6 Ticaret ve Sanayi Odası İlköğretim Okulu 77 5 7 Emrullah Efendi İlköğretim Okulu 29 2
8 Gazipaşa İlköğretim Okulu 60 2
9 Kubilay İlköğretim Okulu 35 2
10 Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu 39 2 İLKADIM İLÇESİ
2. EĞİTİM BÖLGESİ
11 Kalkancı İlköğretim Okulu 28 2
12 Atatürk İlköğretim Okulu 73 5
13 Gülsüm Sami Kefeli İlköğretim Okulu 103 5 İLKADIM İLÇESİ
3. EĞİTİM BÖLGESİ
14 İstiklal İlköğretim Okulu 83 5
15 Belediye İlköğretim Okulu 83 2
16 Derebahçe İlköğretim Okulu 25 2 17 İlyasköy Türk-İş İlköğretim Okulu 79 3 İLKADIM İLÇESİ
4. EĞİTİM BÖLGESİ
18 Kazım Özdemir İlköğretim Okulu 65 2
19 Bayındır İlköğretim Okulu 67 5
20 Denizevleri İlköğretim Okulu 54 3 ATAKUM İLÇESİ
1. EĞİTİM BÖLGESİ
21 Milli Eğitim Vakfı İlköğretim Okulu 27 2 22 Orhan Gencebay İlköğretim Okulu 23 2 23 Kurupelit İlköğretim Okulu 13 2 ATAKUM İLÇESİ
2. EĞİTİM BÖLGESİ
24 Ş.Onbaşı Yücel Ünsal İlköğretim Okulu 41 3
25 Atakent İlköğretim Okulu 29 3
TOPLAM 1291 75
Veri Toplama Araçlarının Geliştirilmesi
Bu araştırmada, veri elde etmek için iki farklı araç kullanılmıştır. Birincisi, okul yöneticileri ve öğretmenlerin; okul-çevre ilişkilerinin geliştirilmesine yönelik görüşlerini ölçmeye yarayan Okul-çevre İlişkileri Anketidir. İkincisi, okul yöneticilerinin liderlik yeteneklerini ölçmeye yarayan, Liderlik Özellikleri Anketidir. Her iki anket aynı anda, ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerine uygulanmıştır.
Araştırmada kullanılan anket üç bölümden oluşmaktadır. Anketin birinci bölümünde, yönetici ve öğretmenlere ait kişisel bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümünde, okul, aile ve toplum ilişkilerinin geliştirilmesine ilişkin ifadelere, üçüncü bölümünde, okul yöneticilerinin liderlik özellikleriyle ilgili maddelere yer verilmiştir.
Okul-çevre İlişkileri ve Liderlik anketinin birinci bölümü, yöneticiler ve öğretmenler için iki farklı formda düzenlenmiştir. Yönetici formunda; branşı, yöneticilik kıdemi, yöneticilik eğitimi alma durumu, yöneticilik eğitimi aldığı yer ve bunun süresinin yeterli olup olmadığı, kaç yıldır bu okulda görev yaptığı ve okulun bulunduğu eğitim bölgesi maddelerine yer verilmiştir. Öğretmen formunda; branşı, mesleki kıdemi, kaç yıldır bu okulda görev yaptığı ve okulun içinde bulunduğu eğitim bölgesi maddelerine yer verilmiştir.
Okul-çevre ilişkileri anketi, J. Epstein’in “Aile-Okul-Toplum Ortaklık Modeli” ne dayalı olarak hazırlanmıştır. Model; ABD, Avustralya, bazı Avrupa ülkeleri okullarında uygulanmaktadır. Ulusal Aile Öğretmen Birliği (National Parent Teacher Association), Güneybatı Eğitim Geliştirme Laboratuarı (Southwest Educational Development Laboratory)-SEDL, Harvard Aile Araştırma Projesi (Harvard Family Research Project), Okul İlişkileri Ulusal Merkezi (National Center for School Engagement)-NCSE, Avustralya Yerel Okul Konseyi (The Australian Counsil of State School Organizations)-ACSSO gibi kuruluşlar ve Johns Hopkins Üniversitesi (Johns Hopkins University), George Washington Üniversitesi (George Washington University) üniversitesi modelin gelişmesine katkıda bulunmaktadırlar.
