Biyolojik açıdan intiharı araştıran kişilerden bir grup araştırmalarının odak noktasına aile, evlatlık, tek ve çift yumurta ikizliği durumlarını almışlardır. Yapılan tek ve çift yumurta ikizliği, evlat edinme ve aile çalışmalarından elde edilen bulgular neticesinde intihar davranışının genetik temellerinin olabileceğine ilişkin kanıtlara ulaşılmıştır. Araştırmacılardan diğer grup ise intihar davranışının beynin biyokimyası ile açıklanabileceğini dile getirerek beyinde bulunan “Serotonin” maddesini incelemişler, bu maddenin yıkım ürünü olan hidroksiindol asetik asit düzeyinin intihar girişiminde bulunan kişilerde daha düşük seviyede olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Her ne kadar bu bulgular intihar davranışını aydınlatmaya yönelik ipuçları sunuyorsa da bu sonuçların sosyolojik ve psikolojik etmenlerle bir arada değerlendirilmesi intihar davranışını anlamada bize yardımcı olacaktır.57
2. Psikolojik Yaklaşım
Bu yaklaşım türünde mağduru intihara götüren sebeplerin psikolojik bir rahatsızlığın eseri olduğu görüşü dile getirilmiştir. İntihara psikolojik açıdan bakanlar bu konuda birçok kuram ileri sürmüşlerdir. Freud “Yas ve Melankoli” adlı çalışmasında; intihara ilişkin sürecin başlangıç noktasının bilinç dışında meydana gelen sevgi nesnesinin yitirilmesi olduğunu belirtmiştir. Karl Menninger ise, mağdurun intihar davranışında üç temel güdü ile hareket ettiği bu güdülerin sırasıyla; öldürme isteği, öldürülme isteği ve ölme isteği olduğunu belirtmiştir. Bu yaklaşım türünde bir kısım düşünür ise bireylerin tüm davranışlarını öğrenme yoluyla kazandığını ve bireyin davranışlarını gelişim dönemlerinde rol model olarak belirlediği kişileri gözlemleyerek geliştirdiğini, bu sebeple aile bireylerinin intihar davranışı göstermesinin mağdurun intiharında büyük bir etkisi olduğunu dile getirmişlerdir.58
İntiharın psikolojik yönü oldukça fazladır. Bireyleri intihara götüren birçok psikolojik etmen bulunmaktadır. Bu etmenlerden birisi de bireyin ruhi çöküntü altında bulunmasıdır. Ruhi çöküntünün birçok sebebi olabilir. Bunlar hastalık,
57 Yeğenoğlu, s. 7.
umutsuzluk, depresyon gibi sebeplerdir. Bazı durumlarda ruhi çöküntü altında bulunan birey intihar fiilini bir kaçış yolu olarak benimseyerek bu sebeple intihar davranışı göstermektedir.
Durkheim intihar sebebini “Eğer yaşam onu yaşamak zahmetine değmiyorsa,
her şey ondan kurtulmak için bir bahane olur.” diyerek açıklamıştır.59
3. Sosyolojik Yaklaşım
İntiharı toplumsal bir olgu olarak kabul edip bu konuda çalışmalar yapan ilk kişi Emile Durkheim’dır. Durkheim’a göre; intiharın sebebi toplumsal bütünleşme ve düzenlemenin çok güçlü veyahut çok zayıf olmasıdır. Bu konuda dört farklı intihar türünden söz etmektedir.
Bunlardan ilki “bencil intihar”dır. Burada birey bencilliği sebebiyle kendini toplumdan soyutlamış ve içine kapanık bir yaşam sürmeye başlamıştır. Bu sebeple toplumla bağları zayıfladığı için yalnızlaşan birey intihar eylemini gerçekleştirir.
