İnsan Kaynakları Yönetimi

İnsan Kaynakları Yönetimi, esas olarak, 1980’li yıllarda ortaya çıkmış olan, çalışma hayatında geniş bir yankı uyandırmış ve artık günümüzde, en küçük işletmeler de dahil olmak üzere, hızla yayılarak uygulama alanı bulan ve genel kabul gören bir yönetim yaklaşımıdır.

Tarihsel perspektifine bakıldığında, sanayi devrimi ile başlayan dönem sonrasında, tarım toplumundan, sanayi toplumuna geçiş ile birlikte, işgücü büyük bir yapısal değişim geçirmiştir. Bu dönemde, küçük ölçekli üretimden, yarı vasıflı ve vasıfsız işgücünün yoğun olduğu, büyük ölçekli üretime geçiş ile birlikte organizasyon yapılarında da büyük değişimler yaşanmıştır. Organizasyonların, ölçeği büyürken, mevcut yapılar, bölümlere ayrılmış ve organizasyon sahipliği ile yöneticilik birbirinden tamamen ayrılmıştır. Zaman içinde, salt endüstri ilişkileri, personel yönetimi, iş psikolojisi ya da eğitim penceresinden yapılan bakışların gerekli olduğu ancak, yeterli olmadığı anlaşılmıştır. Sanayi toplumunda, teknolojinin ulaştığı makine ile makine üretimi aşaması, insanın giderek düşünce ve bilgi

113 _{ÖZGENER, Şevki. “Toplam Kalite Yönetiminin Çalışanların Motivasyonuna Katkıları”,}

gerektiren işlerde çalışmasına, fiziksel güce dayalı işlerin azalmasına yol açmıştır. Bu gelişmeler, sanayiye dayalı toplumsal hayat şartlarının aşılmasını sağlamıştır. Yeni toplumsal hayat biçimi ise; bilgi toplumu olarak adlandırılmış ve yepyeni bir işgücü yapısı ortaya koymuştur. Bu nedenle; insanı duygusal, sosyal, zihinsel, bedensel yönleri ve içinde yer aldığı insan ilişkileri ile bir bütün olarak ele alma ihtiyacı, İnsan Kaynakları Yönetimi’nin ortaya çıkışına ve bugünkü yeni yönetim yaklaşımları arasında yer almasına yol açmıştır114.

Tüm bu gelişmeler ise; Personel Yönetimi’nin doğuşu olmuş ve bugünkü İnsan Kaynakları Yönetiminin temellerini oluşturmuştur. İnsan Kaynakları Yönetimi, işletmelerde anlamlı ve önemli bir fonksiyon olarak 1930-1940’lı yıllarda ortaya çıkmış, ülkemizde ise 1980’lerden itibaren ele alınmıştır. Öncesinde, yalnızca sosyal güvenlik düzenlemelerinin gereklerini yerine getirmek için tutulan giriş-çıkış kayıtlarından ve puantörlükten öte bir anlamı bulunmamaktadır.

Bu süreç içinde; işletmelerin, hatta kamu kurumlarının Personel Yönetimi anlayışından, İnsan Kaynakları Yönetimine geçmesinin iki önemli nedeni vardır115:

1. Küreselleşme ve teknolojik gelişme ile kurumlar, gelişmiş ülkelerden, ileri teknoloji transfer ederek, süreçlerinde kullanabilmektedirler. Kurumların bunu gerçekleştirebilmesi ise; nitelikli insan kaynağı istihdam etmesine bağlıdır. Artık, insan, her sektörde ortak belirleyici unsur haline gelmiş, teknoloji, rekabet gibi unsurlar, insan kaynaklarından sonra ikinci plana düşmüştür.

2. Kültürel değişimi gerektiren yönetim tarzlarının, uygulamaya geçirilebilmesi, insanların kültürel değişimiyle mümkündür. Çünkü, her türlü teknolojiyi, sistem ve yönetimi insan yaratmakta ve uygulamaktadır.

İnsan kaynağının, işletme içindeki yönetimi olarak adlandırılan, İnsan Kaynakları Yönetimi, “bir örgütte çalışanların, etkinliğini arttırmak amacıyla

114 _{FINDIKÇI, İlhami. İnsan Kaynakları Yönetimi, Alfa Yayınları, 4.Baskı, İstanbul, 2002, s.6-8.} 115 _{ÖKMEN Özgün, Durmuş Dönmez. Yönetsel ve Organizasyonel Yapı Açısından Kamu}

biçimlendirilmiş, tüm örgüt çapındaki işlevler ve faaliyetlerden oluşan bir bilgi ve uygulama seti”dir116.