Okul-çevre İlişkileri Anketini oluşturan yeterlikler; National Parent Teacher Associatinon Standarts for Parent/Family İnvolvement Programs-Family-School Partnerships Framework) adresinden alınmıştır. Burada okul-çevre ilişkileri altı alt boyutta ele alınmıştır. Bunlar sırasıyla; (1)Okul ile ev arasında iki yönlü iletişim
kurma, (2)Ailenin görevlerini yerine getirmesine destek verme, (3)Öğrencilerin evde öğrenmesine destek verme, (4) Okul çalışmalarına gönüllü olarak katılma (5)Okul kararlarına katılma ve taraf olma, (6)Toplumla ortaklık ve işbirliği kurma alt boyutlarıdır. Bu boyutlarda yer alan maddeler (yeterlikler) Türkçe’ ye uyarlanmış ve anlatım bozukluklarının önüne geçilmesi için Türkçe dil uzmanının görüşlerine başvurulmuştur. Ayrıca alan uzmanlarının görüşlerinde de yararlanılarak ankete son şekli verilmiştir. Anketteki maddelerin sayısı 50 olup; Okul ile ev arasında iki yönlü iletişim kurma (11), Ailenin görevlerini yerine getirmesine destek verme (6), Öğrencilerin öğrenmesine evde destek olma (8), Okul çalışmalarına gönüllü olarak katılma (9), Okul kararlarına katılma ve taraf olma (9), Toplumla ortaklık ve işbirliği kurma (7) maddeden oluşmaktadır. Anket, likert tipi hazırlanmış olup, her bir madde; Hiç (1), az (2), orta (3), çok (4) ve pek çok (5) olarak SPSS 15 programına kodlanmıştır.
Okul, Aile, Toplum İlişkileri Anketi güvenirlik çalışması yapılmak üzere, Samsun ili Atakum ve İlkadım ilçelerine bağlı 6 okulda 170 öğretmene uygulanmıştır. Aracın güvenirliğine ilişkin olarak cronbach alpha katsayıları; Okul ile ev arasında iki yönlü iletişim kurma boyutunda (,85), Ailenin görevlerini yerine getirmesine destek verme boyutunda (.85), Öğrencilerin evde öğrenmesine destek verme (.86), Okul çalışmalarına gönüllü katılma (.84), Okul kararlarına katılma ve taraf olma (.90), Toplumla ortaklık ve işbirliği kurma (.90) olarak bulunmuştur. Aracın toplam madde korelasyonu (.96) olarak hesaplamıştır. Aracın geçerliğini sağlamak için üç alan uzmanının görüşünden yararlanılmıştır. Her uzmanın konuya ilişkin görüşleri dikkate alınarak ankette gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Anket bir modele göre hazırlanmış olduğu için faktör analizi yapılmamıştır.
Okul yöneticilerinin liderlik yeteneklerini ölçmek için, Bass ve Avolio (1995) tarafından geliştirilen “Çok Faktör Liderlik Anketi-Değerlendirme Formu (5xkısa)” (Multifactor Leadership Questionnaire MLQ) kullanılmıştır. Ölçek daha önce Türkiye’de yapılan bazı araştırmalarda kullanılmıştır (Karip, 1998; Cemaloğlu (2007). Cemaloğlu (2007), anketin güvenirlik çalışması için 135 ilköğretim okulu öğretmenine ön uygulama yapmıştır. Ön uygulama sonucunda dönüşümcü liderlikle ilgili maddelerin faktör yük değerleri (.51) ile (.79) arasında bulunmuştur. Dönüşümcü liderlikle ilgili maddelerin toplam varyansı açıklama oranı (,63);
dönüşümcü liderliğin cronbach alpha katsayısı (,94); işlemci liderliğin faktör yük değerleri (,46) ile (,79) arasında bulunmuştur. Toplam varyansın açıklama oranı (,60), İşlemci liderliğin cronbach alpha katsayısı (,60) olarak hesaplanmıştır. Benzeri güvenirlik çalışmaları Karip (1998) tarafından da yapıldığından, ilgili ölçek ile ilgili güvenirlik ve geçerlik çalışması yapılmasına gerek görülmemiştir.
