İDYOLAR

Bunlar zekâ derecesi en ağır olan guruptur. Bunların zekâ derecesi üç-dört yaşındaki çocuğunki kadardır. Zekâ dereceleri çok geri olduğu için pek bir şey öğrenemezler ya hiç konuşamazlar ya da tek tük kelime belirlemiş olabilirler. Bu

sebeple bunların ceza sorumlulukları da bulunmaz.444

439 _{DİNÇMEN, 1984, s. 132.}

440 _{ERMAN, 1958, s. 32. SONGAR, 1980, s. 311-312.}

441 _{BABAOĞLU, N. Ali, 50 Soruda Psikiyatri, 7 renk Basım Yayın, İstanbul, 2011, s. 29.}

442 _{DOĞAN, Orhan/AKÇAKIN, Melda, Bazı Önemli Psikiyatrik Sorunlar Sempozyumu Kitabı,}

Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas, 1988, s. 151-152.

443 _{ERMAN, 1958, s. 33.}

3.4.2. EMBESİLLER

Zekâ dereceleri yedi-sekiz yaşındaki çocuklar kadar olan çocuklar kendi kendilerine yeme, içme, giyinme ve alıştıkları yerlere gidip gelme şekilde hareketler

yapabilir.445 Ancak embesiller muhakeme yeteneğinden yoksundur. Sadece basit

olayları görüp tespit yapabilirler. Bunlar okula gitseler dahi okuyup-yazma becerisini elde edemezler.446

Bunlar ahlak bakımından da çok geridir. Her türlü kötülük ve cinayetleri basit sebeplerle yapabilir. Komşusuna kızan bir embesil onun evini yakabilir ya da az süt verdiğine kızan embesil ineğini sırf bu sebeple kesebilir.447 _{Embesillerin bu anlamda}

ceza sorumlulukları yoktur, yaptıkları eylemlerin farkında değillerdir.448

3.4.3. DEBİLLER

Bunlar zekâca oldukça gelişmiş olduklarından ilkokulu zorluklada olsa bitirebilir hatta hafif derecede debil olanlar ileri eğitimi dahi bitirebilirler. Ancak debiller dikkat, muhakeme, irade ve fikir yönünden oldukça fakirdirler. Özellikle başkalarının tesiri altında kolayca girerler.449 _{Debilleri özellik karakter ve ahlak}

bozukluğu yaşayan psikopatlar bir alet olarak kullanırlar. Çünkü bunlar tesiri altına girdikleri kişilerin inanılmaz derecede bağlı kalırlar onların emirleri dışına asla çıkmazlar.450

Yaralama, adam öldürme ve seksüel suçlar işleyebilecek olan debiller ceza sorumluğu gerçekleştirdiği eyleme göre ortadan tamamen kalkabileceği gibi azalmış da olabilir.451 445 _{ÖZEN/SÖZEN, 1971, s. 370.} 446 _{SONGAR, 1980, s. 309.} 447 _{ERMAN, 1958, s. 35.} 448 _{ÖZEN/SÖZEN, 1971, s. 370.} 449 _{ERMAN, 1958, s. 34.} 450 _{SONGAR, 1980, s. 311.} 451 _{ÖZEN/SÖZEN, 1971, s. 370.}

3.5. SAR’A (EPİLEPSİ)

Toplum genelinde çok yaygın olan sar’a, kronik nörolojik bir hastalıktır.452

Şuur kayıpları ve motor koordinasyon bozuklukları yanı sıra davranış bozuklukları ve idrak bozuklukları meydana getiren bu hastalık,453 _{akıl hastalıkları içerisinde en}

tehlikeli olanlardan bir tanesidir.454 Sar’a hastalığı, nöronların kendiliğinden aşırı boşalımı ile ortaya çıkan geçici fizyopatolojik bir bozukluk olan nöbetlerle kendini gösterir.455 _{Bu nöbetler, bazı vakalarda birden bire, bazı vakalarda ise bir başlangıç}

gösterisinden sonra gelir. Başlangıç gösterisi birkaç saat veya birkaç gün önceden belli olur. Hastada huy değişikliği oluşmaya başlar. Çabuk kızma, sert olma, bir yerde duramama, mahzunlaşma, aşırı bir neşe başlangıç gösterisini teşkil eder. Bunlardan sonra nöbet ani bir şekilde gelir. Hastanın rengi solar, acı bir sesle çığlık

atarak olduğu yere derhal yıkılır.456 _{Bu nöbetler hemen hemen daima şuur kaybı ile}

birlikte olur.457 Şuur kaybı gerçekleşen nöbette hasta sandalye üzerinde otururken olabileceği gibi direksiyon başındayken de olabilir, yani ne zaman ve nerede gerçekleşeceği tam olarak belli değildir.458

