Disiplin Cezaları

“Disiplin Cezaları” alt başlığı altında; belirtilen çalışma usul ve esaslarına uyulmadığı takdirde, uygulanacak disiplin cezalarının neler olduğu, disiplin cezalarında uygulanacak usul, ihtarı gerektiren haller, ücret kesintisini gerektiren haller, haklı nedenle feshi gerektiren haller gibi hukuki yaptırımı zorunlu kılacak işyeri usul ve esasları tanımlanmaktadır.

2.3.4.3.1.1 Disiplin Cezalarında Usul

Disiplin cezalarının uygulanmasına ilişkin usulün tanımlandığı bölümdür. Disiplin cezasını gerektiren durumun tespit edilmesi halinde, tespit eden ilk yöneticinin, durumun detaylarını belirtir yazılı tutanağı, İnsan Kaynakları ya da Personel İşleri departmanına bildirmesi, yetkili birimin ilgili soruşturmayı 4857 sayılı İş Kanunu’nun ilgili maddesi gereği yürüterek çalışanın yazılı ifadesini, yetkili

272 _{ÖZGENER, Şevki. “Toplam Kalite Yönetiminin Çalışanların Motivasyonuna Katkıları”,}

kurulda değerlendireceği ve çalışana yazılı olarak tebliğ edeceğine ilişkin bilgilendirmeye yer verildiği görülmektedir.

2.3.4.3.1.2 İhtarı Gerektiren Haller

İşyeri iç yönetmeliklerinin bu maddesinde işletme politikaları doğrultusunda disiplin kurullarınca belirlenen ve ihtarı gerektiren haller belirtilmektedir. Çeşitli işyeri iç yönetmelikleri incelendiğinde aşağıdaki cezaların ihtarı gerektiren haller olarak tanımlandığı görülmektedir:

• İşletme müşterilerine, başvuru sahiplerine ve diğer üçüncü şahıslara karşı,

kurumun ciddiyetine ve menfaatine aykırı davranarak nezaket dışı hareketlerde bulunmak,

• İşinde ihmal, dikkatsizlik, özensizlik ve düzensizlik göstermek,

• Yöneticisine, iş arkadaşlarına ve bağlı çalışanlarına rahatsız edici, nezaket ve saygı dışı hareketlerde bulunmak,

• Mazeretsiz işe gelmemek,

• Hastalanma ve işe gelmeme durumunda, 24 saat içinde yöneticisine mazeretini bildirmemek,

• Çalışma saatlerine uymamak, • Geçimsizlik,

• Kıyafet, görünüm ve davranışları ile işin ve kurumun ciddiyetine aykırı hareket etmek,

• İş haricinde, kurumun ciddiyetine uymayacak hal ve hareketlerde

bulunmak,

• Tüm ilişkilerde ve iletişim faaliyetlerinde, yerine getirilemeyecek taahhütlerde bulunmak veya yanlış yönlendirme yapmak,

• İşletme dışı kişi, kurum ve kuruluşlar ile ürettikleri ürün ve hizmetler

hakkında gerçek dışı ve küçümseyen ifadeler kullanmak,

• Müşterilere üretilen mal ya da hizmetin tanıtımı yapılırken, duygu ve düşüncelerini istismar etmek, yanlış eksik ve yanıltıcı ifadeler kullanmak,

• Eski ya da yeni müşterilere ait bilgileri, ilgili tarafın onayı olmadan açıklamak,

• Çalışma esnasında doğayı ve doğanın korunmasını gözetmemek,

• Özel sebeplerden dolayı diğer çalışanları rahatsız etmek veya zarara uğratacak davranışlarda bulunmak.

2.3.4.3.1.3 Ücret Kesintisini Gerektiren Haller

Ücret kesintisini gerektiren haller, genellikle ihtarı gerektiren hallerin tekrarlanması ve devamı halinde uygulanmakta ve bir ay içinde kesilmek üzere iki günlük ücreti geçmemek kaydıyla tanımlanmaktadır. Bir ya da iki günlük ücreti tutarında ücret kesintisi yapılan çalışana yazılı olarak bildirim yapılacağına ilişkin hükme yer verildiği de görülmektedir.

