İ ç t e v e d ı ş t a gü çlen en h ü r r iy e t ç ile r ,L ’u lto n A bdülhaaidin b i r an önce y ö n et i n i n i son vermeli:, an ayasal k u r a lla r ı g e t ir e r e k , parlam entoya yen id en yen id en açmak g a y e s iy le , o günkü yönetim e muhal İT o la n la r ın b i r l i k h a lin de ç a lışm a la r ın d a y a ra r g ü rd ü le r. Anaç, Abdülhanide k a m ı g ü ç b i r l i g i s a ğ la m ak tı.
. u g ö rü şten h a rek et e d ile r e k , 1902 şu b atın d a düzenlenen i l k kongreden sonra » g ö rü şle rin d e ç e l i ç n e l e r bulunmadı n ed en im le, a r a l a n a ş ı l a n Ahmet kızr, bey gurubu i l e k ab ah attin bey gurubunun b ir b ir in e y a k la şım ı sa k la n d ı , . ‘g i n i y e t l i * o n tü r k le r in a r a c ı l ı ğ ı i l e , i k i n c i P a r is k o n g r e si 27-29 a r a lık 1907 g ü n lerin d e y a p ı l d ı . k ı h a z ır lı! pogramına göre rai k c B O l 23 a r a lık t a b aşln cek k en , Araeni k o m it e c ile r in r m la şıa a a lık la n yüzünden d ört gün ( c e e i k t i r i l d i .
3u to p la n tıd a :
A) bugünkü y ü n e tin in " istib d a d ın " yok e d ilm e s i, ) . e ş r u t iy e t usulünün"Parlamentonun" t e * s i s i ,
C) lik a n d a k i a m a ç la n sağlamak i ç i n h er çareye bıışvurulm ası ve g e r e k ir s e i h t i l a l y o l l a r ı n ı n aronzaaJBi,
k a r a r la ş t ı r ı l d ı •
h a r is t e k i i k i n c i Jöntürk k o n g resin e 1 a t ı l a n örgü t ve y a y ın or a n la r ı n ın n i t o l i l t l e r i çok e n te r e s a n d ır .! m l a n ş ö y le s ı r a l a y a b i l i r i z :
1 - ü s n a a lı İ t t i h a t ve Terakki C e m iy e ti,y e y in or; a n l a n ( : u r a y ı - ümmet ) ve ( ] e ş v e r e t ) g a z e t e l e r i ,
2 - B i r l e ş i k Ameni İ h t i l a l Topluluğu., ( oşmdceutyon ) y iy i n organ ı ( ruşak ) * n z e t e s i ,
3 - eşebbllsü şahsî,A dem i n e r k e z iy e t - i m eşruta C em iy eti, a y ın orgc u ( Terakki 3 g a z e t e s i
4 - i ı s ı r ’ da : u s e v î C e m iy e ti,y e y in organ ı ( Lavara ) g a z e t e s i 5 - Londrada Türkçe ve Arabca y a y ın yapan ( h i l a f e t ) g a z e t e s i 6 - h a r e liy e * d a yay ın la n a n C Armina ) g a z e t e s i
7 - a lk en la rd a y ayın lan an i h t i l a l c i ( kozmik ) g a z e t e s i 8 - Amerikadu yayın lan an i h t i l a l c i ( h ayrenlk ) g a z e t e s i 9 - i ıs ı r * d a C(Ahd-i Osmanî C em iyeti )
M « M
lîevar k i , m eşrutiyetin ilanından b ir ay sonraya kadar oüren bu rorün ve İş b ir liğ i k ısa zamanda a y rıca lık la ra y o la ç tı • Parla tek i iş b ir lik ç i jöntürkl>r vatana dönünce , b ir b irle rin in g ö z le r in i oyarcaoına g eçim sizlik ve uyuşm azla ör- * negi g ö sterd iler •
SABAHAT2ÜÎ BATI B A S IliII.l 3TL İL ÎÎ0E
