KAMU İHALE KURUMU’NUN MALİ DENETİMİ

Kamu hukukuna tabi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalelerini düzenlemek ve denetlemek üzere kurulan ve kamu tüzel kişiliğine idari ve mali özerkliğe sahip olan Kamu İhale Kurumu 4734 Sayılı Kanunun 53. maddesinin son fıkrası uyarınca kurulduğu günden itibaren kurumun yıllık hesapları ile gelir ve harcamalarına ilişkin iş ve işlemleri Sayıştay denetimine tabidir.

Diğer taraftan, düzenleyici ve denetleyici kurumların mali denetimi konusundaki son yasal gelişme “Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu”nun kabulü olmuştur. Bu kanun ise, bu kurumların mali denetimi konusunda Sayıştay’ı yetkili kılmıştır. Nitekim, son zamanlarda Sayıştay’ın denetiminin kapsamının genişletilmesi yönünde bir eğilim söz konusudur.

193 _{SOBACI, a.g.e., s. 86} 194 _{ÖZCAN, a.g.e., s. 85}

10/12/2003 tarihinde kabul edilen ve 24/12/2003 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan “5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu”nun altıncı kısmının “Dış Denetim” başlıklı 68. maddesine göre, “Sayıştay tarafından yapılacak harcama sonrası dış denetimin amacı, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, yönetimin mali faaliyet, karar ve işlemlerinin; kanunlar, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden incelenmesi ve sonuçlarının Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne raporlanmasıdır”. Bu maddeden de anlaşılacağı üzere genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin denetimi Sayıştay tarafından yapılacaktır. Aynı kanunun 3. maddesinde ise, düzenleyici ve denetleyici kurumların bu kanunun 68. maddesine tabi olduğu belirtilmektedir. Dolayısıyla, “5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu” Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların mali açıdan denetiminde Sayıştay’ı görevli ve yetkili görmektedir.

Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Sayıştay tarafından denetlenmesi, 1982 Anayasası’nın öngörüleriyle de uyumludur. Zira, Anayasanın 160. maddesine göre, “Sayıştay, genel ve katma bütçeli dairelerin bütün gelir ve giderleri ile mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen inceleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla yükümlüdür.” 195.

SONUÇ

Ülkemizde liberalleşme süreci devletin teşkilat yapısında önemli değişikliklere yol açmıştır. Kamunun daraltılması hedefleri doğrultusunda devlet işletmeci kimliğinden sıyrılarak ekonomiden çekilmiş ve ekonominin yönetimini düzenlenmesini düzenleyici ve denetleyici kurumlara bırakmıştır. Bu şekildeki kamusal yönetim anlayışına ihtiyaç duyulmasının en önemli sebeplerinden birisi ise siyasi iktidarın devletin süreklilik arzeden ekonomisine, yatırımlarına müdahalesinin kısıtlanması ve bu tür ekonomik alanlardaki istikrarın sağlanmasıdır.

Kamu alımlarındaki yolsuzlukların önlenmesi, şeffaflığın sağlanması, Devlet İhale Kanunu ile sağlanamaması nedeni ile ve tüm kamu alımlarında ülke düzeyinde belli bir birlikteliğin, bütünlüğün sağlanması amacıyla Kamu İhale Kurumu’na ihtiyaç hasıl olmuştur ve Dünya Bankası’nın, Avrupa Birliği’nin IMF’nin desteklemeleri ile de 2002 yılında da Türk İdari Teşkilatı’na katılmıştır.