Bazı sar’alılar çoğunlukla nöbetten sonra ve daha nadir olarak nöbetten önce bir konfüzyon durumu ve bir tür alaca karanlık hali sergilerler. Bu alacakaranlık durumu birkaç dakikadan birkaç güne kadar sürebilir. İşte asıl tehlikeli olan bu sar’alılardır. Bu durumda olan sar’alılar vurur, kırar, hırsızlık eder, cinayet işler.459

Sar’alıların bu dönemine delilik devresi denir. Sar’alı hasta bu esnada şuurdan yoksundur. Şahısta yüksek şuur hiçbir surette alt şuurda geçen hadiselerden haberdar değildir. Alt şuur, sar’alıyı otomatik olarak bazen suç mahiyetine almış fiiller işlemeye sürükler.460 _{Bu devrede sar’alıda ansızın öldürme düşüncesi belirir ve}

452 _{ÖZDEN, 2007, s. 250.}

453 _{ZİYALAR, Adnan, Erişkin Psikopatolojisi, Yüce Yayım, Ankara, 2006, s. 159.}

454 _{ÖZDEN, 2007, s. 257.} 455 _{ÖZDEN, 2007, s. 250.} 456 _{EREM, 1977, s. 109.} 457 _{DİNÇMEN, 1984, s. 81.} 458 _{EREM, 1977, s. 109.} 459 _{ÖZDEN, 2007, s. 250.} 460 _{KAMAY, 1951, s. 811.}

aniden harekete geçer.461 _{Hasta sebepsiz ve amaçsız olarak hiçbir tahrik unsuru}

yokken bir veya seri olarak cinayetler işler.462 _{Sar’alı suçu önceden tasarlamadan son}

derece vahşice ve şiddetli bir şekilde işler.463 _{Hastada canavarca bir his vardır.}

Maktulü öldürmekle kalmaz, onun üzerinde sebebi ve amacı belli olmayan hıncını almaya çalışır. Mesela maktul öldüğü halde onu bıçaklamaya devam eder.464 _Ani

şekilde cinayet işlemeye başlayan sar’alı durumla uygunsuz hareketler sergilemeye başlar. Bu hareketler çevrede olup bitenlerin farkında olmama, uygunsuz hareketler, amaçsız dolaşmalar, şaşkın bakışlar gibi hareketlerdir.465 _{Nöbet geçtikten sonra, şuur}

ile şuur altı bir olunca sar’alı fiilinden tamamen habersiz, şaşkın ve dehşet içinde kalır.466 _{Sar’alı olayı hatırlayamaz, bu sebeple ne itiraf ne de ikrar eder. Hafızasında}

hafif bir hatıra kalmış gibidir, ancak onu da çoğunlukla kısa bir süre sonra unutur.467

Sar’alıların bazılarında kaçma hali olur. Hiçbir neden olmadan bulundukları yerden kaçarlar. Daha sonra kendilerini hiç tanımadıkları yerde bulurlar, nasıl oraya gittiğini hatırlayamaz. Kaçma süresince anormal hareketler sergiler. Mesela çok uzun mesafeleri yürüyerek gider ya da bilet almadan trene biner, yol üzerinde ki yerlerden hırsızlık etmek suretiyle geçinir.468

Sar’alılar adli psikiyatri açısından çok önemlidir. Bunların teşhisi çok zordur. Kişinin gerçekten sar’alı olup olmadığı, sar’alı ise suç nöbeti sırasında işleyip işlemediği ya da nöbetten önce veya sonra ortaya çıkan konfüzyon aşaması için işleyip işlemediği tespit edilmesi gerekir.469

Herhangi bir sara psikozu veya sar’a demansı göstermeyen sar’a hastasının nöbet dışında gerçekleştirmiş olduğu suçların ceza sorumluluğu tamdır.470 _Ancak 461 _{ÖZEN/SÖZEN, 1971, s. 344.} 462 _{KAMAY, 1951, s. 811.} 463 _{ÖZDEN, 2007, s. 250.} 464 _{EREM, 1977, s. 111.} 465 _{ÖZDEN, 2007, s. 258.} 466 _{KAMAY, 1951, s. 812.} 467 _{EREM, 1977, s. 111.} 468 _{EREM, 1977, s. 100.} 469 _{ÖZDEN, 2007, s. 257.} 470 _{DİNÇMEN, 1984, s. 84.}

sar’a nöbeti esnasında ya da nöbetinin öncesinde veya sonrasında ortaya çıkan

konfüzyon devresinde suç işlerse ceza sorumluluğu bulunmamaktadır.471 _{Asıl önemli}

olan sar’alıların nöbet dışında işlediği suçtur. Burada sar’alı suçunu sar’a illetinin tesiri ile işlemiş olması halinde artık azalmış ceza sorumluluğu da değerlendirilebilecektir.472

