Eğitim ve Gelişim Prosedürü

Günümüzde kurumlar, çok sağlıklı ve tutarlı işgören seçimi gerçekleştirseler dahi teknolojik, ekonomik ve toplumsal alanda izlenen sürekli değişim, işletmeleri ve çalışanları kendilerini sürekli yenilemeye zorlamaktadır176. İşletmelerde eğitim ve geliştirme işlevi, çalışanların sorun çözme, karar verme, yeni durumlara uyarlanma, işletme politikalarını ve işlemlerini anlama ve kavrama yeteneklerinin geliştirilmesi ile ilgili çalışmaları kapsamaktadır. Eğitim, çalışanların kişisel ve mesleki gelişimlerini sağlamanın yanı sıra, örgütsel etkinliğin arttırılmasında da katkıda bulunmaktadır177.

Kurumlarda, eğitim gereksinimleri saptandıktan sonra, eğitim etkinliklerini, eğitimde görev alacak kişilerin sorumluluklarını, eğitimin maliyetini ve başarılı sonuçların alınması için gerekli ve uygun olan süreyi içeren bir eğitim planı düzenlenmektedir178. Kurumların eğitim ihtiyacı tespit yol, yöntem ve zamanlarını, eğitim bütçesinin belirlenme koşullarını, eğitim konuları ve katılımcıların tespiti ile eğitim ve eğitmenlerin hangi yol ya da yollar ile temin edileceğini, eğitim etkinliği değerlendirmelerini, eğitim programları ve yıllık eğitim planlarının hazırlanma şeklini ortaya koyan yazılı kural ve prosedürler, eğitim ve gelişim prosedürlerini oluşturarak bir dizi kurallar bütünü ortaya koymaktadır.

175

FINDIKÇI, İlhami. İnsan Kaynakları Yönetimi, ss.343-349.

176 _{SABUNCUOĞLU, Zeyyat. İnsan Kaynakları Yönetimi (Uygulamalı), s.121.} 177 _{ALDEMİR, Ceyhan ve diğerleri. İnsan Kaynakları Yönetimi, s.167.}

İKİNCİ BÖLÜM

ÇALIŞMA KOŞULLARINI DÜZENLEYEN KURALLAR:

İŞYERİ İÇ YÖNETMELİKLERİ

İş ilişkilerine uygulanacak kurallar çeşitli kaynaklardan doğmaktadır. İş hukuku, başka hukuk disiplinlerinde olmayan bazı özel kaynaklara sahiptir. Ancak iş hukukunda bu resmi kaynakların dışında bizzat taraflarca oluşturulan özel nitelikte kaynaklar da vardır179.

Çalışma yaşamının ve işçi işveren ilişkilerinin düzenlenmesine yönelik olarak, İş Hukukunun tarihsel gelişim süreci içinde; hukuk mevzuatı, yargı kararları, hizmet sözleşmeleri, toplu iş sözleşmeleri, işyeri iç yönetmelikleri ve geleneklerle işçiyi ve işvereni korumak üzere iş hukuku karakterine özgü çok özel bir statü kazandırılmıştır. Tarihsel bakış açısı içinde, iş hukukunda, çalışma yaşamının ve işçi- işveren ilişkilerinin düzenlenmesi kapsamında, bağımlı çalışan işçilere, belirli bir kimlik kazandırıldığı ve bu çalışmanın insanın sahip olduğu kimliğin bir parçası haline gelerek, bu kimliğin, iş hukukunda sözleşme hukukuna dahil edildiği ve çalışma koşullarının düzenlenmesi başlığı altında ele alındığı görülmektedir180.