Kamu İhale Kurumu’nun kurulması ile kamu ihalelerinde şeffaflık ve rekabet ortamının sağlandığı ihaleyi yapan idarelerin hukuka aykırı eylem ve işlemlerine karşı hızlı ve etkin bir denetim mekanizmasının kurulduğu görülmektedir. Kamu İhale Kurumu bu görevlerini yerine getirirken kamu alımlarına ilişkin ikincil mevzuat ve tip sözleşmeleri hazırlamıştır. İhalelerle ilgili her türlü şikayetleri incelemek ve soruşturmak, bütün ihale mevzuatını hazırlamak ve uygulamaya yönlendirmek, kamu ve özel sektöre ihale konusunda eğitim vermek, ihalelerle ilgili istatistikleri oluşturmak ve yayınlamak, haklarında ihalelere katılmaktan yasaklamak kararı verilenlerin sicillerini tutmak, araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunmak, yerli isteklilerin yabancı ülkelerde açılan ihalelere katılmalarına engel olunduğunun tespit edilmesi halinde bu uygulamanın yapıldığı ülkenin isteklilerinin de kanun kapsamında yapılan ihalelere katılmalarının önlenmesine yönelik tedbirlerin alınmasını ve gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlamak üzere Bakanlar Kurulu’na teklifte bulunmak görevlerini kurulduğu günden itibaren uzman kadrosuyla başarılı bir biçimde yerine getirmekte ve her geçen gün Türk İhale Sistemi için vazgeçilmez nitelikte olduğunu kanıtlamaktadır.

Kamu İhale Kurumu düzenleme görevi çerçevesinde kamu alımlarına ilişkin ikincil mevzuatı yani standart ihale dokümanları, tip sözleşmeler, yönetmelik ve

tebliğleri hazırlamakta ve uygulanmasını yönlendirmekte ve ayrıca denetlemektedir. Kurum bu görevi sayesinde uygulamada yaşanılan çok başlılığı ortadan kaldırarak ihale sisteminde belli bir birlikteliği sağlamış, böylece kamu kaynaklarının etkin ve verimli olarak kullanılmasına sebep olmuştur. Düzenlemiş olduğu ikincil mevzuatın doğru olarak uygulanmasını sağlamak amacıyla özel ve kamu kuruluşlarına eğitim vermektedir. Kamu ihalelerine ilişkin uluslararası gelişmeleri de uzman personeli ile yakından takip ederek Türk İhale Sistemi’ni uluslararası standartlara taşımaktadır. İhalelere katılmaktan yasaklananların sicillerini tutmakta ve oluşturulan yasaklılar listesini internet ortamında yayınlamaktadır.

Kamu İhale Kurumu denetleme görevini itirazen şikayet ve iddiaların incelenmesi süreçleri oluşturmakta, kurum bu görevi ile yolsuzlukların önlenmesinde ihalelerde şeffaflığın sağlanmasında ve ihaleye yönelik uyuşmazlıkların çözülmesinde etkin bir rol oynamaktadır. Kurum bu faaliyeti ile vatandaşların devlete olan güvenlerini sağlamak, kamu kaynaklarının nasıl kullanıldığını tüm şeffaflığıyla kamuoyuna duyurmak yönünden önemli görevler ifa etmektedir.

Kamu İhale Kurumu personelinin mali ve özlük hakları devletin diğer kurumlarındaki memurların mali ve özlük haklarından kat kat fazla olması sebebiyle diğer kurumlara göre belli bir orantısızlık oluştuğundan diğer kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan memurlar ısrarla bu kuruma geçme çabasında bulunmaktadır. Kamu İhale Kurumu personelinin mali haklarının diğer kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan personelin mali hakları ile arasında fazla bir farkın olmaması yönünde düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.

İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açık iken ve dava ehliyeti olarak menfaati ihlal edilen kişiler tarafından dava açma yolu açık iken idareye şikayet ve Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikayet yoluna sadece aday, istekli ve istekli olabileceklerin başvurması yönünde bir sınırlamanın getirilmiş olması dolaylı olarak dava açma ehliyetini de sınırlamaktadır. Kamu İhale Kanunu’nda yapılacak düzenleme ile menfaati ihlal edilen her kişi tarafından Kamu İhale Kurumu’nun kararlarının iptali istemiyle dava açabilmeleri düzenlenmelidir. Böylece Kamu İhale Kurumu’nun hukuka uygun idari işlem, eylemde bulunduğunun denetimi etkin bir şekilde yapılacaktır.