Liderlik anketinde 45 madde bulunmaktadır. Dönüşümcü liderlik boyutunda idealleştirilmiş etki (atfedilen) (4 madde), idealleştirilmiş etki (davranış) (4 madde), telkinle güdüleme (4 madde), entelektüel uyarım (4 madde), bireysel destek (4 madde), işlemci liderlik boyutunda, koşullu ödül (4 madde), istisnalarla yönetim (aktif) (4 madde), istisnalarla yönetim (pasif) (4 madde), laissez – faire liderlik (4 madde), sonuçlarda ise, ekstra çaba (3 madde), etkililik (4 madde) ve doyum (2 madde)den oluşmaktadır. Anket maddelerini ölçmek için 5’li likert türü ölçekten yararlanılmıştır. Hiçbir zaman (1), Seyrek olarak (2), Bazen (3), Sıklıkla (4) ve Her zaman (5) olarak SPSS 15 programına kodlanmıştır.
Verilerin Toplanması
Veri toplamaya, ilgili makamlardan izin alınarak başlanılmıştır. Araştırmaya ilişkin veri toplama aracı, örneklem grubu içinde bulunan öğretmen ve yöneticilere uygulanmıştır. Anket uygulama işlemi, öğretmenlerin “seminer çalışmaları” dönemi süresine denk getirilmiştir.
Araştırmaya, Samsun ili merkez Canik, ilkadım ve Atakum ilçelerinde, “örneklem” içindeki ilköğretim okullarında görevli öğretmen ve yöneticiler katılmışlardır. Bu okullar eğitim bölgeleri esas alınarak şans yoluyla belirlenmişlerdir. Örneklem gruba giren 1291 öğretmen ve 75 yöneticiye anket formları dağıtılmış ve belli açıklamalar yapıldıktan sonra doldurmaları istenmiştir. 1130 öğretmen ve 68 yönetici tarafından eksiksiz doldurulan anketler, değerlendirmeye alınmıştır. Anketlerde eksik bırakılan seçenekler SPSS programına girilirken sıfır kodlanarak tamamlanmıştır. Anketlerin dönüş oranı yeterli düzeyde görülmüştür. Bu oran, öğretmenlerde % 87, okul yöneticilerinde % 90 olarak gerçekleşmiştir. Araştırma sonuçları ile ilgili olarak bir yargıya varılabilmesi için anketlerin %80 oranında geri dönmesinin gerektiği vurgulanır (Balcı,1997: 194). Gönderilen ve geri dönen anketlerin sayısı tablo 2’de verilmiştir.
