Literatür taraması sonucunda, mesleki eğitim kurumlarındaki ortaöğretim büro yönetimi ve sekreterlik bölümü programından sektörün beklentilerini doğrudan doğruya konu alan sadece bir araştırmanın olduğu görülmüştür:
Bu çalışmada Tuncel (2007); meslek yüksekokullarındaki büro yönetimi ve sekreterlik programlarının sektörün ihtiyaçlarını karşılama durumunu incelemiştir. Araştırma literatür taraması şeklindedir. Araştırma sonucunda meslek yüksek okullarında büro yönetimi ve sekreterlik programları sektörün ihtiyaçları doğrultusunda şekillendirilmesi gerektiği belirlenmiştir. Araştırma konusuyla ilgili literatürde doğrudan doğruya başka bir çalışma olmamakla birlikte, konuya meslek liselerinin eğitim müfredatlarının ve işletme yöneticilerinin beklentileri açısından bakan, kısıtlı sayıda araştırmaya ulaşılmıştır.
Bu kapsamda METARGEM (1995), tarafından gerçekleştirilen araştırmada okullarda verilen mesleki eğitim ile iş hayatının talepleri arasındaki ilişki incelemiştir. Ankara Ticaret Meslek Lisesi, Kızılcahamam Ticaret Meslek Lisesi, Anadolu Sekreterlik Meslek Lisesinden toplam 76 mezun ve bu mezunları işletmelerinde çalıştıran 31 işveren ile gerçekleştirilen bu araştırma sonucunda, Ticaret Meslek Lisesi ve Anadolu Sekreterlik lisesi mezunlarını işletmelerinde çalıştıran işverenlerin büyük bir çoğunluğunun ara eleman ihtiyaçlarını bu mezunlardan karşılamak istedikleri, böylece iş hayatının talep ettiği becerili insan gücünü yetiştirme de bu okulların etkili olduğu belirlenmiştir.
Benzer bir çalışma da METARGEM tarafından 1999 yılında da tekrar edilmiştir. Okullarda verilen mesleki eğitim ile iş hayatının talepleri arasındaki ilişkiyi
incelemiştir. Araştırma evrenini 1992-1993 öğretim yılında Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü’ ne bağlı sadece Ticaret Meslek Liselerinden mezun olan öğrencilerin tamamı ve bu mezunları işletmelerinde çalıştıran işverenler oluşturmuştur. 1995 yılında yapılan araştırmadan farkı ise araştırmanın Türkiye’ nin 7 coğrafi bölgesine göre seçilen Ticaret Meslek Lisesi mezunlarından 3463 mezun ve bu mezunları işletmelerinde çalıştıran 619 işveren ile yapılmış olmasıdır. Bulgular sonucunda mezunların okulda aldıkları mesleki eğitim ile iş hayatının ihtiyaçlarına cevap verebildikleri, işverenlerin % 99’ unun nitelikli elemana ihtiyaç duyulduğu takdirde işletmesinde Ticaret Meslek Lisesi mezunlarını istihdam edecekleri sonucuna ulaşılmıştır.
EARGED (2006a), Millî Eğitim Bakanlığı Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü, Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ile Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı “Meslek Liselerinde İstihdam Özelliğini Yitirmiş Bölümlerin Tespiti” konusunda genel bir değerlendirme çalışması da yapmıştır. Araştırma 7 coğrafî bölgeden her bölgeyi sosyal ve coğrafî anlamda temsil edecek iki il olmak üzere toplam 14 ilde Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı 22, Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı 14, Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı 11 okulda 18 bölüm 282 meslek dersleri öğretmeni, 202-2003 öğretim yılı 950 mezun ve bu mezunların son sınıfta iken staj yaptıkları 282 iş yeri sorumlusu seçkisiz örneklem tekniğinden yararlanılarak tespit edilmiş ve anket uygulanmıştır. Bulgular sonucunda istihdam özelliğini kaybetme ile okullarda verilen eğitimin ve bölümlerin yer aldığı çevredeki sektör arasında uyum olması gerektiği, bölümün bulunduğu çevrenin ihtiyaç duyduğu nitelikli insan gücünü karşılayabilecek bölümlere ağırlık verilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.