S a b a h a ttin h e m f i k i r l e r i n i y a y g ın la ştırm a k İçin ,A vru p a b a s ın ın a bü yük önem v e r d i• Londrada,. e r i ş t e yoğun h ı r ç a lışm a temposuna g ir d i .B a t ı i l e n i n i n s i y a s e t ve düşünce ila n ın d a adından B ik sık b a h s e d i lir oldu* (2 ) i..e n d is iy le ünlü g a z e t e le r n u la lıa t yapııak'bcydı* ö r ü ş le r in e d a ir d e r g i v e g a z e te le r d e b i l i n ç l i y a z ı l a r y a y ın la n d ı* (5 )
u e t k i l i y a z ı l a r S a b a h a t t in ! ,b a t ılı p o l i t i k a c ı l a r a ra sın d a da tine götürm ekteydi* Oün g e l d i , k a b a h a t t in ,t n g ilt e r e a ln ü n lü D ı ş i ş l e r i B r i o t t Eîk JDVAİ D Gklh i l e , dünya lomuoyu önünde münakase e d e b ile c e k h i r düzeye e r i ş t i . ü y ü l : önem ta ş ıy a n bu konuya k ıs a c a değinmeden g eçm em eliy iz:
İ n i l i z D ı ş i ş l e r i 'k a k a n ı SİE HJVAl-ü G lu h ,P a rla m e n to d a y a p t ı ğ ı b i r konuşmada fI a n isla m iz m * don d e r t yanşar; v e b u n u ı k ı m ı l dam akta , u ycnna3'ta o ld u ğ u n a d i k k a t i ç e l m i ş t i r *
S a b a h a ttin , S ir ;üvard Grev9 İn ard d ü şü n cesin i b ile n le r d e n d ir * ! i l i n ç l i h i r g ö r ü ş le , İ n g i l i z - a k a n ın ı, b a s ın y o lu y ia b a y ii e l e ş t i r m i ş t i r 0. onüradrki ( TÎLüS ) g a z e te s in d e ( 4 ) İ n g iliz c e ,P a z * is t e k i ( Ik El CAk ) g a z e te s in c e ¡5) fr a n o ız c a yayın lan an a ç ık mektup n i t e l i in d e k i m ak a lelerin d e , orsaya a t - tığa, g ö r ü ş le r ,o g ü n le r in üne-rli s iy a î k o n u la n a ra sın d a y e r a lm ış tır * S a b a h a ttin b e y , 1 <• n islam izm -c e h lik e sin e d eğin en İ n g i l i z d ı ş i ş l e r i n e k a r ş ı konuyu,Icıooca, ş ö y le sa v u muştur:
" . • . i a n is la m iz n ,. ¡ a t i l i l e r i n , do u 'y u emri a l t ı n a alimde is t e m e s in in b i r r o aleniyim olarak n i t e l e n i i r i l n e l i i r , İ s t a n b u l« . _ anislam izs ıia m erkezi g i b i gü s t e r l i n e n in in n e d e n i, ö zg ü rlü k çü ler e k a r ş ı , İn* i n Isılla n ılm a k istemi meşinden doğm aktadır.. . "
. a t ı b a sın ın d a bu konudaki münakaşalar o y la r c a sürmüş kürk iy e n in öz - gürlü, ü. i l e i l , (,1 1 i üş n c e l c r i f S a b a h a ttin bej ,1908 !• e ş r u t i y e t i n k i l a b ın ın g e r çe k le şm esin e kadar savıranuştur. (jj)
( O b e y Vv --- y ılla r d a n h e r i y a p t ığ ı ____ ___ ^ 2 * £ i 1 J f 10® f S * - ' 11 » ' - ü l l i f c .b u g ö r e v i ı L ı . ı v I" ır r “ 1 u r tu ia h ü m e k i ç i n k a b u l e t m i ş , . a r i s e v a r ın c a eslci u ğ r a ş ı l a r ı n ı sür- Ur muş t u . (2) (3) (4 ) (47 ( 5 ) (G) İ n in 15 a r tılık 1905 günlü 24 s a y ı l ı ve 17 s e r i n o . l nüshasın* , ; u ıh a ttln e d a ir g e n iş h ir tanıtm a y a p i l n i ş t ı r * AyTı c r PATEİA d e r g is in d e g e n iş b i l g i l e r Çileyi: 15 - 1905) »m evcuttur.