Tablo 2. Araştırmaya Katılan Deneklerde Anket Gidiş ve Dönüş Sayıları
ANKET GİDEN ANKET DÖNEN
İLÇE ADI EĞİTİM BÖLGESİ ADI S. NO OKULUN ADI Ö Ğ RETMEN SAYISI YÖNE T İC İ SAYIS I Ö Ğ RETMEN SAYISI YÖNE T İC İ SAYIS I
1 100.Yıl İlköğretim Okulu 82 5 70 5
2 Hasköy Cumhuriyet İlköğretim Okulu 31 2 28 2
MERKEZ
CANİK EĞİTİM BÖLGESİ
3 İnönü İlköğretim Okulu 46 3 37 3
4 Kazım Orbay İlköğretim Okulu 63 4 52 3
5 Sakarya İlköğretim Okulu 36 2 30 2
1. EĞİTİM BÖLGESİ
6 Ticaret ve Sanayi Odası İlköğ. Okulu 77 5 61 5 7 Emrullah Efendi İlköğretim Okulu 29 2 25 1
8 Gazipaşa İlköğretim Okulu 60 2 51 2
9 Kubilay İlköğretim Okulu 35 2 30 1
10 Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu 39 2 41 3 2. EĞİTİM
BÖLGESİ
11 Kalkancı İlköğretim Okulu 28 2 26 2
12 Atatürk İlköğretim Okulu 73 5 54 5
13 Gülsüm Sami Kefeli İlköğretim Okulu 103 5 92 3 3. EĞİTİM
BÖLGESİ
14 İstiklal İlköğretim Okulu 83 5 70 3
15 Belediye İlköğretim Okulu 83 2 73 2
16 Derebahçe İlköğretim Okulu 25 2 23 2
17 İlyasköy Türk-İş İlköğretim Okulu 79 3 70 2
İLKAD IM İ LÇE S İ 4. EĞİTİM BÖLGESİ
18 Kazım Özdemir İlköğretim Okulu 65 2 64 2
19 Bayındır İlköğretim Okulu 67 5 64 5
20 Denızevlerı İlköğretim Okulu 54 3 49 3
1. EĞİTİM BÖLGESİ
21 Milli Eğitim Vakfı İlköğretim Okulu 27 2 24 2 22 Orhan Gencebay İlköğretim Okulu 23 2 20 2
23 Kurupelit İlköğretim Okulu 13 2 11 2
24 Ş.Onbaşı Yücel Ünsal İlköğretim Okulu 41 3 38 3 2. EĞİTİM
BÖLGESİ
25 Atakent İlköğretim Okulu 29 3 27 3
A T AKUM İ LÇE S İ TOPLAM 1291 75 1130 68
Tablo 2’de görüldüğü gibi, anket dönüş oranının yeterli düzeyde olduğu görülmüştür. Anketlerden, güvenirliği ve geçerliğinden kuşku duyulanlar ayıklanmış ve bu anketler değerlendirilmeye alınmamıştır.
Verilerin Analizi
Verilerin analizi, araştırmanın amacına uygun olarak ve alt problem cümleleri dikkate alınarak yapılmıştır. Öncelikle araştırmaya katılan deneklere ilişkin kişisel bilgiler, ortalama ölçüleri (frekans ve yüzde) kullanılarak özetlenmiştir. Böylece araştırmaya katılan denekler, çeşitli özellikleriyle betimlenmeye çalışılmıştır.
Liderlik anketi ile okul, aile ve toplum ilişkileri anketi ile toplanan verilerin analizine geçilmeden önce, kullanılacak istatistikî yöntemler değerlendirilmiştir. Bunun için SPSS 15 programında verilerin dağılımına Kolmogrov ve Smirnov testi kullanılarak bakılmıştır. Ayrıca bütün alanlarda (liderlik ve okul-çevre ilişkileri) öğretmen ve yöneticilerin vermiş oldukları cevapların normal dağılım gösterip göstermedikleri grafiklerle incelenmiştir. Dağılımlarda çok az çarpıklık ve sivrilikler olmasına rağmen, dağılımların normale yakın olduğu kanaatine varılmıştır. Araştırma verilerinin şans yoluyla seçilmiş olması ve birbirinden bağımsız olması şartları da göz önünde bulundurulmuştur. Böylece araştırma verilerinin çözümlenmesinde parametrik testler kullanılmıştır.
Okul-çevre ilişkilerinin geliştirilmesiyle ilgili olarak, ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticini görüşleri, Epstein model çerçevesinde, okul, aile ve toplum ilişkileri anketiyle likert türü (eşit aralıklı) bir ölçekle toplanmıştır. İlköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerinin liderlik özelliklerine ilişkin algıları, Bass ve Avolio tarafından geliştirilen, yine likert türü (eşit aralıklı) bir ölçekle toplanmıştır. Toplanan bilgiler araştırmadaki alt problemlere göre çözümlenmiş ve yorumlanmıştır.