Temel işlev ve faaliyetleri; insan kaynağını bulma, seçme, yerleştirme, ücretlendirme, performans değerlendirmeleri yapma, ödüllendirme, geliştirme, kariyerini planlama ve işçi kuruluşları ile ilişkileri yürütme olan İnsan Kaynakları Yönetimi’nin amaçları aşağıdaki şekilde ifade edilebilir:

1. Nitelikli işgücü için çekici bir ortam yaratabilmek, 2. Başarılı görülen işgücünü, işletmede tutabilmek,

3. İnsan kaynağını güdülemek117,

4. Firmanın hedefleri doğrultusunda, işgücünü verimli kullanmasını sağlamak,

5. İşgörenin beklentilerini karşılamak ve gelişimlerini sağlamaktır118.

İnsan Kaynakları Yönetiminin en temel amacı; yapılmakta olan işlerin en etkili ve verimli bir şekilde yapılmasını sağlayarak, iş yaşamının niteliğini yükseltmektir. Örgütlerde, sık sık rastlanan verimlilik problemleri, maliyet problemleri, işgücünün yönetiminde rastlanan sorunlar ve değişime uyum, İnsan Kaynakları Yönetimi’nin ilgi alanına girmekte ve bu alanlara ilişkin sorunların çözümü, şirket stratejik planları ile uyumlu ve bu yönde geliştirilen sistemlerin kurulması ile mümkün olabilmektedir119.

Günümüzde İnsan Kaynakları Yönetimi için en önemli konular; kurum kültürünün oluşturulması (çalışanların ortak amaç etrafında ortak düşünüp, davranmasını, odaklanmayı sağlamak), değişim yönetimi (çalışanların değişime uyumlarını kolaylaştırmak ve yenilikçi olmalarını sağlamak), yetkinliklerin ve performansın geliştirilmesi ve yönetilmesi (çalışanların kişisel ve kurumsal yetkinliklerini geliştirme), motivasyon (adanmayı ve olumlu düşünmeyi sağlamak),

116 _{ALDEMİR, Ceyhan, Alpay Ataol, Gönül Budak, İnsan Kaynakları Yönetimi, Barış Yayınları}

Fakülteler Kitabevi, 5. Baskı, İzmir, Şubat 2004, s.5.

117 _{ALDEMİR, Ceyhan ve diğerleri. İnsan Kaynakları Yönetimi, s.8.} 118

SABUNCUOĞLU, Zeyyat. İnsan Kaynakları Yönetimi (Uygulamalı), Alfa Aktüel Basım Yay.Dağ.Ltd.Şti, 2.Baskı, Bursa, 2005, s.3-4.

119 _{BARUTÇUGİL, İsmet. “İnsan Kaynakları Yönetimi: Dün, Bugün, Yarın”}

çatışma yönetimi (insan ilişkilerinin, güven ve anlayışın geliştirilmesi), bilgi yönetimi (çalışanların sahip oldukları bilgi ve becerilerin kurumsallaştırılması) gibi konulardır120.

İnsan kaynaklarını iyi yönetebilmek için işin bütünü, stratejileri ve karlılığı getiren faktörler hakkında bilgi sahibi olmak, insanları iyi tanımak, onları yönlendirme ve motive edebilmek için iletişim becerilerine sahip olmak, sağduyulu ve adil olmak gibi özellikler önem taşımaktadır. Rekabet şartlarının zorlaştığı, çalışanların hareket kabiliyetinin ve gelişme motivasyonunun yüksek olduğu bir ortamda insan kaynaklarını ve onların farklılıklarını iyi yönetebilmek başarının ön

şartıdır121.

İnsan Kaynakları Yönetimi, pek çok stratejik misyon ve vizyonu temsil etmekle birlikte, klasik personel yönetiminin dar kalan idari fonksiyonlarının da genişlemesine yol açmıştır. Bu yönüyle, günümüzdeki İnsan Kaynakları Yönetimi’nin, işletmelerde önemli bir görevi yerine getirdiğini söylemek mümkündür. Sonuç olarak, İnsan Kaynakları Yönetimi, işletmenin personel seçimi, eğitimi ve geliştirilmesi gibi modern yönetim aktiviteleri ile geleneksel personel yönetimi stratejilerinin bütünleştiği bir yönetim anlayışı olarak, personel yönetiminin gelişmiş bir versiyonu biçiminde uygulamaya geçmiştir.