Durkheim bu intihar türünü anlatırken dinlerden örnek vermiştir. Örneğin:
Hristiyanlığın Katolik mezhebi Protestanlığa göre intihar konusunda daha katıdır. Dinsel topluluğun intihara karşı çıkarak bir anlamda koruyucu olması intihar konusunda bireyi olumlu yönde etkiler. İkinci intihar türü “elcil İntihar”dır. Bu intihar türünde bencil intihardan farklı olarak, bireyde bireysellik namına bir özellik bulunmamakta aksine birey toplumla sıkı şekilde bütünleşmiştir. İntihar ederken sanki topluma karşı bir ödev yerine getiriyor hissiyatındadır. Yani birey intihar ederken kendisini toplum için feda ettiğini düşünmektedir. Üçüncü intihar türü
“kuralsızlık intiharı”dır. Bu intihar türünde olağan seyrinde giden insan
faaliyetlerinin olağandışı şekilde ani iniş çıkış yapması ve bu durumun bireyi intihara sürüklemesi söz konusudur. Dördüncü intihar türü ise “yazgısal intihar”dır. Bu intihar türünde toplumsal düzenlemelerin katı kurallar içermesi sebebiyle birey bu kurallardan kaçış yolu olarak intiharı seçer.60
59 Koca, (1993), s. 13.
IV. HUKUKİ CEZALANDIRILABİLİRLİK AÇISINDAN İNTİHAR FİİLİ
İntihar konusunda yapılan incelemelerde daha önce bu fiilin psikolojik, biyolojik ve sosyolojik temellerinin olduğu dile getirilmişti. Bu denli karmaşık ve geniş bir davranış olan intihar fiilinin hukuki boyutu olmadığını düşünmek isabetli bir düşünce değildir. Çünkü intihar fiili gerçekleştiğinde olayın adli boyutu sebebiyle olaya Cumhuriyet Başsavcılığı müdahale eder. Meydana gelen olayın gerçekten bir intihar eylemi mi yoksa intihar eylemi şeklinde görünen öldürme fiili mi olduğu ayrıca bu fiilin gerçekleşmesinde herhangi bir kişinin dahiliyetinin bulunup bulunmadığı araştırılır.61
Hukuk kuralları kişilerin veya toplulukların birbirleri ile olan ilişkilerinin düzenleyen ve yaptırımı devlet gücü olan soyut ve sürekli kurallardır. Hukuk kuralları birçok temel hak ve hürriyetleri güvence altına almakla birlikte bu temel hakların en önemlilerinden biri olan yaşama hakkını da güvence altına almaktadır. İntihar fiili de doğrudan doğruya yaşama hakkına müdahale olarak nitelendirilebilecek bir fiil olduğu için hukuki açıdan önemlidir. Bir kişi intihar fiilini gerçekleştirdiğinde bizzat kendi yaşama hakkına müdahale etmiş olur.
Çağdaş ceza hukukunda kişinin kendi hayatına son vermesi veya buna teşebbüs etmesi suç olarak kabul edilmemiştir. Bunun sebebi kişinin ölme hakkının varlığı veya tasvip edilen bir davranış olmasından değil tamamen suç politikası sebebiyledir. İntihar sebebiyle ölen bir şahsa ceza verilmesini hukuken açıklamak ve bundan hukuki bir yarar beklemek gerçekçi değildir.62 İntihar eden kişi intihar fiilinin gerçekleşmesi sebebiyle ölmüş olacağından, verilecek ceza intihar eden ya da diğerleri için hiçbir etki doğurmayacağı gibi bu fiil suç teşkil ettiği takdirde, “mors
omnia solvit” (ölüm her şeyi çözer) ilkesi gereğince, ölenin yargılanarak
cezalandırılması zaten mümkün olmayacaktır. Ayrıca, cezaların şahsiliği ilkesi gereğince, intihar fiilinden ötürü ölenin yakınlarına ceza verilmesi de söz konusu olmayacaktır.63 Diğer taraftan intihar fiilinin intihar etmek isteyen kişinin vazgeçmesi
61 Koca, (1993), s. 17.
62 Koca, Mahmut/Üzülmez İlhan, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Adalet Yayınevi, 4. Baskı, Ankara 2017, s. 111.