Kamu İhale Kurumu’nun gelirleri olarak yapılan ihalelere yönelik düzenlenecek sözleşmelerden, sözleşme bedelinin belli bir miktarının kurum tarafından alınması, Kamu İhale Kurumu’nun yüklü bir şekilde gelirlerinin oluşmasına sebep olmuştur. Bu durum ise Kamu İhale Kurumu’nun mali açıdan etkili bir şekilde denetlenme ihtiyacını ortaya çıkarmıştır.

Ayrıca Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikayet edebilmek için belli bir miktar ücretin kuruma yatırılması şartı ise dava ehliyetini sınırlamaktadır. Bu dava ehliyetini sınırlayan düzenlemenin de yapılacak olan Kamu İhale Kanunu tasarısından çıkarılması gerekmektedir.

Kamu İhale Kurumu’nun kurulması ile kamu ihalelerine yönelik oluşan uyuşmazlıklar yargıda dava konusu olduğundan, yargının ağır yükü karşısında ihale sözleşmeleri yıllarca yapılamamakta ve kamu alımları, kamu yatırımları çok yavaş bir şekilde işlemekte iken Kamu İhale Kurumu’nun kurulması ile birlikte oluşan uzman kadrosuyla itirazen şikayet yolu ile önlerine gelen ihale uyuşmazlıkları çok kısa sürede çözülmekte ve ihale sözleşmeleri taraflar arasında imzalanmakla kamu alımları, kamu yatırımları şeffaf bir şekilde hızlı olarak yapılmaktadır. Böylece kamu alımlarına yönelik uyuşmazlıklar yargı önüne daha az sayıda gelmekte hem de kamu ilahelerine yönelik uyuşmazlıklar uzman kadrodan oluşan Kamu İhale Kurumu tarafından hızlı bir şekilde çözülmektedir.

KAYNAKLAR

ACAR, Abdurrahman, “Kamu İhale Kanunu Neden Belli Bir Süre Ertelenmeli”, Belediye Dünyası Dergisi, C. 3, S. 12, Aralık 2002, 3- 19

ADAK Agah, “Kamu İhale Kurumu ve Şikayet Mekanizması”, Mali Hukuk, Sayı: 99, Yıl: 2002, s. 19-26

AKINCI, Müslüm, Bağımsız İdari Otoriteler ve Ombudsman, Beta Yayınları, İstanbul 1999

AKTEL, Mehmet, Küreselleşme ve Türk Kamu Yönetimi, Asil Yayın- Dağıtım, Ankara 2003

BALCI, Asım, NOHUTÇU, Ahmet, ÖZTÜRK, Namık Kemal, COŞKUN, Bayram, Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar, Sorunlar,

Tartışmalar, Çözüm Önerileri, Modeller, Dünya ve Türkiye Yansımaları, Ankara 2003

ASLAN, Onur Ender, Kamu Personel Rejimi, Statü Hukukundan

Esnekliğe, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü, Mayıs, 2005

Bağımsız Düzenleyici Kurumlar ve Türkiye Uygulaması, TÜSİAD, Yayın No: T/2002-12/349

BALCI, Asım, “Kamu İhale Kurulu Ne Kadar Yasal”, Türk Hukuk Enstitüsü

Dergisi, S. 69, Kasım 2002, s. 27-28

BAŞ, Hakan Harun-SEYHAN, Edat Yücel, Yargı ve Kurul Kararları

Işığında; 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu ve İlgili Mevzuat, Beta

Yayınları, Şubat 2008, İstanbul

BAYRAMOĞLU ÖZUĞURLU, Sunay, Türkiye’de Devletin Değişen

Karakteri ve Düzenleyici Reformlar, Toplum ve Hekim, Cilt 20,

BAYRAMOĞLU, Sonay, Yönetim Zihniyeti ve Türkiye’de Üst Kurullar ve

Siyasal İktidarın Dönüşümü, İletişim Yayınları, Antalya 2005

CANDAN, Turgut, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, Maliye ve Hukuk Yayınları, 2005

