İngiliz siyasal ve yönetsel yapısı, Whitehall sistemi olarak anılan parlamento egemenliğinin esas olduğu merkezi yapıda bir bürokratik örgütlenmedir. Bu sistem içinde İngiltere’de yerelleşme uygulamaları 20. yy boyunca çeşitli biçimlerde görülmüş, genellikle de yetki genişliği esasına göre gerçekleştirilmiştir (Özen, 2005: 10). İngiltere’de 1965’lerden beri İskoçya, Galler, Adalar ve Kuzey İrlanda bölgelerinde kalkınma amaçlı bölgesel planlama amacıyla oluşturulan çeşitli bölgesel örgütlenmeler, 1980’lerin sonlarına doğru Avrupa Birliği politikaları etkisiyle bölgesel politika belirleme ve sunmanın aracı haline gelmiştir. 1986’da Single Europen Act ve 1988’de AB yapısal fonlarına yönelik düzenlemeler sonrasında AB’nin başlıca gündem maddelerinden biri olan bölgeselleşme politikaları diğer AB üyesi ülkelerde olduğu gibi İngiltere’de de etkisin, göstermiştir (Karasu, 2005: 198).
1990’dan itibaren bölgeselleşme politikaları ve bölge yönetimleri İngiliz kamu örgütlenmesinin temel unsurlarından biri haline gelmiştir (Karasu, 2005: 198). 1990’larda yetki genişliği ilkesine dayalı olarak gelişen bölgeselleşme, 19972den sonra siyasal yerelleşme uygulamaları bölge kalkınma ajansları ile daha da öne çıkmıştır. 2000’lere girildikten sonra bölgeselleşme İngiliz yönetiminin en önemli gündem maddelerinden biri haline gelmiştir (Karasu, 2005: 198).
İngiltere’de 1991’de, AB’nin İstatistiki Bölge Birimleri (İBB) kapsamında 8 adet standart istatistiki bölge (Düzey-1) belirlenmiştir. Bu standart istatistiki bölgelerin hiç bir idari işlevi yoktu. 1991’de bu birimlerle birlikte zaten 1988’den beri Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonundan (ERDF) yararlanan İngiltere, bölgesel stratejik plan, bölgesel kalkınma projesi gibi çeşitli kavramlarla tanışmaya başlamıştır (Özen, 2005: 10).BKA’lar her İngiliz bölgesinde yer alan merkezi yönetime bağlı bölge teşkilatla- rıyla birlikte çalışırlar. 1994’te bu 8 istatistiki bölgede Sanayi ve Ticaret, Çevre,
Ulaştırma, Eğitim ve Çalışma Bakanlıklarının bölge düzeyinde faaliyet gösteren tüm birimleri Bölge İdaresi (GOR) adı verilen bir birim altında toplanmış ve bu idarenin başına da merkezden atanan bir bölge müdürü yerleştirilmiştir. Bu bölge idareleriyle birlikte çeşitli bakanlıkların bölge düzeyindeki tüm hizmetleri örgütlenmiş ve AB fonlarının yönetimi bu birimlere devredilmiştir (www.soutwestrda.org.uk). Bu Hükümet Ofisleri (GO’lar) 1994’te daha önceki ayrı hükümet programlarını bir araya getirmek için kurulmuşlardır. Ofisin personeli önce dört bakanlığın memurlarıyla oluşturulmuş ardından altı bakanlık daha ofise personel sağlamıştır. Bu durum GO’ların ekonomik kalkınmayla ilgili olduğu kadar bunun ötesindeki konularla da (ör.konut ve sağlık) ilgili olan on merkezi yönetim politika alanıyla bölgesel ve alt- bölge düzeylerinde bütüncül bir şekilde çalışmalarını sağladı. GO ağı, her biri kıdemli bir kamu yöneticisi olan Bölgesel Direktör tarafından yönetilen, dokuz bölgesel ofisi kapsar. Her bir GO, kendi bölgesine özel olarak benimsenmiş operasyonel yaklaşımları yansıtmak için farklı olarak yapılanmıştır. GO’ların, bölge başına 300 ila 500 arasında değişen, toplam çalışanları 3,600 civarındadır (Özen, 2005: 11).
1998’e gelinceye kadar İngiltere’de faaliyet gösteren çeşitli kalkınma ajansları vardı. Bunlar hükümetten bağımsız olarak ancak Bölge İdareleri ile yakın ilişki içinde çalışmaktaydılar. 1998’de çıkarılan bir yasa ile İngiltere’de faaliyet alanları Bölge İdarelerinin faaliyet alanlarıyla örtüşen 8 BKA ve Bölge Kalkınma Kurulu adı altında gönüllü üyelerden oluşan 8 kurul oluşturulmuştur. Böylelikle kurulan BKA’lara, Ticaret ve Sanayi, Başbakanlık, Çevre, Gıda ve Kırsal İşler, Eğitim, Ticaret ve Yatırım, Kültür, Medya ve Spor bakanlıklarından önemli bir kaynak tahsis edilmeye başlanmıştır. Kurulan BKA’ların her birinin yönetim kurulu sayısı, personel sayısı, faaliyet alanları ve bütçeleri kendi bölgelerinin özellikleri dikkate alınarak oluşturulmuştur. Londra’da ise 1999 yılında çıkarılan ayrı bir yasa ile Yönetim Kurulu üyelerini Londra Büyükşehir Belediye Başkanı’nın atadığı bir bölgesel kalkınma ajansı kurulmuştur (Özen, 2005: 10).