3.6. KLEPTOMANİ

Bu hastalığın temel niteliği çalma arzusu ve bu çalma arzusuna karşı koyamamaktır.473 _{Bunlar ruh sahalarını kuvvetle ve ezerek kaplayan bir hırsızlık}

yapma arzusunun etkisindedirler. Bu dürtüyü ne ahlaki ne aklın müdahalesi

engelleyemez.474 _{Hasta aslında çalma arzusunu boyun eğme korkusu içindedir, ancak}

hastanın bu arzusu o kadar kuvvetlidir ki bu azaptan kurtulmak için çalar.

Hasta bu arzusunun dayanılmaz etkisinden bunalarak çalma eylemini gerçekleştirir. Hasta çalma ile birlikte ferahlık duyarak sıkıntıdan kurtulur; ancak bu ferahlığı genellikle yaptığı eylem dolayı büyük bir pişmanlık ve utanma duygusu takip eder.475 Bunların tek amacı çalmak için çalmaktır, herhangi bir öfke ve intikam alma duygusu ya da menfaat elde etme ile bir ilgisi yoktur.476

Hasta çaldığı eşyanın değerini bakmaz, daha çok almaya gücünün yeteceği ve çoğunlukla çevresine dağıttığı ya da çöpe attığı maddi anlamda değersiz eşyaları çalarlar.477 _{Çalarken dikkatli ve tedbirli değildirler, görülmek, yakalanmak korkusu}

ortadan kalkmış gibidir.478 _{Çaldıkları eşyalar genellikle değersiz olsa da çaldıkları}

eşyalar değerli dahi olsa bunu zarar verdikleri kimseye uygun bir şekilde ödemek ve

iade etmek için uğraşırlar.479 _{Bunların amacı menfaat elde etmek değildir, onun için}

471 _{ÖZDEN, 2007, s. 258.} 472 _{EREM, 1977, s. 110.} 473 _{YÜKSEL, 2006, s.315.} 474 _{KAMAY, 1951, s. 820.} 475 _{KAMAY, 1951, s. 820.} 476 _{YÜKSEL, 2006, s. 315.} 477 _{ÖZDEN, 2007, s, 268.} 478 _{EREM, 1977, s. 118.} 479 _{KAMAY, 1951, s. 820.}

kıymetli şeyleri çalmazlar. Onun için bu hastalar para, altın, elmas gibi kıymetli eşyalar çalmazlar.480

Karşı koyamadıkları çalma arzusuna karşılık, hiç ihtiyacı olmadığı halde menfaat düşünmeksizin ani bir şekilde eylemini gerçekleştiren bu hastaların işledikleri hırsızlık suçu açısından ceza sorumlulukları yoktur.481

3.7. PİROMANİ

Nadir görülen bir hastalık olan piromani de, hasta yangın çıkarma konusunda karşı koyamayacağı bir arzu ile karşı karşıyadır. Hasta yangın çıkarmadan önce müthiş bir gerginlik yaşar, ancak yangın çıkardığında bu gerginlik duygusunun yerini ferahlık duygusu alır ve hasta huzura erer. Bunların amacı bireysel bir doyumdur. Yani sigortadan para alma, kin ve sabotaj gibi durumlarla hareket etmeleri söz konusu değildir.482

Çıkardıkları yangını ve yangından sonraki durumu seyretmekten büyük bir zevk alırlar. Bunlar yanlış yangın alarmları, yangınla ilişkili olan kurumlara ilgi duyarlar ve sırf itfaiye aracının ve itfaiye çalışanlarını ve çalışmalarının görebilmek için dahi yangın çıkartırlar.483 _{Eylemlerinin sonucunu bilmelerine karşın yangın}

çıkarma konusundaki karşı konulmaz arzunun etkisiyle yangın çıkarırlar ancak cezalandırılma korkuları da hat safhadadırlar yakalanmamak için önlem alırlar ayrıntılı planlar yaparlar.484

Yangın çıkaran bu hastaların ceza sorumluluğu ise hastalığın derecesine göre tamamen ortadan kalkabileceği gibi azalmışta olabilir.485

