IV. Mustafa’nın Hal’ Edilmesiyle II. Mahmut’un Tahta Çıkışı

II. Mahmud, I. Abdülhamid‟in oğlu ve IV. Mustafa‟nın kardeĢidir. 23 Temmuz 1785 yılında dünyaya gelmiĢtir. Annesi ise NakĢî dil sultandır.

Yukarıda değindiğimiz gibi II. Mahmud, Sultan Mustafa‟nın emriyle III. Selimle birlikte öldürülmek istenmiĢti. III. Selim‟in adamlarından olan Tayyar Efendi yukarıda belirttiğimiz gibi onlara nasihat etmek istemiĢti ama onların üzerine yürümeleri ile can

241 Bu kadın Sultan Mahmud tarafından boğdurularak Kızkulesi açıklarından denize attırılmıĢtır.

242 A. Cemal Erksan, a.g.e. , s. 21-24; Cemal Kutay, a.g.e., s. 233-236; Erdoğan Tokmakçıoğlu, a.g.e. s. 386; Ġsmail Metin, Osmanlının Kanlı Tarihi, Ant Yayınları, Ġstanbul 1996, s. 318-319; Hammer, a.g.e. , s. 183; Mustafa Baydar, a.g.e. , s. 109-110; Enver Behnan ġapolyo, a.g.e. , s. 366-367; Çağatay Uluçay,

a.g.e. , s.162-163; Zuhuri DanıĢman, a.g.e. , s. 184; Ahmet Rasim, a.g.e. , s. 210-211

243 Çağatay Uluçay, a.g.e. , s.163-164; Resimli-Haritalı Mufassal Osmanlı Tarihi, s. 2828; Mustafa Müftüoğlu, a.g.e. s. 147-148

88

havli ile kaçmıĢtı. Tayyar Efendi seferli dairesine doğru kaçmıĢ, daha önce Sultan Mahmud‟un lalası ve o tarihte seferli kethüdası bulunan Recep PaĢazade Mehmet Bey‟e durumu anlattığı sırada baĢ imam Tatar Hafız Ahmet Efendi yanlarına gelmiĢ ve aralarında anlaĢmıĢlar. Buna göre; Alemdar Mustafa PaĢa Ak ağaları kapısını nasıl olsa kıracak ve Harem-i Hümayun‟a girecek. O gelene kadar Sultan Selim ile Sultan Mahmud‟u koruyalım.

Bunun için Sultan Selim ile Sultan Mahmud‟u Harem bahçesinden KuĢaneye karĢı ve arz odasına bakan dam üzerine çıkarılmalarının gerektiği kararına varılınca Sultan Selim‟in yetiĢtirilmelerinden olan ve KuĢane adlı yerde nöbet tutan adı geçen Anber Ağa ile yardımcısı Hafı Ġsa Ağa‟ya durumu anlattıklarında onlarda hızla Hareme gitmiĢlerse de katillerin onlar gelmeden önce Sultan Selim‟i Ģehit ettiklerini anlayınca bari Ģehzade Mahmud‟u kurtaralım diye o yöne yöneldiler.244

Sultan Selim‟i öldüren katiller ise Ģehzade Mahmud‟u öldürmek için onun dairesine yönelmiĢlerdi. Oraya vardıklarında Ģehzadeyi dairesinde bulamadılar. Çünkü daha evvel Sultan Selim‟in harem ağalarından Kasım Ağa namında biri Ģehzadeyi oradan kaçırmıĢ ve Ģehzadenin hizmetinde bulunan Cevri kadına teslim etmiĢti. Cevri Kalfa‟nın dairesi savunmaya gayet müsait idi. Cevri Kalfa‟nın dairesine çıkmak için oldukça dik taĢ bir merdiven vardı. Merdivenin darlığı, dikliği, uzunluğu ve merdiven baĢındaki taĢ korkuluk mevkii müdafaaya gayet elveriĢlidir. Cevri Kalfa ile ġehzade Mahmud bu daireye çıkar çıkmaz Kasım Ağa, Hafız Ġsa ve Anber Ağa da arkalarından yetiĢip merdiven baĢını tutmuĢlardı. Bu suretle Cevri Kalfa Ģehzadeyi kurtarmak için epeyce vakit kazandı.