EARGED (2006b), tarafından da Endüstri Meslek Liselerindeki Eğitimin ve Bu Okullardan Mezunların İstihdamlarının Değerlendirmesi yapılmıştır. Araştırmanın birbirinden bağımsız üç örneklemi bulunmaktadır. Araştırmanın örneklemini Türkiye genelinde Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü’ ne bağlı 14 Endüstri Meslek Lisesinde elektrik, elektronik, mobilya-dekorasyon ile tesviye bölümlerinde görev yapan toplam 400 meslek dersi öğretmeni, 14 okuldan 1999-2000 ile 2000-2001 öğretim yıllarında mezun olan 1000 kişi, 14 okulda 2003-2004 öğretim yılında dört meslek dalında eğitim gören 1000 öğrenci oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak
anket kullanılmıştır. Bulgular sonucunda Endüstri meslek liselerinde kazanılan meslekî bilgi-becerilerle, meslekî tutum ve iş alışkanlıkları ile iş hayatının taleplerinin tam uyumlu olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Çakmak, Çöğürcü, Duman, Delen (2011), tarafından işletmelerdeki yöneticilere göre bulundukları organizasyonlarda büro personeli olarak çalışanların beklentilerini ne derece de karşılandığını incelemeye yönelik bir çalışma yapılmıştır. Araştırmada veriler Akdeniz ve İç Anadolu bölgesinde bulunan 7 ilinde çeşitli kurumlarda çalışan 165 yöneticiden, çalışanlardan beklentilerini ölçmeye yönelik kişisel görüş ve kanaatlerini de içeren anket yoluyla toplanmıştır. Araştırma sonucunda yöneticilerin genel olarak çalışanların mesleki bilgi ve becerilerinden memnun olduğu, buna karşılık çalışanların en fazla yetersiz olduğu alanların, 10 parmak klavye kullanımı, internet sitesi yapabilme, grafik tasarım programı kullanabilme, yabancı dil ve muhasebe finansman konuları olduğu belirlenmiştir.
3. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ
Bu bölümde araştırmanın modeli, araştırmanın evreni ve örneklem grubu, veri toplama teknikleri ve verilerin analizine yer verilmiş, her bir başlık altında araştırmada yapılacak çalışmalar genel olarak açıklanmıştır.
3.1. Araştırma Modeli
Bu araştırma ile sektör yöneticilerinin OBY programı yeterliklerinden beklentilerinin neler olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle betimsel ve ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır.
Tarama modelleri yaklaşımı ise geçmişte ya da halen var olan bir durumu var olduğu şekilde betimlemeyi amaçlamaktadır. Literatürde betimsel (survey) çalışmalar genellikle verilen bir durumu aydınlatıp, standartlar doğrultusunda değerlendirmeler yaparak olaylar arasında olası ilişkileri ortaya çıkarmak için yürütülürler (Çepni, 2005:20).Tarama modelinin bir türü olan ilişkisel tarama modellerinde ise; iki ya da daha çok sayıda değişken arasında birlikte değişim varlığı ve/veya derecesi belirlenmeye çalışılır. İlişkisel tarama iki şekilde yapılmaktadır. Bunlar: korelasyon türü ilişki ve karşılaştırma yolu ile elde edilen ilişkilerdir (Karasar, 1999:77-86). Bu çalışmada sektörler birbirleri ile karşılaştırılarak analiz edildiğinden karşılaştırmaya dayalı ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır.
3.2. Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini Mersin ilindeki hukuk, ticaret ve eğitim sektöründen faaliyet gösteren kamu ve özel işletmeler oluşturmaktadır.
Ticaret sektörü için Mersin Ticaret Odasına kayıtlı ve Mersin ilinde bulunan 1632 iş yeri yöneticisi, hukuk sektörü için mersin barosuna kayıtlı 1325 iş yeri yöneticisi, eğitim sektörü için de MEB’ e bağlı 250 eğitim kurumu yöneticisi araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Sonuç olarak Mersin ilinde bulunan, hukuk, ticaret ve eğitim sektöründe faaliyet gösteren 3207 iş yerinde çalışan toplam 3207 yönetici araştırma evrenini oluşturmaktadır.