480 _{ÖZEN/SÖZEN, 1971, s. 343.} 481 _{ÖZEN/SÖZEN, 1971, s. 343.} 482 _{YÜKSEL, 2006, s. 316.} 483 _{ÖZDEN, 2007, s. 266.} 484 _{YÜKSEL, 2006, s. 316.} 485 _{ÖZEN/SÖZEN, 1971, s. 344.}

3.8. PSİKOPATLAR

Akıl hastalığı olarak kabul edilmeyen ancak tam manasıyla normal insan olarak kabul edilmeyen psikopatlarda486; karakter ve heyecan reaksiyonlarında bozukluk gösteren doğuştan olma bir ruh geriliğidir.487 _{Normal ile anormal arasındaki “geniş}

bir mıntıkaya” sıkışan psikopatlarda488 _{zekâ normal hatta normalin üstündedir.}489

Psikopat olarak kabul edilen bu kimseler davranışları ile toplum geleneklerini saymayan veya yasayı çiğneyen bir yapıları vardır. Bunlar başkalarının haklarına

saygıyı asla göstermezler 490 _{Kişiler arası ilişkilerde bencil, merhametsiz ve}

duygusuzdurlar. 491 _{Hareketlerinin hesabını kendilerine vermekten endişe}

duymadıkları ve utanma hislerinin etkisiyle isteklerine fren yapmayı düşünmedikleri için bütün sosyal menfaatlere zıt ve kendi lehlerine göre hareket ederler.492 _Egoist

olan psikopatlar en yakınları bile onu ilgilendirmez, çok ister ancak az verir veya hiç vermezler. Etrafındakileri aldatmak, yalan söylemek, dolandırmaktan zevk alırlar ve aşırı derecede para hırsları vardır.493 _{İlk yaşlardan beri geçimsiz ve anti sosyal olan}

psikopatların 494 _{vicdanları sağır, suçluluk duyguları da yoktur.} 495 _Öz-bilinç

eksikliğine de sahip olduklarından kendini beğenen psikopatların utanma gibi bir durumları da yoktur.496

Birden çok klinik şekli olan psikopatlarda, bazıları uzun bir süre bir yerde kalmaktan sıkılır ve yer değiştirmekten büyük zevk alır. Ailelerine, yakınlarına haber vermeden memleket memleket dolaşanlar, dünya turuna çıkanlar, trenlerde gizli gizli

486 _{KAMAY, 1951, s. 819.}

487 _{ERMAN, 1958, s. 36.}

488 _{EREM, 1977, s. 120.}

489 _{KOYUNCU, Ali, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunun Uygulayıcı Gözüyle Yorumu Genel Hükümler,}

2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2006, S. 196.

490 _{ADASAL, 1976, s. 377.}

491 _{KANTEN, Pelin/YEŞİLTAŞ, Murat/ARSLAN, Ramazan, Kişiliğin Karanlık Yönünün Üretkenlik}

Karşıtı İş Davranışlarına Etkisinde Psikolojik Sözleşmenin Düzenleyici Rolü, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 29, Yıl: 2015, Sayı: 29, s. 369-370.

492 _{KAMAY, 1951, s. 819.}

493 _{ERMAN, 1958, s. 38.}

494 _{KAMAY, 1951, s. 819.}

495 _{DASAL, 1976, s. 373.}

seyahat edenler vardır.497 _{Sebatsızlar olarak isimlendirilen bu psikopatlar hiçbir işte,}

hiçbir okulda fazla duramazlar.498 _{Bunlar özellikle hırsızlık, kundakçılık gibi suçlar}

işlerler.499 _{Mitomanlar olarak isimlendirilen psikopatlar, etrafındakilere sürekli yalan}

söyler, efsaneler ve masallar uydurur. Sırf fantazik bir övünme, kendi kendilerini övme duygusu ile maceraları uydurur, kendilerini bunların kahramanı gibi göstererek abartılı hikâyeler anlatırlar.500_{Anarşist olarak isimlendirilen klinik şekilde, psikopat}

tanınmış kimselerin düşmanıdır. Hedefe koydukları kişiler hakkında haysiyet kırıcı yazılar yazar, o kişiye fenalık yapmak artık onun için arzu haline gelir. Toplumda infial uyandırmak için onlara suikastlar düzenler, bu suikastı düzenlerken son derece soğukkanlı hareket eder ve gerçekleştirdiği eylem nedeniyle asla pişmanlık göstermezler.501 _{Kavgacı olarak isimlendirilen şekilde psikopat hiçbir sebep yokken}

kavga çıkartmak için çabalar.502 _{Anti sosyal psikopatlar olarak isimlendirilen şekilde}

psikopat toplumla çatışır, çevrelerine sürekli problem çıkartır, bencil duygularla hareket eder. Sosyopat olarak da anılan503 _{bu şekil, psikopatların en tehlikelisidir.}

