İTTİHATÇILIK ve FEDAİ ZABİTAN A İTTİHATÇILIK

1. İttihatçılık Şiarı

İttihat ve Terakki’nin önemli hatiplerinden olan Ömer Naci’nin İttihatçılar hakkında yapmış olduğu benzetme; sahip olduğu edebi bir nitelik kadar, arka planında bir gerçekliğin yansımasına işaret etmesi açısından önemlidir:

“İttihad ve Terakki kırk mecnundan mürekkep bir heyettir. Talat aklü’l- mecanindir, Hüseyin Cahit kalemü’l-mecanin, Kemal hesabü’l-mecanin, Ziya Gökalp kitabü’l-mecanin, Enver seyfü’l-mecanin, Ben lisnü’l-mecanin, Yakub Cemil de mecnunu’l-mecanin”140.

İttihat ve Terakki’nin iskeletini oluşturan isimlerin her biri, farklı sınıfsal ve etnik kökenlerden gelmiştir. Buna karşın aynı çatı altında birleşerek, ortak bir ideal doğrultusunda mücadele etmişlerdir. Hüseyin Cahit, cemiyet hakkında yaptığı bir analizde ‘İttihatçılık ruhu’ duygusunun altını çizmekte ve bu duygunun önemine dikkat çekmektedir. Bu bağlamda Hüseyin Cahit, “Ülkede bir ittihatçılık ruhu

doğmuştu. Bu sanki mistik bir güç gibiydi. Yurt sevgisi çevresinde bütün fedakarlıkları topluyor ve aynı ülkü uğrunda birleşenleri, güçlü bir dayanışma duygusu içinde tek Bir varlık haline getiriyordu. Birbirlerinin yüzünü hiç görmemiş iki ittihatçı, rastlantıyla birleşip de birbirlerinin İttihatçı olduğunu anlayınca hemen ruhlarında içten bir yakınlık ve sıcaklık doğuyordu. Aynı dinden, aynı tarikatten ve bu dinle bağlı olmayan en iyi ahbaplardan çok birbirine dost ve kardeştiler”

değerlendirmesinde bulunmaktadır141.

140 _{Fethi Tevetoğlu, Ömer Naci, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara,}

1987, s. 143.

Tunaya’ya göre İttihatçılık; yalnızca cemiyet ve fırka üyeliği ile refere edilemeyecek kadar karmaşık bir terimdir142. Çavdar ise; üyelik nosyonunun İttihatçılık için gerekli, fakat yeterli şart olmadığının altını çizmekte ve İttihatçılık

Şiar’ının temel öğelerini şu şekilde sıralamaktadır143:

a. İttihat ve Terakki, her şeyden önce siyasal bir tarikattır.

b. Bu tarikat, mensuplarına göre cemiyet; Osmanlı Devleti’ni kurtaracak tek güçtür. İttihatçı da, bu gücün bir parçasıdır144.

c. İttihatçı, tanrıdan özel bir görev aldığına inanan kişidir. Eğer devlet yücelecekse, gelişecek ve değişecekse bunun tek nedeni kendisi ve kendisi gibi düşünen insanlardır. Bu işi başarabilecek, başka bir seçenek ya da güç yoktur145.

d. İttihatçılar gibi düşünmeyenler, vatan haini sayılabilirler. Bir başka deyişle İttihatçılık meşru; ona karşı olan muhalefet ise, gayri meşrudur.

e. İttihatçı, her şeyden önce eylemci ve ihtilalcidir.

f. İttihatçılık; komitacı, namuslu, arkadaşlarını koruyan, hiçbir kişisel çıkar beklemeden çalışan, verilen görevi yapamamak halinde ölmeyi bile göze alan insanların mesleğidir.

Tunaya’ya göre; Kur’an-ı Kerim ve tabanca üzerine yemin ederek cemiyete üye olanların oluşturdukları kitle ve bunların eylem aracı olarak kurdukları fedailik örgütü, İttihatçılık Şiarı’nın siyasal hayattaki özelliğini vurgulamaktadır. Mukaddes

142 _{Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt: 1, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul,} 1988, s. 326.

143 _{Tevfik Çavdar, İttihat ve Terakki, İletişim Yayınları, İstanbul, 1991, s. 132.}

144 _{Dr. Bahaettin Şakir’in ifadesi ile; “İttihat ve Terakki Cemiyeti, meşrutiyeti idare vasıtasıyla}

Osmanlı Devleti’nin ihyası vazifesini üzerine almış ve bu uğurda bütün fedakarlığı ile çalışmaya ahdetmiştir. Cemiyet ordu ile beraber vatanın harisi, hürriyet ve meşrutiyetin nigehbanıdır. Cemiyet, vatanın ve ordunun timsalidir...” Aktaran: Muhittin Birgen, İttihat ve Terakki’de On Sene, Cilt: 1,

Kitap Yayınları, İstanbul, 2006, s. 67.