‘-■.he Tribune (Londra) 2 4 .1 .1 9 0 6 Le a d i c r l ( l a r i s ) 2 5 .1 .1 9 0 6 - in e r v a de îıome- Ocak 1906 The - | view o f 1 e v i era" "
Be P e t i t l a r i o i e n (P a r is ) 3 ocak 1906 Times - IJ A ğustos 1906
ka L ie c le - 15 A ğustos 1906
. .e v in e s - 1 ,2 ocak 1907 (I en o ir o des li b e r o m lures r o l a t i f A l a i q u e stio n d ’ O rien t)
ıo T sm u z (g^) 1908 HÜRRİYST İLANI
İ ç vb dxş e tk ile r le güçlenen hürriyet ta ra fta rla rın ın özlem leri günün birinde , ordu içerisin d en N iyazi i l e Snverin ö r g ü tleriy le su üzerine ç ık tı • G iz li İ ttih a t Terakki Cemiyeti m ensuplariyle ordu mensuplarının oluşturduğu ayaklanma olumlu sonuç verdi • Sultan Abdülhamit , m eşru tiyeti ila n etmeye , kapadığı parlamentoyu açmaya mecbur oldu .
M eşrutiyetin ila n ı iç in , yurt için d e g i z l i ça lışa n la rın başında T alât (Paşa) d ışa n d a k ile r in başında da kısmen Ahmet Rıza i l e Sabahattin çaba gösterm işlerd ir . H ürriyetin ilanından sonra y ılla r c a gurbette kalan devrim ciler sevin ç gözyaşları i l e yuvalarına döndüler *
uAnAJıA'Ci.’İi'iİI jCÜÎÎDA Büiîü^U -,... —--- !----— ~—
• i O uttJ uü 1' Ua’iliiîîd e ıc ^ r u ti; ot U S lu m m c; t t l | p M i r ^ e v r e s i » k : w - ,1 le r i - ı s ı t l c n c ruk.hnrO rd: r l ı k holtrC unda v b l n -
i f e ö r a a ^ v i u - ^ a l ; - * i-U.ilsp. o ; i ; i n . - ' t e r l i - y ı l ı y o r d u .
LfAurtfcüiuii u i t P a ş a »— a r ı ş t e buluncn. v ab£yıattİn beye öze— bix ne... cup
Sâu¿«r e s e k la t t n b u li -3 ciu i i .
y illiim '- s * « a y ın d a ,b a b a sı d& A t bufarrat faşu y^ a a y r ıla n S abah attin , 9 y ı l l ı , b ir mücadele h ayr.tın d an ,yu rt v e a i l e h a s r e tin s e n
'cb ah attJh , *tn<b«%te olan b a b a sın ın - e n i k l e r i n i ta ş ıy a n ta b u t» da b erab erin d e - « t i r d i . Bu, I s tanbulun ta r ih in d e s a y ı l ı o la y la r d a n b i r i d i r .
-ene
S a b a h a ttin i l e Bahmût P aşan ın tabutunu Ista n b u la g etirm ek te olan ai vrrnatı, ‘> n a k k e l e d « v it i b a r e n .r e s ııi g ö re n le îta r ç ıla n d ı. ¿«İtan J ^ l i h r r ■ b a t t ı » b ey in k a r ş ıla m a s ın d a ro « r in d e ^ illanıl^u^ ü z e r e , littâ k îteley # b i r ie tim b o t g ö n c o r d i.V a k tiy le resm i yaaıesaalarden,
en m adından sonrn( bey ) k e lim e s in i ç ık a r ta n P ad işah ,b u d e x a , i ı l 4 ı z sarayından yapılm a bütün y a z ışm a la r d a ,y e ğ e n i S a b a h a ttin a d ın ın sonunda
( b e y e fe n d i Isözcü güsü k u lla n ıy o r d u .