Toplum kurallarına ve yasalara tahammül edemeyen psikopat, en ufak bir sebeple cinayet işler. Öldürdüğü kişilerin iç organlarını parçalama, insan eti yeme ve kanlarını emmek gibi davranışlar sergilerler.504

İradeleri zayıf olan psikopatların iyi ve güzeli yapmak için iradeleri yoktur. Kötüyü yapmamak için mukavemet güçleri de mevcut değildir.505 _{Doğal arzularına}

gem vurmazlar. Bu sebeple hoşlandıkları şeyleri yapmaktan kendilerini alamazlar.506

Topluma karşı eylemlerde bulunan psikopatlar özellikle yaralama, tecavüz, hırsızlık ve öldürme gibi ağır suçlar işlerler.507 _{Ceza sorumluluğu bakımından genellikle}

bunların herhangi bir ayrık durumları yoktur. Bazılarının ceza sorumluluğu TCK’nın

497 _{ÖZEN/SÖZEN, 1971, s. 343.}

498 _{ERMAN, 1958, s. 39}

499 _{DÖNMEZER, Sulhi, Kriminoloji, 8. Baskı, Beta Basım Yayın, İstanbul, 1994, s. 156.}

500 _{DASAL, 1976, s. 376.} 501 _{EREM, 1977, s. 123.} 502 _{ERMAN, 1958, s. 40.} 503 _{DASAL, 1976, s. 377.} 504 _{ERMAN, 1958, s. 40.} 505 _{SOYASLAN, 2003, s. 80.} 506 _{EREM, 1977, s. 121.} 507 _{AYKAÇ, 1987, s. 396.}

32/2. maddesi kapsamında düşünülebilirse de tamamen sorumsuz olduklarına dair bir

uygulama yoktur.508 Askeri Yargıtay da aynı doğrultuda karar vermiştir. Buna göre;

“Bir çeşit karakter ve irade hastası olan psikopatların zekâ bakımından normal oldukları, genellikle tam ceza ehliyetine sahip bulundukları ve ancak ileri derecede ki obsessiyonların tesiri altında işledikleri suçlardan dolayı istisnaen 765 sayılı TCK’nun 47. maddesinden (TCK 32/2) istifade edebilecekleri ilmen tatbik ve uygulama alanında da benimsenen gerekçeler arasındadır.” (Askeri Yarg.

13.11.1970 76/76)

Psikopatların ceza sorumluluğu tayin edilirken lehlerine düşünülerek salıverilmeleri toplum hayatı için bir tehlike oluşturduğu gibi,509 _{bunların cezalarını}

da hapishanelerde kontrolsüz olarak geçirmeleri de hapishanelerdeki diğer mahkûmlar için tehlike oluşturacaktır. Özellikle diğer mahkûmlara yönelik cinsi

eylemlerde bulanabilir. 510 Bunlar ceza gördükleri takdirde genellikle ayrı bir

müesseseye kapatılmalarında fayda vardır yoksa etrafındakilere sürekli zarar

vereceklerdir. 511 Bunlar suçunu çekmekle suçluluk duygusunu yatıştırırlar;

kendilerini yeniden suç işlemeye hazırlamış olurlar. “Kan çeker” deyimi adam öldürenlerin nasıl bilinç dışı bir dürtü ile kendilerini ele verdiklerini anlatır.512 _Ancak

şu hususta belirtilmelidir ki her psikopat mutlaka suç işler denilemez.513

508 _{KAMAY, 1951, s. 819.} 509 _{EREM, 1977, s. 123.} 510_{ÖZTÜRK/KARAN/ORHON/SAVAŞIR/SAVAŞIR/YÖRÜKOĞLU/ZİLELİ/BİRSÖZ/ÜNAL/ÖKT} EM/SONUVAR, 1981, s. 327. 511 _{ERMAN, 1958, s. 43.} 512_{ÖZTÜRK/KARAN/ORHON/SAVAŞIR/SAVAŞIR/YÖRÜKOĞLU/ZİLELİ/BİRSÖZ/ÜNAL/ÖKT} EM/SONUVAR, 1981, s. 327 513 _{DÖNMEZER, 1994, s. 154.}

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

AKIL HASTALARINA ÖZGÜ GÜVENLİK TEDBİRLERİ

4.1. GÜVENLİK TEDBİRİ KAVRAMINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER