İletişim Kavramı

İnsan iletişimi insan kadar eskidir. Hiç kimse insan iletişiminin başladığı dönem veya zaman dilimini belirleyemez. Keyfiyetini ve iletişimde kullanılan yöntemleri bilmesek de iletişimin, insanın yeryüzünde ortaya çıkmasıyla birlikte başladığı söylenebilir. İşaret edilmesi gereken bir husus da insanlar arasındaki ilk iletişimin karşılıklı konuşmayla başlamış olduğudur. Daha sonraları duvarların üzerine bir takım işaretlerin kazındığı çağ yaşanmış, sonunda yazı yerleşmeye başlayarak çok sayıda toplum tarafından yaygın bir şekilde kullanılmaya başlamıştır. Bu arada iletişim aracı olarak posta güvercininin kullanılması gibi, klasik iletişim araçlarının kullanımı bir şekilde devam etmiştir. Zaman ilerledikçe iletişim araçları gelişmiş ve genel anlamıyla “teknoloji” toplumlar ve bireyler arasında bir iletişim aracı haline gelmiştir. Böylece radyo ve televizyon istasyonları, kablolu telefonlar, akıllı telefonlar, internet ağı ve bunlara bağlı olarak bireyler arasında iletişimi sağlayan eposta vb. bir takım hizmetler ortaya çıkmıştır.

İletişimi, iki taraf arasında gerçekleşen bir işlem olarak tarif etmek istediğimizde kavramın derli toplu bir tanımını yapmak zor görünmektedir. Ancak iletişim konusunda yapılan en eski tanım, Yunan filozofu Aristo’nun iletişim hakkındaki şu bakış açısıdır: “İletişimin meydana gelebilmesi için üç etkenin bir arada bulunması gerekir.1

Birincisi konuşan kişi; ikincisi konuşan kişinin sözü; üçüncüsü sözü dinleyen kişidir.”

1 _{Cevher, Salâhuddin, İlmü’l-İttisâl (Mefâhîmühu, Nazariyyâtühu ve Mecâlâtühu), Mektebetü Aynü}

93

Yunan filozoflarının iletişime bakışları polemik, felsefe, insanları ikna etme ve belirli bir düşünce çerçevesinde onların fikirlerini ve inançlarını değiştirmek konusunda yoğunlaşmıştı.

Sonraları bilim adamları iletişim olgusunun sınırlarını çizen ve ayırt edici özelliklerini ortaya koyan bir tanım geliştirmek için çaba harcamışlardır. Bu konuda yapılan bazı tanımları şöyle sıralayabiliriz:

S. S. Stevens’ın Tanımı: “İletişim, kendisini tahrik eden bir şey karşısında, tercih etme yeteneği sahibi canlı varlığın karşılık vermesidir.”2 Bu tanım az da olsa

kapsamlı olma özelliği taşımaktadır. Şöyle ki iletişim unsuru olarak sadece insanı değil, genel anlamda bütün canlı varlıkları kapsamına almıştır.

Charles Cooley’in Tanımı: “İletişim, insanlar arası ilişkinin var olmasına ve gelişmesine yarayan mekanizmadır. Aklın ürettiği tüm semboller, onların uzay zamanda yayılmasını sağlayan araçlar vasıtasıyla gelişir.”3

Hafland’ın Tanımı: “İletişim; bir kişinin, inancını veya davranışını etkilemek amacıyla başka bir kişiye, herhangi bir yolla işaret göndermek suretiyle gerçekleştirdiği eylemdir.”4

Kronkt’un Tanımı: “İnsanlar arası iletişim, insanın belirli bir sembole karşılık verdiğinde gerçekleşir.”5

Başkalarının tanımına göre ise iletişim; iki tarafın herhangi bir düşünce, davranış, duygu veya belirli bir eyleme hazırlanma konusunda tam veya kısmi bir ortaklık haline ulaşmalarını sağlayan eylemdir.6

Yukarıda geçen tanımlardan, iletişim hakkında şu sonuçlar çıkarılabilir:

İletişim; bir takım bilgilerin, maharetlerin ve davranışların bir şahıstan bir diğerine, bir şahıstan bir guruba veya bir guruptan diğer bir guruba aktarılmasıdır.

2 _{Gubârî-Atıyye, Muhammed Selâme Muhammed-Seyyid Abdülhamid, el-ittisâl ve Vesâilühû}

Beyne’n-Nazariyyeti ve’t-Tatbîk, el-Mektebü’l-Câmii’l-Hadîs, Mahattatü’r-Reml, Mısır, 1991, s. 5, 22.