İngiltere’de BKA’ların yapısı ve faaliyetleri kurulmuş oldukları bölgelere göre farklılık göstermektedir. Fakat genel politika çerçevesinde incelendiği zaman
BKA’ların amaçları şöyledir: Bölgelerin potansiyelini geliştirmek, iş imkanlarını arttırmak, iş alanında verimliliği ve rekabeti arttırmak, bölgesel ekonomik kalkınmayı desteklemek, sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek şeklinde belirtilmektedir.
BKA’ların bu amaçları gerçekleştirmek için üstlendikleri en önemli görevlerden biri, bölgedeki farklı aktörlerin katılımını ve kamu-özel sektör işbirliğini sağlayarak bölgenin kalkınma stratejilerini planlamaktır. Bu çerçevede BKA’lar şu faaliyetleri yürütürler (www.Ida.gov.uk).
• Bölgesel işbirliği çerçevesinde oluşturulacak bölgesel ekonomik stratejilerin geliştirilmesinde ve uygulanmasında liderlik yapmak,
• Merkezi hükümetten gelen fonları sosyal, fiziksel ve ekonomik canlandırma amacıyla yönetmek,
• Kırsal alanların ekonomik kalkınmasını ve yeniden yapılandırılmasını sağlamak, • AB programlarını yürütmek ve fonların dağıtılmasında öncü bir rol oynamak, • Yatırım projelerinin koordinasyonunu sağlamak,
• Bölgedeki girişimcilere danışmanlık hizmeti vermek,
• İş bağlantılarının oluşumuna ve networklerin işleyişine bölgesel bir bakış açısı kazandırmak,
• Yatırımları, kamu-özel sektör ortak projeleriyle desteklemek, • Bölgenin tanıtımını yapmak,
• Üniversiteler ve diğer araştırma kuruluşlarıyla işbirliği yaparak teknoloji transferleri gerçekleştirmek,
• Kalifiye işgücünü arttırmak ve eğitim alanında yapılacak yatırımları ve projeleri desteklemektir. Bununla beraber BKA’ların ulaşım, arazi kullanımı, çevre, yüksek
öğretim, suç önleme, kamu sağlığı, konut, turizm, kültür ve spor altyapılarıyla ilgili program ve politika üretmek yetkileri vardır.
Her İngiliz BKA’sı bir başkan ve 15 kişilik bir yürütme kurulu tarafından yürütü- lür. Kurul üyeleri, Başkan da dâhil, atamaların belediye başkanı tarafından yapıldığı Londra haricinde, merkezi hükümet bakanlıklarınca atanırlar. Bu düzenlemelerin temel özelliği BKA Yönetim Kurulu Başkanlarının kamu görevlileri değil, bölgelerinde çalışma kaydı olan ve bölgesel iş dünyası ve toplumun ihtiyaçlarını anlayan başarılı iş insanları olmalarıydı. Kurullar aralarında yerel yönetimler, gö- nüllü kuruluşlar, sendikalar ve yerel işletmelerin de yer aldığı bölgedeki kıdemli paydaşlardan oluşmaktadır (www.Ida.gov.uk). BKA Kurulu için ilk atama genellikle 3 yıl içindir, daha ileri bir sürede Kurul Başkanının tavsiyesi ile tatmin edici bir performans değerlemesi ve Bakanların kabulü ile yinelenebilir. Bir Kurul üyesi üçüncü dönem de hizmet vermek isterse, rekabete tâbidir; hiç kimse BKA Kurulunda on yıldan daha fazla hizmet veremez. Kurulun kurumsal sorumluluğu, BKA’nın merkezi hükümet tarafından belirlenmiş amaç ve hedeflerini yerine getirmesini ve çalışanların ve kaynakların etkin ve etkili kullanımını teşvik edilmesini sağlamaktır. Başkan ve Kurul üyeleri, Kamu Atamalarından Sorumlu Komiser tarafından yayınlanan tüzüğe göre çalışırlar. Kendilerini belirli bir grubun veya organın temsilcileri olarak görmeleri değil bölgenin çıkarlarını bir bütün olarak gözetmeleri gerekir. Görevleri sırasında oluşabilecek herhangi bir potansiyel çıkar çatışmasını beyan etmek zorundadırlar (Özen, 2005: 13).
İngiliz BKA’ları özel olarak merkezi hükümet tarafından finanse edilirler. Nisan 2002’den beri, Tek Program bütçesi yoluyla, para katkısında bulunan bakanlıklardan ortaklaşa olarak finanse edilmektedirler. Bu, önceden var olan ve her katkıda bulunan bakanlığın katkısının dağıtımının yapıldığı ayrı fonlama programlarının yerine konmuştur. Fonlar, dağıtıldıktan hemen sonra BKA’lar tarafından bölgesel ekonomik stratejilerinde belirledikleri hedefleri başarmak için gerek gördükleri şekilde harcanabilmektedir.
2000’li yıllarda BKA’lar hem finansal yönden hükümetin kontrolü altında tutulması, BKA’ların bağımsız hareket edebilmeleri üzerinde önemli tartışmalara
neden olmuştur. Bu durum BKA’ların politikalarının diğer kurum ve kuruluşlarla koordinasyonunda sorunlara yol açmıştır. Bakanlıklarla BKA’lar ilgili sorunlar 2003 yılında yapılan yeni düzenlemeler ile giderilmeye çalışılmıştır. Bu düzenlemelerin en önemli kısmını Bakanlıklar ve BKA’lar arasındaki işbirliğini sağlama projeleri oluşturmaktadır.