha düşük olduğu şehirlerin sonuç sıralamalarında daha öncelikli konuma geçtiği de görülmektedir. Biyogaz üretim potansiyeli kriter ağırlığının ilk 3 senaryoda ana kriter olarak kabul edilmesi ve diğer 3 senaryoda da yüksek ağırlıktaki kriterler arasında yer alması nedeniyle sıralamalarda, temelde biyogaz üretim potansiyeli yüksek olan iller öncelikli konumdadır.

Öncelik sıralamasında genellikle son sıralarda yer alan Yalova, Artvin, Kocaeli ve Bartın illeri biyogaz üretim potansiyellerinin diğer illere göre görece daha düşüktür.

Ayrıca bu illerden, Yalova ilinin deprem tehlikesinin yüksek olması, Artvin ilinin arazi maliyetinin yüksek ve enerji tüketiminin düşük olması, Kocaeli ilinin deprem tehlikesi, personel maliyeti ve arazi maliyetlerinin yüksek olması ve Bartın ilinin de arazi maliyetinin yüksek olması gibi nedenlerden dolayı sıralamada son sıralarda yer almasında etkili olduğu düşünülmektedir.