Gelişen dünya ve teknoloji, değişen yönetim anlayışları, ekonomik krizler, uluslararası rekabet ve genel olarak ekonominin küreselleşmesi olgusu, mevcut dengeleri değiştirerek, iş hukukunda yeni arayışlara, düzenlemelere, kuralsızlaştırma ve esnekleştirme gibi benzeri yollara gereklilik oluşturmuştur. Zaman içinde, endüstri ilişkileri sistemindeki gelişmeler ve kanunlar aracılığıyla, hukuki haklar kazanan ve kurallarla yönetim çerçevesinde varolan bağımlı çalışanlara ilişkin olarak, günümüzde değişen dünya düzeni, yönetim anlayışları ve çalışma koşulları sonucunda, varolan hukuki statünün, kanunlar nezdinde yazılı kurallarla yönetim anlayışının, kanunlarda yapılan değişiklik ve esneklikler, devlet müdahalesi gibi

179 _{SÜZEK, Sarper. İş Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel İş Hukuku), 3.Baskı, Beta Yayınları,} İstanbul, 2006, s.41.

180 _{BALKIR, Zehra Gönül. Çalışma Şartlarının Değiştirilmesi, Kocaeli Üniversitesi Doçentlik Tezi,}

yollarla asgari düzeye indirilerek, yeniden özel hukuka dönüş ve bireysel sözleşme ilişkisine ayrıcalıklı bir yer tanıma eğilimi olduğu ortaya çıkmaktadır. Oysa çağdaş dünya da; hizmet akdinin, işçi işveren arasındaki ilişkiyi sentezleyen ve işçiyi koruyan bu statüsü, iş hukukunun amaçlarını çeşitlendirmekte ve işçiyi korumanın ötesinde; artık günümüzde, işletmeyi koruma işlevini de üstlenmektedir181.

Türk iş hukukunun özelliklerinden biri de; gerek ferdi iş ilişkisinin, gerekse kollektif iş ilişkisinin, geniş şekilde kanunlarla düzenlenmiş olmasıdır. Kanun koyucunun, işçinin korunmasını esas alarak, koyduğu çalışma şartları ile ilgili kurallar, emredici niteliktedir. Özellikle yasal düzenlemelerle belirlenmiş çalışma şartlarının, onları düzenleyen, hukuki araçlarla değiştirilmesi istendiğinde, kanun koyucunun her istediğinde mevcut kanun hükümlerini değiştirmek üzere müdahalesi, her zaman pek kolay olmamaktadır. Bu nedenle temelde, esnekliği gerektirecek bir değişikliğin yapılması, çalışma hayatında tarafların ihtiyaçlarına göre uyum sağlayacak şekilde çalışma şartlarını, kendi iradeleriyle değiştirmeye açık bir hukuki ortam hazırlamaları zorunludur182.

Son yarım yüzyılın en belirleyici öğelerinden biri, belki de en önemlisi küreselleşme kavramı ve çabasıdır. İletişim olanakları ve teknolojideki gelişmeler ile çokuluslu ortaklıkların, dünyanın her ülkesinde ekonomik etkinlikte bulunması, en uzak ülkeleri bile birbirine yaklaştırırken, beraberinde yoğun uluslar arası rekabetin yaşanması, verimlilik ve kalitenin önem kazanması, bilgi teknolojisinin yaygınlaşması ile klasik endüstri ilişkileri sistemini yeniden yapılanma arayışına sokmaktadır. Küreselleşme, ekonominin yaygınlaşması, geri kalmış ülkelere iş olanakları sağlaması, daha çağdaş bir kültürü yayması gibi olumlu etkiler sağlarken bir yandan da zengin ülkelerin daha zenginleşmesi, yoksul ülkelerin bağımlılığının artması gibi olumsuz sonuçlar da doğurmaktadır. Ancak tüm olumlu ve olumsuz yönlerine karşın, küreselleşmenin bütün dünyayı etkisi altına aldığı yadsınamaz bir

181 _{BALKIR, Zehra Gönül. Çalışma Şartlarının Değiştirilmesi, s.3.} 182 _{BALKIR, Zehra Gönül. Çalışma Şartlarının Değiştirilmesi, s.3.}

gerçektir. Buna bağlı olarak, günümüzde çağdaşlık, küresel ekonominin, hukukun ve kültürün getirdiği ölçütlere, ülkelerin uyabilmesi ile değerlendirilmektedir183.