145 _{Ömer Naci’nin ifadesi ile; “…İçimizde bunları, bugünkü bizlerden daha iyi temsil eden bir zümre}

ve bunun başında herkesi arkasından seve seve koşturacak bir mönör, bir hareketçi çıkıncaya kadar tarih bizden daha iyisini beklememelidir. Zaten ne hakkı var?”, Aktaran: Muhittin Birgen, a.g.e.,

cemiyetin inanç adamları; doktirinal sorunları tartışan değil, emirleri yerine getiren adamlardır146.

Çavdar’a göre, İttihatçılık Şiarı’nın sosyal ve ekonomik alanlarda da bazı yansımaları olmuştur. Bu yansımalar sonucunda hürriyeti ilan ettiren İttihat ve Terakki; iktidara geldikten sonra, başta kişisel temel hak ve özgürlükler olmak üzere her şeyi devletin üzerinde görerek, hürriyetleri kısıtlayan ya da ortadan kaldıran bir yapıya bürünmüştür147. Bu bağlamda İttihatçılık Şiarı kavramı, İttihatçıların ideolojisini saptamak için kullanılabilmektedir. İttihat ve Terakki’nin tüm ideolojik sorunları, bütün düğümleri ve çözümleri, bu terimin içeriğini oluşturmaktadır148_.

2. Fedai Zabitan

Fedai Zabitan; hayatlarını cemiyetin amaçları uğruna feda etmeye hazır, İttihat ve Terakki Cemiyeti üyelerini içinde barındıran subaylara verilen addır149. Bu subaylar, 1902’de patlayan Makedonya Olayları’ndan sonra bölgeye gönderilmişlerdir. Bunlar arasında İzmitli Mümtaz, Atıf, Hilmi, Ali Çetinkaya, Hüsrev Sami, Sapancalı Hakkı, Topçu İhsan, Yakup Cemil, Ömer Naci, Yenibahçeli Şükrü ilk akla gelen isimlerdir150.

Ziya Şakir’e göre onlar; görev yaptıkları bölgelerde çok önemli faaliyetlerde bulunmuş düşük rütbeli subaylardır. Yerine getirdiği vazifeler, onları yüksek salahiyetlere ulaştırmıştır. Çünkü onlar, istibdat idaresi için gerçekleştirilen bütün teşebbüslere karşı silahlarıyla karşılık vermişlerdir. Cemiyeti tehlikeye düşüren casusları birer kurşunla yere sererek dehşet salmışlar, bu suretle teşkilatın gücünü göstererek büyük hizmetler yapmışlardır. Ayrıca onlar, hizmetleri karşılığında hiçbir şahsi menfaat gözetmemişlerdir. Zaman içerisinde güçlenerek İttihat ve Terakki

146 _{Tarık Zafer Tunaya, a.g.e, s. 327.} 147 _{Tevfik Çavdar, a.g.e, s. 133.} 148 _{Tarık Zafer Tunaya, a.g.e, s. 328.}

149 _{Nurettin Şimşek, Teşkilat-ı Mahsusa’nın Reisi Süleyman Askeri Bey, IQ Yayınları, İstanbul,} 2008, s. 36.

150 _{Şevket Süreyya Aydemir, Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, Cilt: 2, Remzi Kitabevi,} İstanbul, 1981, s. 415.

Cemiyeti’nin, en yüksek erkanına bile söz geçirecek derecede önemli birer mevki elde etmişlerdir151.

Eric Jan Zürcher; Fedai Zabitan’dan söz ederken, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin tehlikeli görevler ve özellikle siyasal cinayetler için kullandığı ‘Özel

Fedai Birlikleri’ ifadesini kullanmaktadır 152.

Esatlı’ya göre Fedai Zabitan; Meşrutiyet öncesinde İttihat ve Terakki Cemiyeti içerisinde yer alan Fedai Bölükleri’nde görev almış, Meşrutiyet’ten sonra askerlik görevlerinden istifa ederek İttihat ve Terakki Fırkası içerisinde müfettişlik görevinde bulunmuş bir grup subayın oluşturduğu birliktir. Bu grubun bilinen en büyük eylemi, Birinci Dünya Harbi’nin başladığı yıllarda iyice belirginleşecek olan İttihat ve Terakki içerisindeki asker-sivil çekişmesinde belirleyici rol oynamaları ve Enver Bey’i destekleyerek Harbiye Nezareti’ne taşımalarıdır.153.

B. DENETLEME İKTİDARI DÖNEMİNDE SAVAŞLAR