Araştırmanın birinci alt probleminde, okul-çevre ilişkileri ( okul ile ev arasında iki yönlü iletişim kurma, ailenin görevlerini yerine getirmesine destek verme, öğrencilerin öğrenmesine evde destek olma, okul çalışmalarına gönüllü olarak katılma, okul kararlarına katılma ve taraf olma, toplumla ortaklık ve işbirliği
kurma), alt boyutlarında, ilköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin algıları tanımlayıcı istatistikle (X , S) ele alınmış ve değerlendirilmiştir.
Araştırmanın ikinci alt probleminde, yönetici ve öğretmenlerin algılarına göre, yöneticilerin sahip olduğu liderlik yaklaşımlarını (dönüşümcü ve işlemci) gerçekleştirme düzeyleri ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Çözümlemeler yönetici ve öğretmenler için ayrı başlıklar altında yapılmıştır. Deneklerin dönüşümcü ve işlemci liderlik özelliklerini gerçekleştirme düzeyleri ortalama ölçüleri (X , S)
kullanılarak ortaya konmuş ve sonuçlar yorumlanmıştır.
Araştırmanın üçüncü alt problemi olan, ilköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin görüşlerine göre, ilköğretim okulu yöneticilerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik yaklaşımlarını gerçekleştirme düzeyleri arasındaki ilişkinin ortaya konması için pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı ( r ) kullanılmıştır. Korelasyon katsayısının büyüklük bakımından yorumlanmasında üzerinde tam olarak ortaklaşılan aralıklar bulunmamaktadır (Büyüköztürk, 2007: 32). Bu araştırmada korelasyon katsayısının yorumlanmasında Dunn ve Everitt (1995) tarafıdan nitelendirilen ölçütler kullanılmıştır (Boyacıoğlu ve Güneri, 2006: 81). Liderlik alt boyutlarının okul-çevre ilişkilerine ait alt boyutlarındaki ilişkinin yüzde kaçını açıkladığı determinasyon katsayısından da (r²) yararlanılarak, yorumlanmıştır.
Araştırmanın dördüncü alt problemi olan, ilköğretim okulu yöneticilerinin liderlik yaklaşımlarının okul-çevre ilişkilerinin bir yordayıcısı olup olmadığının ortaya konması için çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Regrasayon analizi t-testi sonuçlarının yorumlanmasında; (,05) ve (,01) anlamlılık düzeyi seçilmiştir. Böylece, öğretmen ve yöneticilerin görüşlerine göre, yöneticilerin sahip olduğu liderlik davranışlarından hangisinin, okul çevre ilişkileri alt boyutlarının önemli bir yordayıcısı olduğu bulguları çözümlenmiş ve yorumlanmıştır.
Araştırmaya Katılan Deneklere İlişkin Kişisel Bilgiler
Araştırmaya katılan denekler Samsun iline bağlı; Canik, ilkadım ve Atakum ilçelerinde yer alan ilköğretim okullarında görevli yönetici ve öğretmenlerden oluşmaktadır. Aşağıda öğretmen ve yöneticilere ilişkin kişisel bilgiler, anketteki sıralaması korunarak aşağıya çıkarılmıştır.
Okul Yöneticilerine İlişkin Kişisel Bilgiler
Aşağıda, okul yöneticilerine ilişkin kişisel bilgiler yer almaktadır. Okul yöneticilerinin branşlarına ilişkin dağılım, tablo 3’te verilmiştir.
Tablo 3. Okul Yöneticilerinin Branşlarına İlişkin Dağılım
Branş f %
Eğitim Yöneticiliği ve Deneticiliği 4 5,9
Eğitim Bilimleri 2 2,9
Sınıf Öğretmenliği 30 44,1
Türkçe Öğretmenliği 2 2,9
Sosyal Bilgiler Öğretmenliği 5 7,4
Fen ve Teknoloji Öğretmenliği 12 17,6
Matematik Öğretmenliği 4 5,9
Diğer 9 13,2
Toplam 68 100,0
Tablo 3’te verilen okul yöneticilerinin branşlarına ilişkin dağılım incelendiğinde, yöneticilerin yaklaşık beşte ikisinin (%44) sınıf öğretmenliği branşına sahip olduğu, en fazla ikinci branş % 17,6 ile fen ve teknoloji branşına ve en az dağılım ise, eğitim bilimleri branşındadır. Araştırmanın örneklemini ilköğretim okulları oluşturduğu için, bu dağılım evrendeki dağılımla paralellik göstermektedir.