r o B c ^ m f _#aSa rjcLPiiiAii tabut
f n f . t Mahmut P a ş a ,yurdundan yuvasından u zak ta v e amansız t a k ip le r so n u n d a ,m e şru tiy etin inde e d i l d i ğ i n i görm eden-bir gu rb et ş e h id i g i b i - 1903 b a sla r ın d a B rü k sel*d e,k an serd en ,h en ü z 48 y a ş ı n ı doldurmuşken ölm üştü. ı l d ı z s a r a y ı,b u ölümden yaralanmak i ç i n , t ü r lü g i r i ş in le r d e bulundu • Abdi I h o n i t , s a ğ lığ ın d a huzursuz b ır a k ıp ta k ip e;<^ irdi£i k a y ın b ir a d e r i . ahnut Paşanın ölüsünü de rah at bırakm adı.I ahmttt P aşanın b ir P adişah dfimâdı olmamı n e d e n iy le ,c e n a z e s in in t e s l i m i n i ye Türkiyoye g ö n d e r ilm e sin i P r e n siz hükttnet.iriden i s t e d i .P a r i 3 t e k i kürk s e f i r i ara - c ı l ı ı i l e y a p ıla n bu garip g e r e k ç e li i s t e k l e r g e ç e r l i sa y ılm a d ı.o r a n s ı z l a r , ahmttt P aşanın c e s e d i İLzerimde, ancak v a r i s i olan ç o c u k la r ın ın sö z s a h ib i o l a b i l e c e k l e r i n i b i l d i r d i l e r . l a d i ş a h ı n ı s r r r ı k a r ş ıs ın d a , onu da tatm in e d i c i g a rip b i r form ül b u ld u la r vc i ahnnıt _ a şa n ın P o r is - t e d e fn i s ır a s ın d a y a p ıla n tö ren d e,T ü rçe h ita b ed e b ulu n u lm asın ı yasak l a d ı l a r : U t t a bu o la y la r -y u k a n d a d e ğ i n i l d i ğ i g i b i - r a n s ız Parlnnen - tosunda ütÖcftaete k a r s ı b ir s ö z lü so r u y ö n e ltilm e s in e sebep o ld u .
; ahmut Paşanın c e s e d i , 6 ,5 y ı l kadar, r a iü iz la m n ü nlü l e r - l a - Chaioe m eza rlığ ın d a m is a f ir e d ild ik te n s o n r a ,25 a ıu s t o s 1900 günü tü r e n le ç ı k a r t ı l ı p , '.Türk b ayrogi ö r tü lü b ir tabu ta konuldu.; *ahmut Paça v a k t iy le buraya gtfcrülüıken,mezarı b aşın d a Türkçe h ita b e y a p t ı - n l m a s ı n ı e n g e lle y e n r a a s iz hüküm eti,bu kez tabu tu b aşın d a bandola - m a M i l l î a a r ç li’j c iîa ç a l d ır d ıla r ve ihtirrun duruşunda b ulu ndu lar,
..ahmut P aşanın ta b u tu ,o ğ lu k ab ah attin bey ta r a fın d a n t r e n le I a r s ily a y a götürüld ü ve Ista n b u la h a rek et edecek o la n l en eg a l Vapu- lu n o konuldu, ;apur 1900 eylülünün i l - . gününde Çanakkale boğazından geçerken top a t ı ş l a r i y l e k a r ş ıla n d ı.
.nharut k aşanın tab u tu i l e S a b a h a ttin beyin İ sta n b u l da k a r ş ıla » n iş i-T ü r k v e yab ancı banında-o güne kadar görülmemiş b ir o la y ola ra k n i t e l e n d i r i l d i . Iditün İsta n b u l ayağa kalkm ış t i . 1 abancı b a sm a gttr*, karşılam ada 500 b in k i ş i bulunmuştu,! u m ara d e n iz in e y a y ıla n k ayık - lo r d a n ,d e n iz a d eta görünmez o lm u ştu .S u lta n hami t b i l e , b u görkem li k arşılam a t ö r e n i n i ,j .ı l d i z uaraym don d ü rb in le i z l e d i .
Vapurun S a la ta n h t ı a ı n a yan aşm ası,tab u tun karaya n a k l i , s a a t l e r c e s a y g ı g ö s t e r i l e r i n e v e s i l e o l d u . i t t i h a t vc Terakki C e u iy e ti,ta b u tun ü c tL n ttfİ ttih a t ve Terakkimden h ü r r iy e t k a h ra m a n ın a )y a zılı b ir çe le n k koydu.
fmftt liâcthmut .-aşanın ryupta y a p ıla n cenaze t ö r e n i do pek rauh- t e ş e o ld u .I u tö ren e e y h ü lislo m da k a t ı l d ı , üslüm anlardan g a y r i, rum lar, e r m e n lllr , n u s e v ile r ve ce m a a tle rin ruhani r e i s l e r i <1< bu tören d e h a z ır bulu n du lar.