2.3.4.3.1.4 Haklı Nedenle Feshi Gerektiren Haller

4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinde öngörülen iş sözleşmesini işverenin haklı nedenle fesih hakkına ilişkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla, işletme politikaları ve disiplin kurullarınca belirlenen aşağıda belirtilen bazı hallerde ihbar ve kıdem tazminatı ödenmeksizin çalışanların iş sözleşmelerinin sona erdirileceğinin işyeri iç yönetmelik hükümlerince karara bağlandığı görülmektedir:

• İşletmenin sırlarını üçüncü şahıslara bilerek veya bilmeyerek bildirmek, iş

haricinde işin mahiyetinden bahsetmek ve söylentilere sebep olmak,

• İzinsiz olarak, kuruma ilişkin durumları ve ortakları hakkında yayın

yapmak, demeç vermek ve diğer yollarla kamuya duyuruda bulunmak,

• İşyerinde ve iş süresince, yasal çerçevede maddi zarar veren davranışlarda

bulunmak,

• Yüz kızartıcı suç işlemek, 3 ay veya daha fazla hürriyeti bağlayıcı ve tecil edilmeyen ceza görmek (kazalar ve siyasi suçların ise işletme disiplin kurullarınca takdir olunacağına ilişkin eklemeler de görülmektedir),

• İşyeri içerisinde başkalarına karşı onur kırıcı davranışlarda bulunmak,

hakaret etmek veya kavga etmek,

• Yazılı izin almaksızın işletme dışında çalışmak veya davranışlarda bulunmak ve bununla ilgili değişiklikleri bildirmemek,

• Her ne amaçla olursa olsun kişi ve kuruluşlardan haksız kazanç sağlamak, rüşvet almak veya vermek,

• Kurumu zarara uğratabilecek konuları ilgili kişilere bildirmemek,

• İş Sözleşmesi ve İşyeri İç Yönetmeliği eki olarak imza altına alınan

taahhütnamelere uymamak,

• Kurum tarafından istenen her türlü bilgi ve belge ile ilgili olarak yanlış ve eksik bilgi vermek ya da bilgi vermemek.

2.3.4.3.1.5 Disiplin Ceza Cetveli

Çalışma usul ve esaslarına uyulmadığı takdirde, uygulanacak olan ihtarı, ücret kesintisini ve haklı nedenle feshi gerektiren halleri gösterir örnek “Disiplin Ceza Cetveli” Tablo 8’de görülmektedir. İşletmeler, uygulayacakları disiplin cezalarını, bir ceza cetveli oluşturarak, iç yönetmeliğin eki şeklinde belirtebildikleri gibi ek niteliğinde bir cetvel oluşturmaksızın maddeler halinde sıraladıkları da görülmektedir.

Tablo 7: İşyeri İç Yönetmeliği Örnek Disiplin Ceza Cetveli

DİSİPLİN SUÇLARI 1 DEFA 2 DEFA 3 DEFA

Özürsüz ve/veya izinsiz olarak işe geç gelmek, işten erken ayrılmak veya yarım gün işe gelmemek

İhtar 1 yevmiye kesintisi

İşten çıkarma Mazeretsiz (1) bir gün işe gelmemek 1 yevmiye 2 yevmiye

kesintisi

İşten çıkarma Mazeretsiz üst üste (2) iki gün işe gelmemek İşten çıkarma

Verilen görevi yapmamak İhtar 1 yevmiye

kesintisi

İşten çıkarma Çalışma saatlerinde iş arkadaşlarını meşgul

etmek İhtar

1 yevmiye kesintisi

İşten çıkarma Kullandığı ve sorumlu olduğu araç ve

gereçlerin bakım ve temizliğine özen göstermemek hor kullanmak

İhtar 1 yevmiye kesintisi

İşten çıkarma Kullandığı veya sorumlu olduğu araç ve

gereçleri kontrol etmemek bunlarla ilgili bozuklukları zamanında yetkililere bildirmemek İhtar 1 yevmiye kesintisi 2 yevmiye kesintisi Kullandığı veya sorumlu olduğu araç ve

gereçleri işyeri dışına çıkarmak veya başkasına kullandırmak İhtar 1 yevmiye kesintisi 2 yevmiye kesintisi Belirlenen kılık kıyafet kurallarına aykırı

davranmak İhtar İhtar

1 yevmiye kesintisi

İş verimini düşürmek İhtar 1 yevmiye

kesintisi

İşten çıkarma Amirleri tarafından verilen emir ve talimatlara

aykırı davranmak İhtar

1 yevmiye kesintisi

İşten çıkarma

İşyerine ait araç-gereçleri görevi dışında

kullanmak 1 yevmiye İşten çıkarma

İşyerinde belirlenen saat veya mekanlar

haricinde sigara içmek. İhtar

1 yevmiye kesintisi

İşten çıkarma

İşyerinde kumar oynamak veya oynatmak İşten çıkarma

İşyerinde uyuşturucu madde kullanmak veya

kullanmış olarak işe gelmek İşten çıkarma Gizli tutulması gereken göreve ait sırları

açıklamak İşten çıkarma

Yukarıda sayılan eylemler dışında kalan ancak 4857 sayılı İş Kanunu’na göre iş sözleşmesinin işveren yönünden haklı nedenle feshini gerektiren eylemlerde bulunmak.