Küreselleşme, ekonomik alanda daha yaygın, verimliliğe dayalı ve iç içe ülkeler yaratırken, hukuk alanında da insanı ön plana çıkaran, bireyin gelişmesini, özgürleşmesini sağlayacak düzenlemelerin yanı sıra toplumun gelişmesini ve değerlerin paylaşılmasını sağlayacak anlayışlar ortaya koymaktadır184.

Ülkemizde de çalışma yaşamını düzenleyen kurallar bütünü İş Hukuku kapsamında ele alınmakta ve düzenlenmektedir. Bireysel İş Hukuku’nu düzenleyen 1475 sayılı İş Yasası, çeşitli değişikliklerin yapılmasına karşın, günümüzün gereksinimlerini karşılayamaması ve hatta bazı kavramların gerisinde kalması sebebiyle çok eleştirilmekteydi. Gereksinimlere cevap verebilecek yeni bir yasa hazırlanmasına yönelik yürütülen uzun çalışmaların ardından 2003 yılı Haziran ayında 4857 sayılı İş Yasasının yürürlüğe girmesi ve ardından çıkartılan çok sayıda yönetmelikle yeni düzenlemelere gidilmiştir. Bu yeni yasal düzenleme ile özellikle, iş güvencesi gibi belli başlı konularda, keyfiliği önleme düşüncesi ile yazılı kültüre önem verilirken, çağdaş yönetim yaklaşımlarının getirisi olarak ortaya çıkan, esnek çalışma düzenlemeleri, çalışma yaşamını düzenleyen kurallar, yazılı belgeler ile ilgili büyük esneklikler getirilmiş ve yeni düzenlemelere yer verilmiştir185.

Çalışma yaşamını düzenlemeye ilişkin kurallar ve yazılı belgeler eskiden beri süregelmiş olan tarih içinde kritik gelişmelerden etkilenmesi ile ortaya çıkan değişiklikler, kazandığı yeni formlar ve değişen bakış açılarını bir zaman çizgisi üzerinde incelemek faydalı olacaktır. Bu nedenle, bu bölümde çalışma koşulu kavramına değinilerek, çalışma koşullarını düzenleyen yazılı ve yazılı olmayan kurallar ile işyeri iç yönetmeliklerinin, tarihsel süreç içinde, geçmişten günümüze çalışma yaşamının bir gereği olarak, dünya da ve ülkemizde ortaya çıkış süreçleri

183 _{İNCE, Ergun. İş Hukuku – İş Hukukundaki Yeni Düzenlemeler, Bireyler ve İnsan Kaynakları} İçin Neler Getiriyor?, Secret CV Yayınları, İstanbul, 2007, s.35.

184

İNCE, Ergun. İş Hukuku – İş Hukukundaki Yeni Düzenlemeler, Bireyler ve İnsan Kaynakları

İçin Neler Getiriyor?, s.35.

185 _{İNCE, Ergun. İş Hukuku – İş Hukukundaki Yeni Düzenlemeler, Bireyler ve İnsan Kaynakları} İçin Neler Getiriyor?, ss.36-37.

incelenerek günümüzdeki çağdaş bakış açıları değerlendirilecek ve işyeri iç yönetmeliklerinin genel kapsamına yer verilecektir.

2.1 ÇALIŞMA KOŞULU KAVRAMI

Çalışma koşulu, iş hukukunda çok kullanılan, ancak zaman zaman değişik adlar taşıyan çok önemli bir kavramdır. Çalışma şartı, iş koşulu, genel iş koşulu, iş şartı sözcükleri de çalışma koşulu ile aynı anlamı taşımaktadır.

Çalışma koşulları veya iş şartları deyimleri, anayasa ve kanunlarda kullanılmasına rağmen; ne yasal mevzuatta, ne de doktrinde tanımlaması yapılmamıştır. Çalışma şartlarının, bilinen bir kavram olarak kabulünün ötesinde tanımlanmamasının diğer bir sebebi de çalışma şartlarının, neredeyse çalışma yaşamının kendisiyle özdeşleştirilmesi olduğu görülmektedir186.