ahmut kaşa yu p ’t a b a b a cı- apudnni c.eryağ a h riy c f z ı r a ) - ¿ .a lil P aşanın yan ın a gömüldü. I a b r i b aşın d a o ğ lu S a b a h a ttin bey,C O d ev rin ü n lü b ilg in le r in d e n A danalı I.ayret IIoca i l e eyfculielnm b ir e r konuşma y a p t ı l a r . - e y h u lisle m , d u a sın ı y a p tık ta n so n r a ,h e y e c a n lı b ir s e s le ,t ö r e n d e k i hnlkas
- I ahmut ¿.anaya n iç i n b ö y le s in e büyüle s a y g ı g ö ste r iy o r u z ? Jtdil
olduğu i ç i n mi? I.amuslu ve ü stü n b i r İ r iş i olduğundan mı? V atan ın ı Ö lv r ce sin e s e v d iğ i i ç i n mi? ^ o ğ a m sız lığ ım ız ın z a fe r in e ç a l ı ş t ı ğ ı i ç i n mi?
d iy e sordu.
yup m czo rlı ı n ı dolduran e h a li,h e p b i r a ğ ız d a n ,h e r cü m lesin e yüksek s o s l e :
- v e t , e v e t , iy e k a r ş ı l ı v er er e yu semalarıma fcjJklf&tilhrı, e aş ila n a ve cenaze t ö r e n le r in i Iotnn bul b a o ı n ı - ö z o l l i k l e ÎKllAi« g a z e t e s i- g e n iş ş e k ild e y a n s ı t t ı , u t ö r e n le r i izlem ek ü z e r e ,lo t a n - b u la g e le n P a r is G ö z e t ic ile r k i r l i ğ i Genel L e k r eto ri DEHAIS d e,
şim diyedek b ir e ş i görülmemiş olan bu o la y ı yabancı b a sın a h e y e c a n lı h a v a c ıy le a k ta r d ı.
A Tm( İT.H A?,ît T, YEGüITÎ Nİ IT nB O A ^fİ ZİYARET BT -B3ÎNİ HBKLİyQgg.A
M eşrutiyetin ilanından sonra Abdülhamit , yönetimdeki eaki gUcünü sürdüreceğini sanıyor , esk i gelen eğin in devan e ttir ilm e s i eğilim inde gözü küyordu . Nitekim ken d isi i l e y ılla r c a yurt dışın da oavaş edenlerin , başına gelmedik o la y la rı unutarak onlardan büyük saygı beklemektendi •
Sabahattin bey , Türkiye de bütün fen a lık la r ın b aşı olarak gördüğü d a y ısı Sultan Hami t* i ziyarete g i taneyi red d etti • Oyoa , Ahmet H izalar H aristen g e lir gelmez Sultan Hamit'e g itm işler ye m ille te h ü rriy eti bahşet t i ğ i iç in teşekkür ederek önünde reverans yapm ışlardı • Sabahattin bey t böyle b ir tu tm iç e r is in e girmeyi gururuna yediremedi •
Sabahattin bey , Y ıldızdaki padişahı z iy a ret yerine y patrikhaneye g id ip p etrik i ziy a ret e t t i l Sabanının cenazesinde onlar da h azır bulunmuş la r ve büyük saygı gösterm işlerd i 1 3u z iy a r e ti b ir teşekkül n ite liğ in d e y d i • Takat bu tür ziy a ret geniş yorumlara neden oldu ve Sabahattin bey kendisine rakip olan İ ttih a t ve Terakki p artizan ların ca ç e tin su rette e le ş t ir ild i • Hatta bu ziyaret S ab ahattin'i müslümanlar gözünden düşürme g a y retin i de rakip lerin e sağlam ıştı •
Oysa Sabahattin bey babacının cenazesine g ö sterd ik leri i l g i d o la y ı- s iy le Şeyhüelamı da ziy a ret etm işti .
