İ1 Genel Meclisi

İl Genel Meclisi, beş yılda bir, her ilçenin nüfusu oranında yapacağı seçimle oluşturulur ve il özel idaresinin temel karar organıdır. Bu hükümler aynen eski kanunda da yer almaktaydı. Ancak il genel meclisi başkanı ve başkanlık divanının seçimi şu şekilde değiştirilmiştir; 3360 sayılı kanuna göre il genel meclisinin başkanı vali idi. Ancak 5302 sayılı yeni kanun daha farklı ve yerel özerklik ve yerel demokrasi ilkelerine uygun bir düzenleme getirmiştir. Bu düzenlemeye göre il genel meclisinin başkanı ve başkanlık divanı il genel meclisi tarafından bir seçim döneminde iki kez olmak üzere seçimle belirlenmesi sistemini getirmiştir. İl

43

Nohutçu, Ahmet, Kamu Yönetimi, Savaş Yayınevi, Ankara, 2006.

38

genel meclisi başkanlığı ve başkanlık divanı için önce ilk iki yıl için daha sonra diğer mahalli idare seçimlerine kadar görev yapmak üzere seçim yapılır.45

İl genel meclisi olağan toplantıları 3360 sayılı kanunda yılda en fazla iki kez Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere 30 günü geçmemek kaydıyla yapılmaktaydı.46 _{Yeni 5302 sayılı kanuna göre ise il genel meclisi, kendisinin}

belirleyeceği bir aylık tatil dışında, her ayın ilk haftası toplanır. Toplantı süreleri normal toplantılarda beş günden çok, bütçe görüşmelerinde ise yirmi günden çok olamaz, şeklinde bir düzenleme getirilmiştir. Görüldüğü üzere yeni düzenleme ile il genel meclisi daha sık toplanmaktadır. Bu düzenlemeden dolayı daha önce mevcut olan olağanüstü toplantı uygulamasından ilk başta vazgeçilmiştir. Ancak 2007 yılında 5675 sayılı kanunun 12. maddesi ile şu hüküm eklenmiştir; “İl genel

meclisi başkanı, acil durumlarda lüzum görmesi halinde il genel meclisini bir yılda üç defadan fazla olmamak ve her toplantı bir birleşimi geçmemek üzere toplantıya çağırır. Olağanüstü toplantı çağrısı ve gündem en az üç gün önceden meclis üyelerine yazılı olarak duyurulur ve ayrıca mutat usullerle ilan edilir. Olağanüstü toplantılarda çağrıyı gerektiren konuların dışında hiçbir konu

görüşülemez.”47 _{Mutat toplantı yeri dışında önceden haber verilmesi kaydıyla}

toplanılmasında bir sakınca yoktur ve yeni kanun ile bu durum sakıncalı bir hal olmaktan çıkarılmıştır. Ayrıca yeni kanuna göre gündem meclis başkanı tarafından belirlenir, valinin önereceği konular da gündeme alınır şeklinde yeniden düzenlenmiştir.48

5302 sayılı yeni İl Özel İdaresi Kanunu toplantı ve karar yeter sayısı konusunda da düzenlemeler yapmıştır. Buna göre il genel meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve katılanların salt çoğunluğu ile karar verir.

45_{Yıldırım, a.g.e., s. 76.} 46 Günday, a.g.e., s. 411. 47 http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/1449.html (18.03.2008)

39

Ancak, karar yeter sayısı, üye tam sayısının 1\4 ‘ünden az olamaz hükmü 5302 sayılı kanunun yeniliklerindendir.