ġehzade Mahmud‟u arayan katiller Harem-i Hümayun‟a silahlı müdafilerin girdiğini anladıklarından Ģehzadenin iĢini bir an önce bitirmek istiyorlardı. Bunun için kendilerine yol gösteren cariyelerin yardımıyla Cevri Kalfa dairesi merdiveninin alt baĢına geldiler. Burada merdivenin Hafız Ġsa ve Kasım Ağa tarafından tutulduğunu görünce: “Ağalar yol açın. ġehzadeyi öldürmeye ferman var, size zarar gelmesin…” diyerek merdivenin alt baĢına yaklaĢtılar. Kasım Ağa: “Geçemezsiniz” diyerek müdafaa vaziyeti alınca bunun üzerine Nezir Ağa arkadaĢlarına: “Bre ne duruyorsunuz, ġehzade

89

yukarıdadır. BaĢladığınız iĢi yarım bırakıp da candan mı vazgeçersiniz… ġunları söyletmeyin…” diyince yanında bulunanlar kılıçlarını çekip saldırmaya baĢladılar. Bunun üzerine Hafız Ġsa ve Kasım bu hücuma yalnız mukavemet edemeyeceklerini anladıklarından hızla basamakları dörder dörder atlayarak yukarıya çıktılar. Kasım merdiven baĢındaki taĢ korkuluğu siper alarak müdafaaya baĢladı ve eline geçen Ģeyleri merdivenden çıkmaya çalıĢanlara atarak onların merdivenleri çıkmalarına mani olmaya çalıĢıyordu. Anber Ağa ile Hafız Ġsa ise dairenin kapısını bekliyorlardı. ġehzade Mahmud ise bu kapıdan baĢka girip çıkacak yeri olmayan ve dövme demir parmaklıklarla korunan bu dairenin içinde son dakikalarını yaĢıyor haldeydi. Tam bu sırada Cevri Kalfa devreye girdi245

Cevri Kalfa müdafaa için bir Ģey bulamayınca hamam külhanından bir kâse kül almıĢ olduğundan katiller hücum edince külü gözlerine atmıĢ ve biryandan da Ġsa ve Anber Ağalara: “Damdan kaçırın… Damdan…” diye bağırıyordu.246

Katiller gözlerini silip tekrar açmak istedikçe tekrar kül serperek onları oyalamıĢ ve bunu fırsat bilen Anber ve Ġsa Ağalar da ġehzade Mahmud‟u dam üstüne çıkarmıĢlardır. Bu boğuĢmada Selim‟in attığı hançer ġehzade Mahmud‟un bir kolunu sıyırıp geçmiĢ. Ayrıca ġehzade Mahmud telaĢla kaçarken baĢını kapıya çarpmıĢ ve sağ kaĢının üstü de yarılmıĢtı.

Bu esnada Sultan Mahmud‟u KuĢhane damında gören baĢ imam Hafız Ahmet Efendi, Mehmed Bey ve Tayyar efendi onu kurtarmak için çabalamaya baĢladıkları sırada Arif Ağa‟nın kuĢane ve meĢkhaneden bulduğu merdivenleri bellerindeki kuĢaklarla birbirlerine bağlayarak ġehzade Mahmud‟u aĢağı indirmiĢlerdir. Hafız Ahmed Efendi önüne düĢerek ve Mehmet Bey ile Tayyar Efendi koluna girerek II. Mahmud‟u Alemdar Mustafa PaĢa‟nın yanına getirdiler.²⁴⁷

Alemdar Mustafa PaĢa gelenleri görünce: “Bu gelen kimdir?” diye etrafınfakilere sorunca Ġmam Ahmed Efendi ilerleyip: “Sultan Mahmud Efendimiz budur. Nevbeti hilafet kendilerinindir” diyince Alemdar, Sultan Mahmud‟a yaklaĢıp eteğini öperek dedi ki: “ġevketlû hünkârım, Cenab-ı Hak düĢmeni bedhâhların makhur ve müdemmer eylesün… Enderun ağaları kullarını teĢrifi kudumuna bahĢettim. Eğer bir dakika daha

245

A. Cemal Erksan, a.g.e. , s. 24

246 Cemal Kutay, a.g.e., s. 238-241; Erdoğan Tokmakçıoğlu, a.g.e., s. 260-261; Ahmet Cevdet PaĢa, a.g.e.

, C. 4, s. 2203; Erdoğan Tokmakçıoğlu, a.g.e. s. 390

90

mübarek vechi pür‟enverinizi görmeseydim efendime dahi bir zarar terettüp etmiĢtir hulyasiyle Enderunu hümayun içre asla ziruh koymazdım. Lâkin ona kıyanları kılıçtan geçireceğim” diyerek Sultan Mahmud‟un karĢısında el bağladı. Bunun üzerine Sultan Mahmud: “PaĢa, ben anları bulup sana gönderirim. Sen askerini dağıt ve silahlarını çıkar, Hırka-i Saadet dairesine gidelim” diye ilk emrini verdi.248

Bunun üzerine Alemdar Mustafa PaĢa askere hitaben dıĢarı çıkın der demez hepsi birden dıĢarı çıktılar ve meydanda kalabalıktan eser kalmadı.