Bu araştırmanın evren hacminin büyüklüğüne karşılık örneklem büyüklüğünün ne kadar alınması gerektiğine ilişkin Bunun evreni temsil edip etmediğini belirlemek amacıyla aşağıdaki formül uygulanarak geçerli sayı bulunmuştur (Yamane, 2001: 116- 117).
Evreni temsil edecek sayının belirlenmesinde eğer birey sayısı biliniyorsa, n= N.z².p.q
N.d² + z².p.q Bu eşitliklerde;
N: Yığındaki birey sayısını,
n: Örnekleme alınacak birey sayısı,
z: Belirli serbestlik derecesinde ve saptanan yanılma düzeyinde t tablosundan bulunan teorik değer.
d: Duyarlılık
p: yığında istenilen özelliği taşıyan bireylerin oranı (p+q=1)
Mersin ilinde bulunan, hukuk, ticaret ve eğitim sektöründe faaliyet gösteren 3207 iş yerinde çalışan toplam 3207 iş yeri yöneticisi araştırma evrenini oluşturmaktadır. Buna
göre formüldeki rakamlar yerlerine yerleştirildiğinde evreni temsil edecek örneklem sayısı % 95 güvenirlik ile 344 olarak alınmıştır.
Tablo 3.1 Evren ve Örnekleme İlişkin Bilgiler
Sektör Evren Örneklem % Payı Örnekleme giren kişi
sayısı
1. Eğitim 250 % 8 27
2. Hukuk 1325 % 41 142
3. Ticaret 1632 % 51 175
Toplam 3207 100 344
Tablo 3.1’ de görüldüğü gibi eğitim sektörü yöneticilerinin örneklemdeki payı % 8 iken, hukuk sektörü % 41 ve ticaret sektörünün ise % 51 olduğu anlaşılmaktadır. Araştırman örnekleminin büyük bir kesimini ticaret sektörü yöneticileri ve hukuk sektörü yöneticileri oluşturmaktadır.
3.3. Verilerin Toplanması
Betimsel nitelikte olan bu çalışmada hipotezlerin çözümüne ilişkin verileri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen anket kullanılmıştır. Sektörün OBY bölüm programın değerlendirmesi amacıyla anket geliştirilirken, Tengilimoğlu ve Acar (2004) tarafından geliştirilen “yönetici sekreterlerin karşılaştıkları sorunları ve eğitim ihtiyaçlarını belirlemeye yönelik” hazırlanan ölçekten, ve Çakmak vd.,( 2011) tarafından yapılan “meslek yüksekokullarındaki büro yönetimi ve sekreterlik programlarının sektörün ihtiyaçlarını karşılama durumunun değerlendirilmesi” araştırmasından faydalanılmıştır. Araştırmayla ilgili literatür taramasından sonra konuya ilişkin yeterlikler saptanıp anket oluşturulmuştur.
Buna ek olarak büro yönetimi öğretmenleri görüşleri de alınarak havuzda oluşturulan yeterliklerden yeni bir anket hazırlanmıştır (Bkz. EK-2). Hazırlanan anket üç bölümden oluşmaktadır. Anketin ilk bölümü yöneticilerin demografik ve mesleki bilgilerini, ve sekreterlerinde istedikleri eğitim düzeyini tespit etmeye yönelik 7 sorudan oluşmaktadır. İkinci bölümde OBY programına ait 12 ana yeterlik altında toplam 68 alt
yeterliğin ne derece önemli olduğu 5’ likert ölçeğinde yöneticiler tarafından değerlendirilmesi istenmiştir ( 1= Hiç önemli değil, 2= Çok az önemli, 3= Kısmen Önemli, 4= Önemli, 5= Çok önemli). Üçüncü bölümde ise 12 ana yeterlik altındaki alt yeterliklerde mevcut sekreterlerin ne derece yeterli olduğu sorulmuş ve 5= Çok İyi’ den 1= Hiç İyi değil’ e doğru 5’li likert derecelendirmesinde değerlendirilmesi istenmiştir. 11 ana yeterlik tüm sektör yöneticilerine uygulanırken, 12. yeterlik sadece hukuk sektörü yöneticilerine uygulanmıştır. Bu yeterlikler OBY program içeriğinde konu alan Ek-1’ deki tablo dikkate alınarak belirlenmiştir.