îîu taassıb k iş ile r tarafından Sabahattinin patrikhaneyi z iy a ret edip de , aynı zamanda h a life olan , padişahı ziy a ret etmemesi h a y li sö y le n tile r e neden oldu •
SABAHATTİN IEYt CT3EY5nL3E
Sabahattin bey yurda dönerken y içerde ve d ış arda bu in k ila p iç in çalışm ış bütün İ t t ih a t ve Terakki mensupları tarafından sev g i ve saygı i l e k arşılan d ı . G österilen bu saygı , biraz da tabut için d e kem ikleri gelen damat Kahnrut C e la le ttin Paşaya k arşı id i • ilem e olursa olsun g ö ste r ile n büyük sevgi Sabahattin beyi y m ille t kalbinde y yüceltiyordu • İ lk günler her ta ra fta (Yaşasın Sabahattin bey) s e s le r i sık sık i ş i t i l d i • O b ir parlak y ıld ız o lm yolundaydı • B ilg ili id i , b ir in c i s ı n ıf yazardı ve e ş s iz b ir h a tip ti • Nezaketi , ter b iy e si y karakteri i l e üstün n ite lik le r e sa h ip ti • A kıcı b ir üslup içe risin d e konulan d ile getirmede , t a t l ı k elim elerle g ö rü şlerin i savunmada gerçekten b ir tıstaydı .
Ancak y günün birinde yönetim i e le geçirmesinden , g ö ste r ile n bu se v g iy i basamak yapmasından korkuluyordu l Bu itib a r la İ t tih a t ve Tirakki mensuplan kazanılan h ü rriyet zaferinde y a ln ız k en d ilerin in payı bulunduğunu m ille te yansıtmak iç in y m ille tin kalbinde f iliz le n e n bu fid a n ı büyümeden kurulmak is t e d ile r . Ocun a k ıc ı kalemini kı rmak y gö n ü lleri fetheden s i h ir li d ilin i susturmak y hülâsa her v esiled en yar rarlanarak onu m ille tin gözünden düşürmek çabasına düştüler •
Sabahattin beyin karşısın da çıkanlar y esk i ülkü arkadaşları id i l H ürriyetin sevin ç sarhoşluğu iç e r isin d e bulunan b ir k i3 ia it t ih a t ç ıla r y f ik ir uyuşm azlığı bahanesi i l e hırpalamaya b a şla d ıla r • Onun ötedenberi savunduğu düşünctferÇie^nSSfCız d en ileb ilecek şek ild e hücuma b a şla d ıla r y her yerde onu y e rd iler • Sabahattin is e bütün bu sa l d ır ıla r a f ik ir le sevap vermek a n la n pren sip ler üzerinde ve terb iye kural la r ı çerçevesinde karşılama eğilim indeydi • Ki tek in bütün münakaşalarda y terb iyen in y in sa n lığ ın ve dürüst p o litik a n ın g erek tird iğ i medeni e le ş t i r ile r in örn ek lerin i verdi •
Sabahattin k a rşılık la rın d a h içb ir zaman şa h ısla r ı hedef tutaad ı . O İ ttih a t Terakki P a rtisin in b e c e r ik siz liğ in i , te c r ü b e siz liğ in i » fi*~T savasından çok e lle r in i tabancalarına götürm elerini ve bu su retle düşünceleri s S S T l s î e y L tu ta n la rın ı bUyük ablak vt terb iye b u r e lla n içe risin d e e le ş t ir d i .