63 Öntan, Yaprak, “İntihara Yönlendirme Suçları” Nevzat Torosluya Armağan Cilt 2, Makale, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara 2015, s. 846.
sebebiyle gerçekleşmemesi durumunda da şahsa ceza verilmesi doğru değildir. Çünkü bu ihtimalde intihara teşebbüs eden şahsın fiili gerçekleştirmediği için cezalandırılma tehdidi altında adeta tekrar intihara teşvik edilmesi durumu söz konusu olmaktadır. Öte yandan bu şahısların cezalandırılması özellikle psikolojik sebeplerle intihara yeltenen kişilerin psikolojilerinin onarılmaz şekilde bozulmasına sebebiyet verip, cezaevinin ıslah işlevini ve kişiyi topluma kazandırma işlevini yerine getirmesine engel olacaktır.64
Günümüzde intihar fiili suç olarak kabul edilmemektedir. Durum böyle olunca bir başkasını intihara sevk veya yardım gibi iştirak fiillerini de cezalandırmak mümkün olmayacaktır. Şerikliğe ilişkin fiillerin haksızlığı failin fiilinden gerçekleştiği gibi şerikin kendisinin hukuki değere saldırısından da gerçekleşmektedir. Yani şerikliğin cezalandırılması için şerikin fiilinin de haksızlık içermesi gerekmektedir.65 İntihara yönlendirme suçunda şerikin fiilinin haksızlık içeriği de göz önüne alınarak kanun koyucu şeriklik seviyesindeki katkıları fail hareketi olarak düzenleyerek, kişinin kendi eliyle kendi hayatını sona erdirmesine bir başkasının müdahale etmesini önlemek maksadıyla intihara yönlendirme fiilini bağımsız bir suç tipi olarak düzenleme yoluna gitmişlerdir.66
İntihar fiili suç olarak kabul edilmediği için bu suça teşebbüsün cezalandırılmayacağını yukarıda dile getirmiştik. Bununla beraber intihara teşebbüs eden şahısları cezalandırmak için zaman zaman Askeri Ceza Kanunu’nun 79. maddesindeki “kendini askerliğe yarayamayacak hale getirme” maddesine başvurulduğu görülmektedir. Her ne kadar böyle bir düşünce bulunsa da bu suç özel bir kastla işleneceği için intihara teşebbüs olaylarında bu maddenin tatbikine imkân bulunmamaktadır.67
Bizim Hukukumuzda, modern hukuk sistemlerinde olduğu gibi; intihar fiili gerçekleştiren cezalandırılmamakla birlikte68 intihar fiilinin gerçekleşmesine yardım
64 Koca, (2010), s. 21; Koca/Üzülmez, s. 111.
65 Akbulut, Berrin, “Bağlılık Kuralı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XIV, Yıl: 2010, Sayı:1, s.211.
66 Koca (1993), s. 21.
67 Özyüksel, Özgün, “İntihara Yönlendirme”, (Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2015, s. 20-21.
68 Modern Hukuk sistemlerinden farklı olarak KKTC Ceza Kanunu’nda intihar cezalandırılmamakla birlikte kanunun 219. maddesinde intihara teşebbüse hafif suçlar arasında yer vererek bu suçu işleyenlerin üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağını düzenlemiştir. Özyüksel, s. 20.
eden, intihar fiilinin gerçekleşmesi konusunda teşvikte bulunan, mağdurun intihar kararını kuvvetlendiren ve intihara azmettiren kısacası mağduru intihara yönlendiren kişiyi mer’i mevzuat çerçevesinde cezalandırmaktadır.
V. İNTİHARA YÖNLENDİRME FİİLİNE BENZEYEN FİİLLER
Bazı fiiller mahiyeti itibariyle intihara yönlendirmeye benzemekle beraber içerilerinde barındırdıkları farklı özellikler sebebiyle intihara yönlendirme fiilinden ayrılmaktadır. Bunlar “ötanazi” ve “talep üzerine öldürme” ve “kasten öldürme”dir.