DEMİR Fikret, “Yeni Kamu İhale Kanunu ile Neler Getirildi, Hangi Değişiklikler Tartışılmaktadır I”, Yaklaşım, Yıl: 11, Sayı: 124, Nisan 2003, s. 67-73

DEMİREL, Birsen, Türkiye’de Düzenleyici Kurumlar Hakkında Bir

İnceleme, TODAİE Kamu Yönetimi Yüksek Lisans Programı, Dönem

Projesi, Ankara 2003

DÖNMEZ, Etfal, “Türkiye’de Bağımsız İdari Otoriteler”, Ankara Barosu

Dergisi, Sayı: 2, 2003, s. 55-79

EREN Özgül, Bağımsız Düzenleyici Kurumların Personel Yapısı, Proje Ödevi, TODAİE, Ankara 2004

GİRİTLİ, İsmet, BİLGEN Pertev, AKGÜNER Tayfun, İdare Hukuku, İstanbul, 2001

GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku, Cilt I, Ekin Kitabevi Yayınları, Nisan 2003 GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa 2003

GÖZÜBÜYÜK, Şeref – TAN, Turgut, İdare Hukuku Genel Esaslar, Cilt: I, Turhan Kitabevi, Ankara 1998

GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi, 13. Basım, Ankara 1999

GÜLER, Mürteza, Düzenleyici Kurumlar Ekseninde Üst Kurullar ve

Yargısal Denetimi, TODAİE, Kamu Yönetimi Lisans Üstü Uzmanlık

Programı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2003

HASANOĞLU, “Mürteza, Küreselleşmenin Devlet Yönetimine Etkileri”,

Türk İdare Dergisi, Yıl 74, Mart 2002, s. 171-186

İĞDELER Serdar, “Kamu İhale Kanunu: Yenilikler ve Eksiklikler”, Türk

İdare Dergisi, Yıl: 85, Haziran 2003, Sayı: 439, 1-39

KAHRİMAN, Hamza, “Türkiye’de Bağımsız Düzenleyici Kurum (BDK)’ların İdari ve Mali Özellikleri”, Vergi Dünyası, Yıl XXII, Sayı 282, Şubat 2005, s. 117-129

Kamu Alımlarında Etkin İhale Tasarımı, Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği, Yayın No: TÜSİAD-T/2001-11/311, Kasım 2001

Kamu İhale Kurumu (KİK) Teşkilatı ve Personelinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, m. 36

Kamu İhale Kurumu İnsan Kaynakları Yönetmeliği, m. 1-2

KARA, Uğur, Sosyal Devletin Yükselişi ve Düşüşü, Maki Basın Yayın, Ankara 2004

KARACAN, Ali İhsan, Özerk Kurumlar Üzerine Denemeler, İstanbul, Kasım 2002

KARAKAŞ, Mehmet, “Devletin Düzenleyici Rolü ve Türkiye’de Bağımsız İdari Otoriteler”, Maliye Dergisi, Sayı 154, Ocak-Haziran 2008, s. 99- 119

KAYA, Tolga, Türkiye’de Bağımsız İdari Otorite Olarak Nitelendirilen

Kamu Kurumlarından Rekabet Kurumunun İdari Yargı İle İlişkisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi

Anabilim Dalı Yönetim Bilimi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2003

KAYA, Tolga, Türkiye’de Bağımsız İdari Otorite Olarak Nitelendirilen

Kamu Kurumlarından Rekabet Kurumunun İdari Yargı İle İlişkisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi

Anabilim Dalı, Yönetim Bilimleri, Yayınlanmamış Master Tezi, Ankara 2003

KESTANE, Doğan, Türkiye’de Bağımsız İdari Otoritelerin (Üst Kurullar)