YARIN x SABAHATTÎNÎN KONFERANSLARI
( I ) S a b a h a ttin bev , alımut Paşanın ta b u tu i l e İsta n b u ld a k a r ş ı l a n ı ş ı n ı , iyupta y a p ıla n cenaze t ö r e n i n i . banında en g e n iş ş e h i l
d e ,-ı.e r se k li Ahmet . e r i f b ey in ( ŞABK ) gazc e s i y a n o i t t i . i l : . y a p r a ğ ın ı, h at t a i k i n c i s a y f a s ın ın da b i r k ısm ın ı bu tö r e n le r e
a y ıra n g a z e te , S a b a h a ttin in d o stla r ın d a n P* k CLS ( r e ş ) i n de bu t ö r e n le r e k atılm ak i ç i n P n r iste n g e l d i ğ i n i ve i l k törende y a p t ığ ı konuşmanın ö z e t i n i de sü tu n liir ın a a l d ı . ahnut aşanın
tabutunu k arşılam aya g e le n le r e v e cenazen in gömiöLiîşünden so n - r a h alicin h e y e c a n lı g ö s t e r i l e r i n e k a r ş ı Labchat' in b ey in ko - n u şm a la n ,b u g a ze te d e i ç t e n i i l d e y a n s ı t ı l d ı , a b r lıa ttin bey,
ta b u t Önünde ö z e t l e şu konuşmayı y a p tı:
( . . . ş u gördürünüz ta b u t iç in d e k i k i ş i T8altam at mensuplarından i k e n - y a r a t i l i ş i g e r e c i o la r a k ,h a y a tın ı v a ta n ın s e la m e ti uğru na fe d a eden merhum b a b a m d ır.I-u to a llıg ın a b ir örnek aramak
gerek i r s e , b e n i v a ta n d u ygu ları i l e e ğ itm e s i v e m i l l e t i n s e - l a n e t i yolunda b i r kurban g i b i ye t i ş t i r m e s i d i r . , ütün g e n ç l i ğim bu yöndeki m ücadeleye adanmış olduğu gib i,b u n d an son rak i çabalarım da,m em leketin h ü r r iy e t ı ş ı ğ ı n a kavuşm asının b a şla n g ı c ı o la n devrim in güven v e m utluluğu i l e , m eyveler i n i v er e - c e k tir .L o n v e en k u t s a l a r z u la r ın :
- - a ş a s ın v a ta n , yaş e s i n ü r k l e r , y t ş r s ı n İ n s a n l ı ! : . . . ) 'd ark g a z e te n i-4 e y l ü l 1908”
CA3AEAITÎH 5DftS KON73-rX7SLArj r U Sabahattin bey ç ek ic i üslubu olan b ir yasar , güzel konuşan , gerçek anlan tyle o devirde eşin e rastlanmayan b ir h a tip ti • Topluluk önünde böyleoine düzgün , heyecanlı konuşma k a b iliy e ti olan birinden yararlanmak gerek ird i • Düşüncelerini toplu nla ytlzyüze gelerek anlatmak ve konferanslar tertiplem ek f ik r i , yakın dostlarından g e ld i . B o şa n lı olan , a lk ışla r toplayan bu tür konferansların , İstan b u llu lar i lk defa görüyorlardı • Sabahattin in b illu r s e s i y a n k ıla rın ı sürdürürken , İ ttih a t ç ıla r bu gür s e s i kısmak , daima sabote etmek is t e d ile r •
Bu amaçla , k en d ilerin e b a ğ lı yüksek ta h sild ek i g en çleri kullanmayı düşündüler •
Sabahattin beyin gerek Şehzade başında , gerek Bebek bahçesinde v erd iği b ilin ç li konferanslar , e n te lle k tü e lle r arasında büyük i l g i uyandırdı • 1908 Skim ayında , Şehzade başındaki Kevziye kıraathanesinde düzenlenen konferansa İstanbulin her semtinden , d in le y ic ile r k a tıld ı . İ t tih a t ve Terakki Komite c ile r i de , Hukuk Kakül teninden , g ö z le rin i budaktan esirgemez , a tılg a n lığ ı ve parlak konuşmaları i l e ( siv r ilm iş k iş ile r i s e ç t ile r • Bunla r f Sabahattinin konferanslarına gid ecek ler ve onun konuşmasını en gelleyecek lerd i l Bunların ba şında f o zamanki Hukuk mektebinde okuyan Abdülkadlr Kemâli bulmuyordu • ( l ) A rkadaşlariyle b ir lik te Sabahattin beyin konferans vereceği salona gid ip görev le r in i yapacaklardı t Takat , Sabahattin beyân b i l g i l i , zev k li ve sü rek ley ici konferansının e tk is i a ltın d a kalarak -sab ote etmek şö y le dursun- a lk ış İrmaktan e l le r i ş iş m iş ti • Konferanstan ç ık tık la r ı akşam , İ t t ih a t ve Terakki Cemiyetinin merkez binasına gelen bu gençler adına , p a rti kodamanlarına durumu izah eden Abdülkadir Kemâli bey : "Biz bugün » bukadar b i l g i l i b ir adamı yuhalamayacak kadar c a h il olm adığım ızı anladık •••" dedi •