Önemli yeniliklerden biri de il genel meclisi kararları üzerinde valinin vesayet denetimini düzenleyen hükümlerde yapılmıştır. 3360 sayılı kanuna göre il genel meclisinin tüm kararları valinin onamasına tabi iken, 5302 sayılı kanunda, il genel meclisi kararları beş gün içinde valiye gönderilir şeklinde değiştirilmiştir.49

Buradan da anlaşılacağı üzere valinin il genel meclisi kararlarını onaylama yetkisi elinden alınmış bunun yerine sadece valiye kararların gönderilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Valiye gönderilmeyen kararların yürürlüğe girmeyeceği belirtilmiştir. Ayrıca kanuna ve hukuka aykırı gördüğü kararlara karşı, vali, eski kanunda yirmi gün içinde Danıştay’da dava açabilirken, yeni kanunda bu durum vali hukuka aykırı gördüğü kararlar aleyhine idari yargıda dava açabilir denilmiştir. Burada süre verilmemesine rağmen bu kararlar aleyhine dava açma süresi genel idari dava açma süresine tabi olup, 60 gün olduğu gözden kaçırılmamalıdır.50

Yeni kanun ile ayrıca, meclisin bilgi edinme ve denetim yolları adıyla soru, genel görüşme ve faaliyet raporu değerlendirme olmak üzere üç denetim ve bilgi edinme yolu düzenlenmiştir.51

Meclis üyeliğinin sona ermesiyle ve meclisin feshiyle ilgili olarak ise şu düzenlemeler yapılmıştır;

• İl genel meclisi üyeliği, ölüm ve istifa durumlarında kendiliğinde sona erer.

• Özürsüz ve izinsiz olarak arka arkaya üç birleşim günü veya bir yıl içinde yapılan toplantıların yarısına katılmayan üyenin üyeliğinin düşmesine, savunması alındıktan sonra üye tam sayısının salt çoğunluğuyla karar verilir.

49

Şeref Gözübüyük, Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2003, s. 113.

50

Metin Günday, İdare Hukuku, İmaj Yayıncılık, Ankara, 2005, s.412

40

• İl genel meclisi üyeliğine seçilme yeterliliğinin kaybedilmesi durumunda, valinin bildirmesi üzerine Danıştay tarafından üyeliğin düşmesine karar verilir. İl genel meclisi; kendisine kanunla verilen görevleri süresi içinde yapmayı ihmal eder ve bu durum il özel idaresine ait işleri aksatırsa,

• İl özel idaresine verilen görevlerle ilgisi olmayan siyasi konularda karar alırsa, İçişleri Bakanlığının bildirisi üzerine Danıştay’ın kararı ile feshedilir.52

1.2.1.1.1.1. Denetim ve İhtisas Komisyonları

İl Özel İdare teşkilatı ile ilgili bir başka ve önemli değişiklik de Denetim ve İhtisas Komisyonlarıdır. 5302 sayılı Kanunun 16. maddesi ve 09.10.2005 tarihli 25961 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İl Genel Meclisi Çalışma Yönetmeliği’nin 20. maddesine göre; il genel meclisi ayrıca her dönem başı toplantısında, üyeleri arasından seçilecek en az üç en çok beş kişiden müteşekkil ihtisas komisyonları kurabilir. İstisnai olarak plan ve bütçe komisyonu ile imar ve bayındırlık komisyonu en çok yedi üyeden oluşur. Eğitim, kültür ve sosyal hizmetler komisyonu imar ve bayındırlık komisyonu, çevre ve sağlık komisyonu ile plan ve bütçe komisyonları’nın kurulması zorunludur. Burada dikkat edilmesi gereken husus büyükşehir belediyelerinde zorunlu olan ulaştırma komisyonunun il özel idarelerinde bulunmamasıdır.53

Komisyonlar her siyasi partinin ve bağımsızların üye tam sayısına oranlanmasıyla oluşturulur. İhtisas komisyonlarına siyasi parti grupları aday gösterebileceği gibi, üyeler de o partiden aday olabilir. Birden fazla komisyonda görev almak mümkündür. Komisyon üyelerinde eksilme olduğu takdirde kalan süreyi tamamlamak üzere genel meclisçe üye seçilir. Komisyon üyeleri, komisyon toplantılarına üst üste üç defa katılmamaları halinde genel meclis tarafından komisyon üyeliğinden düşürülebilir. Burada karar yeter sayısının 5302 sayılı

52_{Türkiye Belediyeler Birliği}

, a.g.k., ss. 92-93.

