Gözleri Görmeyen Kişinin Şahitliği

Fakihler, gözleri gören kişinin nikâh akdinde yapacağı şahitliğin kabul edileceği hususunda ittifak etmişlerdir.170 _{Gözleri görmeyen kişinin şahitliğine}

gelince, fakihler şahitlerden birinin âmâ olması halinde nikâh akdinin sahih olup olmayacağı konusunda iki görüşe ayrılmışlardır:

Birinci Görüş: Gözleri görmeyen kişinin şahitliğiyle nikâh akdi sahih olur. Bu görüşü benimseyenlerden biri İmam Ahmed olup Şafilerde bir vecih de bu yöndedir. Yine, İbn Hazm da bu görüştedir.171

İkinci Görüş: Gözleri görmeyen kişinin şahitliğiyle nikâh akdi sahih olmaz. Hanefilerin görüşü ve Şafilerin sahih kavli budur.172

168 _{el-Beyhakî, a.g.e., VII, s. 126.} 169 _{A.e., VII, s. 126.}

170 _{el-Kâsânî, a.g.e., II, s. 255; ed-Desûkî, a.g.e., IV, s. 167; el-Büceyrimî, Hâşiyetü’l-Büceyrimî Ale’l-}

Hatîb, IV, s. 122; İbn Kudâme, el-Muğnî, VII, s. 355.

171 _{İbn Kudâme, el-Muğnî, VII, s. 355; İbn Müflih, a.g.e., X, s. 182; ed-Dimyâtî, a.g.e., III, s. 343; eş-}

Şâfiî, el-Ümm, VII, s. 46; İbn Hazm, el-Muhallâ, IX, s. 433.

172 _{el-Kâsânî, a.g.e., VI, s. 268; İbnü’l-Hümâm, a.g.e., VII, s. 397; ed-Dimyâtî, a.g.e., IV, s. 33; eş-}

83

Delilleri:

Birinci Görüşün Delilleri: Gözleri görmeyen kişinin şahitliğiyle nikâh akdinin sahih olacağını savunanlar şu delilleri ileri sürmüşlerdir:

1- Şahitlik sadece evlenecek taraflardan sadır olan söze ilişkin bir şahitliktir. Nasıl ki söylenen sözleri duyduğu için gözleri gören bir kişinin şahitliği sahih ise gözleri görmeyen kişinin de tarafların sözlerini işitmesinden dolayı şahitliği sahih olur. Ne söylendiğinden emin olan ve şüphe duymayan âmânın şahitliği de muteberdir.173

2- Gözleri görmeyen kişinin nikâhı, alışverişi, rivayeti ve ezanı sahihtir. Buna bağlı olarak kesin bir şekilde duyduğundan emin olduğu sözler hakkındaki şahitliği de bu hükme dâhildir.174

3- Şahitlik hakkında varit olan deliller, yüce Allah’ın “Aranızdan iki adil kimseyi şahit tutun”175 kavlinden ve Resûlullah’ın (s.a.) “Bir veli ve iki adil şahit

olmadan nikâh olmaz” hadisinden dolayı adalet şartının bulunmasını öngörmüştür. Adalet şartı gözleri görmeyen bir kişide mevcut ise şahitliği neden kabul edilmesin?

İkinci Görüşün Delilleri: Gözleri görmeyen kişinin şahitliğiyle nikâh akdinin sahih olmayacağını savunanlar şu delilleri ileri sürmüşlerdir:

1- Sesleri ayırt edememe şüphesi bulunduğundan dolayı gözleri görmeyen kişinin şahitliği kabul edilmez. Şüphe mevcut olduğu sürece şahitliği sahih olmaz.176

2- Aralarındaki müşterek illetten dolayı, şahitliğinin kabul edilmemesi hususunda gözleri görmeyen kişi sağır kimseye kıyas edilir. Söz konusu illet ise akdin taraflarının tam olarak bilinip teşhis edilememesidir. Gözleri görmeyen kişi tarafları göremediği, sağır kimse ise tarafların sözlerini işitemediği için söz konusu bilinmezlik meydana gelmektedir. Bundan dolayı her ikisinde de şahitliğin mânâsı tahakkuk etmemekte ve şahitlikleri reddedilmektedir.177

173 _{İbn Kudâme, el-Muğnî, XII, s. 62.}

174 _{en-Nevevî, el-Mecmû’ (Tekmiletü’s-Sübkî ve’l-Mutîî ile birlikte), III, s. 103; İbn Kudâme, el-Muğnî,}

I, s. 458.