Okul yöneticilerinin yöneticilik kıdemlerine ilişkin bilgiler tablo 4’te verilmiştir.
Tablo 4. Okul Yöneticilerinin Yöneticilik Kıdemlerine İlişkin Dağılım
Yöneticilik kıdemi f % 5 yıldan az 10 14,7 6-10 yıl 23 33,8 11-15 yıl 19 27,9 16 yıldan fazla 16 23,5 Toplam 68 100
Tablo 4’te verilen okul yöneticilerinin kıdemlerine ilişkin dağılım incelendiğinde, yöneticilerin üçte birinin (%33,8) 6-10 yıl yöneticilik kıdemine sahip olduğu, bunu sırasıyla (%27,9) 11-15 yıl yöneticilik kıdemine sahip yöneticilerin izlediği, yöneticilerin yaklaşık dörtte birinin (%23,5) 16 yıldan daha fazla yöneticilik kıdemine sahip olduğu, en az grubun ise (%14,7) 5 yıldan daha az bir yöneticilik kıdemine sahip olduğu görülmektedir. Başka bir deyişle yöneticilerin beşte dördüne yakınının (%85) yöneticilik kıdemi 5 yılın üzerindedir. İlköğretim okulu yöneticilerinin atama biçimleri dikkate alındığında, bulgularla tutarlılık göstermektedir. Araştırma kapsamı içinde yer alan okullar merkez ilçelerde yer alan ilköğretim okulları olup, bu okullarda yöneticilik yapabilmenin koşulu, belli bir süre taşra okullarında çalışmayı gerektirmektedir. Yani en azından böyle bir okulda müdür yardımcısı olabilmek için yaklaşık 5 yıllık bir süre gerekmektedir.
Okul yöneticilerinin, yöneticilik eğitimi alma durumuna ilişkin bilgiler tablo 5’te verilmiştir.
Tablo 5. Okul Yöneticilerinin Yöneticilik eğitimi Alma Durumu
Yöneticilik eğitimi alma durumu f %
Evet 33 48,5
Hayır 35 51,5
Toplam 68 100
Tablo 5’te verilen, okul yöneticilerinin yöneticilik eğitimi alma durumuna ilişkin dağılım incelendiğinde, yöneticilerin yarıdan fazlasının (%51,5) böyle bir eğitimi almadığı, geri kalan (%48) okul yöneticisinin ise böyle bir eğitim aldığı görülmektedir. Okul yöneticiliğinin, Avrupa ülkelerinde profesyonel bir meslek olarak görüldüğü ve okul yöneticilerinin yöneticilik eğitimi aldıktan sonra okul yöneticisi yapıldığı göz önüne alındığında, ülkemizde okul yöneticiliğinin halen öğretmenlikten ayrı bir meslek olarak görülmediği anlaşılmaktadır. Bulgular, yönetici görüşleriyle tutarlı görülmektedir.
Okul yöneticilerinin, yöneticilik eğitimi aldığı yere ilişkin bilgiler tablo 6’da verilmiştir.
Tablo 6. Okul Yöneticilerinin Yöneticilik Eğitimi Aldığı Yer
Yöneticilik eğitimi aldığı yer f %
MEB Hizmetiçi Eğitim 30 91
Üniversiteler 3 9
Toplam 33 100
Tablo 6’da verilen okul yöneticilerinin yöneticilik eğitimi aldığı yere ilişkin bilgilerin yer aldığı dağılım incelendiğinde, yöneticilerin onda dokuzunun (%91) MEB’na bağlı Hizmetiçi Eğitim Merkezlerinde, yaklaşık onda birinin (%9) ise üniversitelerde yöneticilik eğitimi aldığı görülmektedir. Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsünde yöneticilik eğitim alan okul yöneticisi bulunmamaktadır. Bu durum okul yöneticilerinin, kapsamlı ve profesyonel düzeyde, bir yöneticilik eğitimi almadıklarını göstermektedir.
