Köylere Hizmet Götürme Birlikleri (K.H.G.B.)

İlçelerde, tarım ürünlerinin pazarlanması hariç olmak üzere, yol, su, kanalizasyon ve benzeri altyapı tesisleri ile köylere ait diğer hizmetlerin yürütülmesine yardımcı olmak, bizzat yapmak, yaptırmak ve kırsal kalkınmayı sağlamak üzere, tüm köylerin iştiraki ile o ilçenin adını taşıyan, köylere hizmet götürme birliği kurulabilir.124 _{Bakanlar Kurulu, bu konuda genel izin vermeye}

121_{Gökçe, Bayrakçı, a.g.e., s. 199.} 122

http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/ (16.02.2009)

123

Gökçe, Bayrakçı, a.g.e., s. 200.

88

yetkilidir. Bugün itibariyle tüm ilçelerimizde kaymakam ve valilerin koordinasyon ve başkanlığında kurulmuş K.H.G.B. vardır.125

K.H.G.B.’de birlik başkanı merkez ilçelerde vali veya görevlendireceği vali yardımcısı, diğer ilçelerde kaymakamdır. Köylere hizmet götürme birliğinin meclisi, birlik başkanı başkanlığında, birliğe üye köylerin muhtarları ve o ilçeden seçilen il genel meclisi üyelerinden oluşur. Köylere hizmet götürme birliğinin encümeni birlik başkanının başkanlığında, meclisin kendi üyeleri arasından gizli oyla seçeceği iki il genel meclisi üyesi ve iki köy muhtarı olmak üzere beş kişiden oluşur. Encümen üye seçimi ne zaman yapılacağı birlik tüzüğünde belirlenir ve seçimler ona göre gizli oyla yapılır.126

Bakanlıklar ve il özel idareleri; köye yönelik hizmetlere ilişkin yapım, bakım ve onarım işleri, bölünmüş yol, elektrifikasyon, köy yolu, içme suyu, sulama suyu ve kanalizasyon yatırımlarını, kendi bütçelerinde bu hizmetler için ayrılan ödenekleri köylere hizmet götürme birliklerine aktarmak suretiyle gerçekleştirebilirler. Aktarma işlemi merkezi idare kuruluşlarında ilgili bakanın, il özel idarelerinde valinin onayıyla yapılır ve bu ödenekler tahsis amacı dışında kullanılamaz. Bu durumda harcama yetkilisi kaymakam ve valilerdir. Köylere hizmet götürme birlikleri de bütçe imkânları ölçüsünde bu yatırımlara kendi bütçelerinden ödenek aktarabilirler. Bakanlıklar ve diğer merkezi idare kuruluşları ile il özel idareleri tarafından aktarılacak ödeneklerle gerçekleştirilecek yatırımlar, birliğin hizmet ve görev alanı sınırlamasına tabi olmaksızın yapılabilir.

Köylere hizmet götürme birlikleri, ihtiyaca göre hizmet sözleşmesi yoluyla personel istihdam edebilir. Ancak, köylere hizmet götürme birliklerinin yıllık toplam personel giderleri, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin Vergi Usul Kanununda belirlenen yeniden değerleme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak

125

www.geocities.com/ceteris_paribus_tr2/hbg2.doc (11.05.2009)

89

miktarın %10'unu aşamaz. Bilindiği gibi bu gider belediyelerde %30’dur. Kanuna göre, vali ve kaymakamlar birlik hizmetlerini yürütmek üzere diğer kamu kurum ve kuruluşlarından birlik emrine personel görevlendirebilir. Bu şekilde görevlendirilenlere birlik bütçesinden karşılanmak üzere, gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutarda aylık ödeme yapılır. Görevlendirmelerde otuz günden kısa süreler için kıst ödeme yapılır.

İl özel idaresi bütçe gelirlerinin ne kadarının köylere hizmet götürme birliklerine aktarılacağı, köylere hizmet götürme birliklerinin sunacağı yatırım plânı, yıllık çalışma programı ve uygulama projelerine göre il genel meclisince kararlaştırılır.

Köylere hizmet götürme birliklerinin bütçesine ilişkin esas ve usûller ile muhasebe ve raporlama standartları, harcama esas ve usûlleri, çerçeve hesap plânı ile düzenlenecek raporların şekil, süre ve türleri ile bu birliklerin yapacakları ihaleler Maliye Bakanlığının görüşü alınarak İçişleri Bakanlığınca çıkarılmış yönetmeliğe uygun olarak yapılmaktadır.

Son olarak birlikler hakkında genel bir değerlendirme yapmamız gerekirse şunları belirmemiz gerekir;

Birlik kurulmasının Bakanlar Kurulu’nun izni alınması zorunluluğu hükmü devam etmektedir.

Bazı önemli projelerin yürütülmesi açısından kurulan birliğe katılmak zorunlu hale getirilmiştir. Kanun çıkmazdan evvel birliklere katılma tamamiyle serbest bırakılmıştı.

Genel amaçlı ve amacı açıkça belirtilmeyen birlik kurulamayacak hükmü getirilmiştir. Mahalli İdare Birlikleri Kanunu çıkmadan önce kurulan birliklerin

90

nerdeyse tamamı genel amaçlı ya da amacı tam belirlenmemiş birliklerdi. 5355 sayılı kanun ile genel amaçlı ve amacı tam belirlenmemiş birlik kurma durumu yasaklanmıştır.

5355 sayılı kanun ile birliklerin hak ve yetkilerinin artırıldığı görülmektedir. Bu durum özellikle köylere hizmet götürme birliklerinde mülki idare amirleri için önemli bir yetki olmuştur. Çünkü bu birliklerin işlevsel hale getirilmesi ve yönetilmesi nerdeyse tamamen mülki idare amirlerin güdümündedir.

Kanun ile birliklerin yapısında düzenlemeler getirilmiş ve belediye organlarına benzetilmiştir.

5355 sayılı kanunda köylere hizmet götürme birlikleri ayrı bir maddede düzenlenmiştir. Bu maddeye göre tarım ürünlerinin üretilmesi ve pazarlanması hariç olmak üzere köylere yönelik birlik kurulabilir denilmiştir. Köylere hizmet götürme birliklerinin başkanlığı bilindiği gibi ilçelerde kaymakam, illerde vali ya da valinin görevlendireceği vali yardımcısı tarafından yürütülmektedir.

Yeni düzenleme ile kamu kurum ve kuruluşları köylerle ilgili hizmetlerini K.H.G.B.’leri eliyle gerçekleştirebilirler. Bu hizmetler için K.H.G.B. bütçelerine aktarma yapabilirler.

Danıştay 3. Dairesi’nin E:1978/356, K:1979/437 sayılı kararı ile ülkemizde tüm ülkeyi içine alan ve bir üst birlik şeklinde teşekkül eden yapılanmalara gidilemezdi. Ancak yeni kanuna göre ülke düzeyinde birlik kurulmasına izin verildiği görülmektedir.

K.H.G.B.’e il genel meclisi üyelerinin katılımı sağlanmıştır. Hatta ilçedeki il genel meclis üyelerinden iki tanesi K.H.G.B.’nin etkili organı olan K.H.G.B. Encümeni’nde yer almaktadır.

91

Görüldüğü gibi 5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu da önemli ve etkili yenilikler birliklere idari ve mali özerklikler getirmiştir. Ancak uygulamada ortaya çıkacak sıkıntılar yıllar içinde tatbik edildikçe görülecektir.

1.3. TÜRKİYE’DEKİ YEREL YÖNETİMLER REFORMUNA