175 _{Tallâk 65/2.}

176 _{İbnü’l-Hümâm, a.g.e., VII, s. 398; İbn Âbidîn, a.g.e., III, s. 24; eş-Şirbînî, el-İknâ’, II, s. 639; ed-}

Dimyâtî, a.g.e., IV, s. 33.

84

Delillerin Tartışılması:

Birinci Görüşün Delillerinin Tartışılması: Gözleri görmeyen kişinin şahitliğiyle nikâh akdinin sahih olmayacağını savunan ikinci görüşün sahipleri, birinci görüşün delillerine itiraz ederek şöyle söylemişlerdir:

1- Gözleri görmeyen kişinin yaptığı şahitliğin sadece söz üzerinde yapılan bir şahitlik olduğu yönündeki görüşünüz doğru değildir. Çünkü söz konusu şahitlikte şüphe bulunmaktadır ki o da sözü söyleyenin kim olduğunu kesin olarak teşhis edememektir. Oysa şahitlikte asıl olan, kişinin kesin olarak bilip teşhis ettiği şey hakkında şahitlik etmesidir ki bu âmâ olan kimsede mevcut değildir. Bu yüzden şahitliği reddedilir ve kabul edilmez.

2- Gözleri görmeyen kişinin nikâh akdindeki şahitliğini, onun evlenmesine ve alışveriş etmesine kıyas etmeniz kabul edilemez. Çünkü söz konusu işler, başkasıyla ilgili olan şahitliğin aksine kendi şahsıyla ilgilidir. Âmânın okuduğu ezana gelince, rivayetlerden sabit olduğuna göre İbn Ümmi Mektûm (r.a.), kendisine “sabah oldu” denilmedikçe ezan okumuyordu. Görüldüğü gibi sabah vaktinin girmesi hakkında, kendisine vaktin girdiğini haber verenlere itimat ediyordu.178

İkinci Görüşün Delillerinin Tartışılması: Gözleri görmeyen kişinin şahitliğiyle nikâh akdinin sahih olacağını söyleyen birinci görüşün sahipleri, ikinci görüşü savunanların delillerine şöyle itiraz etmişlerdir:

1- Kabulünde şüphe bulunduğundan dolayı gözleri görmeyen kişinin şahitliğinin reddedileceğine dair sözünüz kabul edilemez. Çünkü şahitlik bilgiye bağlıdır ve ancak bilgi sahibi kişinin şahitliği sahih olur. Gözleri görmeyen kişi işittiği şeyden emin olur ve işittiği sesin tamamen tanıyıp bildiği bir ses olduğuna kesin bir şekilde inanırsa istenen bilgi elde edilmiş olur, buna bağlı olarak şahitliği kabul edilir ve şüphe ortadan kalkar.179

2- Gözleri görmeyen kişiyi sağıra kıyas etmeniz kabul edilemez. Çünkü sağırın aksine âmâ kimse hakkındaki şüphe mevcut değildir. Buna ilaveten, gözleri görmeyen kişinin şahitliğinde en küçük bir şüphe bulunsa hemen reddedilir ve kabul edilmez.

178 _{İbn Kudâme, el-Muğnî, I, s. 458; eş-Şirbînî, Muğni’l-Muhtâc, I, s. 139.} 179 _{İbn Kudâme, el-Muğnî, XII, s. 62.}

85

Tercih:

Her iki gurubun delillerini sunup tartıştıktan sonra kanaatime göre tercihe şayan olan, gözleri görmeyen kişinin nikâh akdindeki şahitliğinin sahih olacağını söyleyen görüştür. Bu tercihin sebepleri şöyle sıralanabilir:

1- Nikâh akdinde şahitliği emreden Kitap ve Sünnet delillerinin umum ifadesi, gözleri gören ile görmeyeni ayırmamaktadır. Bunlar arasında ayırım yapan kimsenin delil getirmesi gerekir. Bu ayrımı gösteren herhangi bir delil bulunmadığına göre, konu hakkındaki deliller umumu üzere kalır. Çünkü gözleri görmeyen kişinin şahitliği kabul edilmemiş olsaydı Hz. Peygamber (s.a.) bunu açıklardı. Çünkü bu, insanların ihtiyaç duyduğu bir bilgi olup ihtiyaç vaktinde beyanın tehiri caiz değildir. 2- Gözleri görmeyen kişi mükellef ve adil olup sesin kime ait olduğunu kesin olarak bilirse şahitliğindeki şüphe ortadan kalkar, böylece şahitlikte istenen bilgi hâsıl olmuş olur.