Okul yöneticilerinin yöneticilik eğitimi aldıkları süreyi yeterli bulup bulmadıklarına ilişkin bilgiler tablo 7’de verilmiştir.
Tablo 7. Okul Yöneticilerinin Yöneticilik Eğitimi Süresini Yeterli Bulma Durumu
Yöneticilik süresinin yeterli bulunması f %
Evet 13 39,4
Hayır 20 60,6
Toplam 33 100
Tablo 7’de verilen okul yöneticilerinin almış oldukları yöneticilik eğitimini yeterli bulma durumuyla ilgili dağılım incelendiğinde, yöneticilerin yarıdan fazlasının (%60’6) bu eğitimi yeterli görmediği, beşte ikisinin (%39,4) bu eğitimi yeterli saydığı görülmektedir. Okul yöneticilerinin büyük bir çoğunluğu, MEB Hizmetiçi Eğitim Dairesince düzenlenen kurslara katılmış olup, bu sürenin yeterli olmadığı kanaatindedirler. Bu kursların süresi dikkate alındığında, yöneticilerin görüşlerinin doğruluğu ortaya çıkmaktadır. Bununla beraber bazı yöneticiler, böyle bir eğitimi hiç yöneticilik eğitimi almamaktan iyi görmektedirler.
Okul yöneticilerinin, halen çalıştığı okulda kaç yıldır görev yaptığına ilişkin bilgiler tablo 8’de verilmiştir.
Tablo 8. Yöneticilerin Bulundukları Okulda Kaç Yıldır Görev Yaptığı Bulunduğu okulda kaç yıldır görev yaptığı f %
5 yıldan az 36 52,9
6-10 yıl 16 23,5
10 yıldan fazla 16 23,5
Toplam 68 100
Tablo 8’de verilen okul yöneticilerinin bulundukları okulda kaç yıldır görev yaptığıyla ilgili dağılım incelendiğinde, yöneticilerin yarısının (%52,9) 5 yıldan az bir süre, yaklaşık dörtte birinin (%23,5) 6-10 yıl ve aynı oranda yöneticinin 10 yıldan fazla süredir halen bulunduğu okulda görev yaptığı görülmektedir. Okul yöneticilerinin yarısından çoğunun bulundukları okulda, kısa süre önce göreve başlayan yöneticiler olduğu tahmin edilmektedir. Bu yöneticiler, bulundukları okul çevresini tanıma konusunda yeterli tecrübeye sahip olmayabilirler.
Öğretmenlere İlişkin Kişisel Bilgiler
Araştırmaya katılan öğretmenlerin branşlarına ilişkin bilgiler tablo 9’da verilmiştir.
Tablo 9. Öğretmenlerin Branşlarına İlişkin Bilgilerin Dağılımı
Branş f %
Eğitim bilimleri 94 8,3
Sınıf öğretmenliği 280 24,8
Türkçe öğretmenliği 277 24,5
Matematik öğretmenliği 476 42,1
Sosyal bilgiler öğretmenliği 3 0,3
Tablo 9’da öğretmenlerin branşlarına ilişkin dağılımı incelendiğinde, öğretmenlerin yarıya yakınının (%42) matematik öğretmenliği branşına, dörtte birinin (%24,8) sınıf öğretmenliği ve ona yakın oranda (%24,5) öğretmenin Türkçe öğretmenliği branşına, yaklaşık onda birinin (%8,3) eğitim bilimleri ve geriye kalan öğretmenlerin (%0,3) ise sosyal bilgiler öğretmenliği branşına ait olduğu, araştırmaya katılan fen ve teknoloji ve diğer branşlara ait öğretmenlerin bulunmadığı görülmektedir.
İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin çoğunluğu sınıf öğretmenliği branşındandırlar. Hâlbuki dağılım incelendiğinde, araştırmaya daha çok matematik öğretmenlerinin katılmış olduğu görülmektedir. Anketler, seminer çalışmaları döneminde, branş ayrımı gözetilmeksizin, okulda bulanan bütün öğretmenlere uygulanmıştır. Bir kısım anketlerdeki bilgiler eksik olduğu için değerlendirmeye alınmamış ve bir kısmı da geriye dönmemiştir.