İşlevsel-Yapısal Özellikleri ve Kamu İhale Kurumu-I, Belediye Dünyası, Kasım 2002, C 3, Sayı 11, s. 25-32

KIZILCIK, Recep, “Liberal Batı Demokrasileri ve Türk Kamu Yönetimi Sistemindeki Gelişmeler, Türk Kamu Yönetimi Sistemindeki Gelişmeler”, Türk İdare Dergisi, Yıl 74, Sayı 434, Mart 2002, s. 37- 53

KOCA Murat, “Kamu İhalelerine Katılmaktan Yasaklanama”, Belediye

Dünyası, Haziran 2005, C: 6, Sayı: 6, s. 3-15

KÜÇÜK Faruk, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu Kapsamındaki İhalelere

Karşı Yapılacak İdari Başvurular, Yayınlanmamış Yüksek Lisans

Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara 2005

ÖZAY, İl Han, Gün Işığında Yönetim, Filiz Kitabevi, İstanbul 1986

ÖZCAN, Hakan, Bir Bağımsız Otorite Olarak Kamu İhale Kurumu, Kamu İhale Kurumu Uzmanlık Tezi, Ankara 2008

ÖZEN Ahmet, GÜNAY, Ayşe, “Bağımsız Düzenleyici Kurumlar ve Türkiye,

Vergi Sorunları Dergisi, Sayı 184, Ocak 2004, s. 169-188

SEZEN, Seriye, Türk Kamu Yönetiminde Kurallar Geleneksel

Yapılanmadan Kopuş, TODAİE Yayınları, Ankara 2003

SEZER Yasin, “Kamu İhale Kanunu: Şeffaflık ve Rekabet”, Amme İdaresi

Dergisi, Cilt 35, Sayı 4, Aralık 2002, s. 57-82

SOBACI, Mehmet Zahid, Bağımsız İdari Otoriteler ve Türkiye

Uygulamasından Bir Örnek: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu,

Uludağ Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 2005

TAN, Turgut, “Bağımsız İdari Otoriteler veya Düzenleyici Kurallar”, Amme

İdare Dergisi, Cilt 35, Sayı 2, Haziran 2002, s. 11-37

TEPE, Berna, ARDIYOK, Şahin, “Devlete Yeni Rol: Regülasyon”, Amme

İdaresi Dergisi, Cilt 37, Sayı: 1, Mart 2004

ULUSOY Ali, “Borsavizyon”, Ankara Ticaret Borsası Dergisi, Sayı 59, Ocak 2003, s. 23, 24

ULUSOY, Ali, Bağımsız İdari Otoriteler, Turhan Kitabevi, Ankara 2003 UYGUR, Elvan, Türkiye’de Bağımsız İdari Otoriteler ve Kamu İhale

Kurumu Örneği, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu

Yönetimi Anabilim Dalı Yönetim Bilimleri Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007

UZ Abdullah, Kamu İhale Hukuku, Kamu Alımlarının Hukuksal Rejimi ve İhale İşlemlerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (Şikayet-İtirazen Şikayet-Yargısal Denetim), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı, Ankara 2005

YILDIRIM, Ramazan, İdare Hukuku Dersleri I, Mimoza Yayınları, Konya, Mart 2009

YILDIRIM, Ramazan, İdare Hukuku Dersleri II, Mimoza Yayınları, Konya 2010

YILDIRIM, Ramazan, İdare Hukuku Kavramları Sözlüğü, Mimoza Yayınları, Konya, Kasım 2006

YILDIRIM, Ramazan, İdari Başvurular, Mimoza Yayınları, Konya, Temmuz 2006

YILDIRIM, Turan, Türkiye’nin İdari Teşkilatı, Alkım Yayınları, İstanbul, Ekim 1999

ZENGİN, Ozan, “Düzenleyici Reform Üzerine”, Kamu Yönetimi Dünyası