3 _{Cooley, Charles, Social Organization.n.y Charles scribner,s,son, 1909. Cümeylî’den alıntılanmıştır.}

Hayrî Halîl el-Cümeylî, el-İttisâl ve Vesâilühû Fi’l-Müctemai’l-Hadîs, el-Mektebü’l-Câmii’l-Hadîs, Mahattatü’r-Reml, Mısır, 1997, s. 9.

4 _{Cevher, a.g.e., s. 11.}

5 _{Gary Gronkhit, Communication and Awareness, California. Cümeylî’den alıntılanmıştır. a.g.e., s. 9.} 6 _{Cevher, a.g.e., s. 11.}

94

İletişim; insanlar arasında bir düşünce, duygu ve davranış biçimi alışverişidir. İletişim; iki taraf arasındaki bir etkileşim olup deneyimlerini paylaşmalarını sağlar.7

İletişim; bir takım bilgilerin bir şahıs veya bir gurup şahıs tarafından, bazı simgeler aracılığıyla esaslı bir şekilde bir başka şahsa veya şahıslara gönderilmesidir.8

Buradan ortaya çıktığı üzere, iletişimin önceki devirlerdeki kavramları da içine alacak şekilde tanımlanabilmesi için “iletişimin ana unsurları” denilen bir takım özellikleri taşıması gereklidir.

3.1.1.2. İletişimin Unsurları9

Kaynak Veya Gönderici (Source Sender): Bilgileri, davranış biçimleri, inançları ve duyguları konusunda başkalarını belirli bir şekilde ve belirli bir yönde etkilemek isteyen kişidir.

Alıcı (Receiver Audience): Göndericiden çıkan etkileme girişimlerini alan veya karşılayan kişidir.

Mesaj (Message): Göndericinin alıcıya ulaştırmak istediği ve onu etkilemek istediği düşünce, duygu, davranış biçimi veya duygulardır.

İletişim Kanalları (Channel Means): Aralarındaki iletişimin gerçekleşebilmesi için göndericiyi alıcıya bağlayan herhangi bir araçtır. Söz konusu işte kullanılacak araçlar çok çeşitli olabilir. Bunlar bazen sözlü olabildiği gibi bazen yazılı, bazen de görüntülü olabilir.10 _{İletişimin işlevsel olabilmesi için iletişim}

kanallarına etki eden bir takım etkenler vardır. Söz konusu etkenler şöyle sıralanabilir:11

7 _{el-Cümeylî, a.g.e., s. 10.}

8 _{Ebû Urkûb, İbrahim, el-İttisâlü’l-İnsânî ve Devruhû Fi’t-Tefâuli’l-İctimâî, Dâru Mecdlâvî, Amman,}

1993, s. 18.

9 _{Cevher, a.g.e., s. 15.} 10 _{el-Cümeylî, a.g.e., s. 22.} 11 _{Cevher, a.g.e., s. 29, 33.}

95

Aracın belirli bir ölçüde gerçekçi olması, İletişim aracının özel nitelikler taşıması,

Birden fazla iletişim aracının birlikte kullanılması.

Geri Bildirim (Feed Back): Alıcının, kaynaktan almış olduğu mesaja cevap vermesidir.

İletişim araçları sayılamayacak kadar çok ve çeşitli olup belirli kategorilerde yer alırlar. Bazıları onları, karşılıklı konuşmadan başlamak suretiyle yazı ve çağdaş teknolojiye kadar kronolojik sıraya göre tasnif etmiştir. Bazıları da söz konusu araçları, etkiledikleri duyu organına göre tasnif ederek işitsel, görsel veya hem işitsel hem görsel araçlar şeklinde tasnif etmişlerdir. Söz konusu araçlardan kimisi yeraltı veya denizaltı kabloları veya verici ve alıcı cihazlara bağlı çalışan kablosuz büyük istasyonlar üzerinden yayın yapar, kimisi de uyduları iletişim vasıtası olarak kullanırlar.12

İletişimin ve iletişim araçlarının kısaca tanımını yaptıktan sonra, araştırmanın konusunu teşkil eden şahitlikte yararlanılabilecek çağdaş iletişim araçlarının en önemlilerini ortaya koyarak özlü ve faydalı bir şekilde onları tanımlamaya geçebiliriz.