Öğretmenlerin mesleki kıdemlerine ilişkin bilgilerin dağılımı tablo 10’da verilmiştir.
Tablo 10. Öğretmenlerin Mesleki Kıdemlerine İlişkin Dağılımı
Mesleki kıdem f % 5 yıldan az 674 59,6 6-10 yıl 321 28,4 11-15 yıl 128 11,3 10 yıldan fazla 7 0,7 Toplam 1130 100
Tablo 10’da öğretmenlerin mesleki kıdemlerine ilişkin bilgilerin dağılımı incelendiğinde, öğretmenlerin yarıdan fazlasının (%59,6) 5 yıldan az bir kıdeme sahip olduğu, yaklaşık üçte birinin (%28,4) 6-10 yıl kıdeme ve onda birisinin (%11,3) ise 11-15 yıl kıdeme ve çok az (%0,7) bir bölümünün 10 yıldan fazla kıdeme sahip olduğu görülmektedir.
Araştırmaya katılan öğretmenlerin yarıdan fazlası genç öğretmenlerdir. Başka bir deyişle öğretmenlerin onda dokuzu 10 yılını doldurmamış öğretmenlerdir.
Öğretmenlerin bulundukları okulda kaç yıldır görev yaptığına ilişkin bilgilerin dağılımı tablo 11’de verilmiştir.
Tablo 11. Öğretmenlerin Bulundukları Okulda Kaç Yıldır Görev Yaptığı Bulunduğu okulda kaç yıldır görev yaptığı f %
5 yıldan az 674 59,7
6-10 yıl 321 28,4
10 yıldan fazla 135 11,9
Toplam 1130 100
Tablo 11’de öğretmenlerin bulundukları okulda kaç yıldır çalıştıklarına ilişkin bilgilerin dağılımı incelendiğinde, yarıdan çoğunun (%59,7) 5 yıldan az bir süre, üçte birinin (%28,4) 6-10 yıl süre içinde ve onda birisinin (%11,9) ise 10 yıldan fazla bir süredir bulunduğu okulda çalıştığı görülmektedir. Bu durum, araştırma örneklemi içindeki öğretmenlerin genç beyinlerden oluştuğunu ve bir önceki tabloyla uyum içinde olduğunu göstermektedir. Bulundukları okulda kısa bir süredir çalışan bu öğretmenlerin de yakın çevreyi tanıma konusunda yeterli düzeyde olmadıkları düşünülebilir.
Buraya kadar toplanan kişisel bilgiler birlikte değerlendirildiğinde; araştırmanın örneklemi içindeki yöneticilerin çoğunun sınıf öğretmeni kökenli olduğu, yöneticilerin çoğunluğunun yöneticilik kıdemlerinin 5 yıldan fazla olmasına rağmen yöneticilik eğitimi almadan, okul yöneticisi olarak atandığı görülmektedir. Yöneticilik eğitim alanlar ise kısa süreli hizmetiçi eğitim kurslarına katılmışlar ve bu eğitimi çoğunlukla yetersiz bulmaktadırlar. Çoğunlukla yöneticilerin bulundukları okulda 5 yıldan daha kısa bir süredir görev yaptığı görülmektedir. Araştırmaya daha çok matematik branşından öğretmenler katılmış ve bunu sınıf öğretmenleri izlemektedirler. Öğretmenlerin çoğunluğunun mesleki kıdemi 5 yılın altında olup, 10 yıldan fazla kıdemli öğretmen sayısı en azdır. Öğretmenlerin yarıdan fazlasının, bulundukları okulda 5 yıldan az bir süredir çalıştığı görülmektedir. Kişisel bilgiler, araştırma evreni hakkında okuyuculara bilgi vermek için alınmış olup, okul-çevre ilişkilerinin geliştirilmesinde bir değişken olarak kullanılmamışlardır.