41

kanunun 14. maddesinde düzenlenen hükümlere göre olacağı unutulmamalıdır. Yine istisnai olarak imar ve bütçeye ilişkin konular hakkında meclis tarafından karar alınmadan önce ilgili komisyonlarda (plan ve bütçe komisyonu ile imar ve bayındırlık komisyonu) görüşülmesi kanuni bir zorunluluktur. İmar ve bayındırlık komisyonu kendisine havale edilen konularda on iş günü, diğer komisyonlar beş iş günü içinde görüşerek raporunu meclise sunması gerekir. Komisyonlar üyeleri arasından bir başkan ve bir başkan vekili seçer. Komisyonlar da genel meclis ve il encümeni gibi üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Komisyonlarca hazırlanan raporlar herkese açıktır ve belli şekillerde halka açıklanır. Ayrıca isteyenlere il genel meclisi tarafından belirlenen bedel çerçevesinde verilebilir. Gerekli hallerde meclis başkanı tarafından bir konunun birden fazla komisyona havale edilmesi mümkündür.

Yine 5302 sayılı yeni İl Özel İdaresi Kanunu’nun 17. maddesi ve 09.10.2005 tarihli 25961 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İl Genel Meclisi Çalışma Yönetmeliği’nin 21. maddesi gereğince, il genel meclisi bünyesinde denetim komisyonu kurulması zorunluluğu getirilmiştir. İl genel meclisi, her yılın Ocak ayında yapılacak toplantısında il özel idaresinin bir önceki yıl gelir ve giderleri ile hesap ve işlemlerinin denetimi için kendi üyeleri arasından gizli oyla ve sayısı üçten az, beşten çok olmamak üzere bir denetim komisyonu oluşturur.54

Komisyonun oluşumunda siyasi partilerin il genel meclisindeki ağırlıklarına önem verilir ve buna göre üyeler belirlenir. Hazırlanan rapor, Şubat ayı içerisinde bitirilmeli ve Mart ayının 15’ine kadar il özel idaresi meclis başkanlığına sunulması gerekir. Raporun hazırlanmasında vali tarafından komisyon üyelerine il özel idaresi içerisinden uygun bir yer verilir.

Çalışmalar sırasında uzmanlardan ve vali tarafından görevlendirilebilecek kamu personelinden yararlanılabilir. En geç Mart ayının 15’ine kadar sunulacak

54

42

olan denetim raporu Nisan ayı toplantısında meclis başkanı tarafından kâtip üyelere okutularak meclis üyelerine bilgi verilir. Rapor üzerinde il genel meclisinde herhangi bir oylama yapılmaz sadece bilgilendirme mahiyetindedir. Konusu suç teşkil eden konularda meclis başkanı gerekli mercilere durumu intikal ettirir. Üye seçimi ve üyelikten düşürülme prosedürleri ihtisas komisyonlarına uygulanan hükümlere tabidir.

Denetim komisyonu çalışmalarında görevlendirilecek kişilerde aşağıdaki şartlar aranır;

Kamu kurum ve kuruluşlarından görevlendirilecek kişilerde; kamu kurum ve kuruluşlarında denetim elemanı veya en az beş yıl kurumlarının gelir, gider veya bunlara ilişkin hesap kayıt ve işlemlerinin yürütüldüğü birimde çalışıyor olması gerekir.

Kamu personeli dışındaki kişilerde; kamu kurum ve kuruluşlarının gelir, gider veya bunlara ilişkin hesap kayıt ve işlemlerin yürütülmesinde en az beş yıl çalışmış olmak ya da maliye, muhasebe, iktisat, kamu yönetimi veya benzer alanlarda en az lisans düzeyinde eğitim almış ve denetim yapabilecek bilgi ve tecrübeye sahip olması gerekir.

Siyasi partilerin genel merkez, il, ilçe ve belde teşkilatlarında halen görevli olan kişiler, denetim komisyonlarında uzman olarak görevlendirilemez.