İdarece kamu taşınmazlarına ecrimisil ve tahliye işlemleri

Şekil 5.12. Arnavutköy İlçesi alt ve üst yapı çalışmaları (Arnavutköy Belediyesi arşivi, 2019).

yararlanması “genel yararlanma” ve “özel yararlanma” ikiye ayırmak mümkündür.

Genel yararlanmada taşınmazlara tahsis amacına uygun olarak herkesin faydalanmasıdır. Kural olarak, kamu mallarından genel yararlanmada bedavalık, eşitlik ve serbestlik ilkeleri geçerlidir. Ancak özel yararlanmada ise bu durum bir kişi yada tüzel kişiliğin kamu malından diğer kişilerin faydalanmasına engel olacak şekilde faydalanması olarak ifade edilir. Özel yararlanma kamu idaresinden izin alınarak gerçekleştirilir ve serbest değildir. İdare tasarrufunda olan taşınmazlar sözleşme, şartname, ruhsat ya da imtiyaz yolu ile hukuken geçerli bir işleme tabi olmalıdır. Kamu idareleri özel yararlanmadan faydalanmak isteyen kişi ya da kişi gurubuna izin verip vermeme ya da vermiş olduğu izini geri alma konusunda takdir yetkisine sahiptir. Kamu mallarından özel faydalanma bir ücret karşılığında olmakta olup faydayı sağlayacak kişi hukuken bağlı olduğu işleme göre ücretini ödemek durumundadır.

Kişilerin kamu mallarından yararlanmaları ya genel yararlanma seklinde ya da önceden izin almak suretiyle özel yararlanma usulleri çerçevesinde olur. Kamu taşınmazlarından faydalanma genel ve önceden izin almak suretiyle özel yararlanma şeklinde olmasına rağmen birçok kamu malları elinde herhangi bir hukuki belge olmaksızın kişiler tarafından izin alınmaksızın işgal edilmiş durumdadır. Bu işgal durumu genel manada; elinde hukuki bir sözleşmenin sona ermesine rağmen kişinin taşınmazı tahliye etmemesi ya da ilk andan itibaren herhangi bir yararlanma hakkını doğuracak işlem olmaksızın doğrudan kamu malını işgal şeklinde iki başlığa ayırmak mümkündür.

Herhangi bir idari izne sahip olmaksızın kamu mallarını arada sözleşme, imtiyaz hakkı vb. bir bağ olmaksızın kullanan kişilere Türk idare hukukunda fuzuli sagil (haksız kullanıcı); bu kullanıcılardan tahsil edilecek ücrete ecrimisil denilmektedir.

Geçmiş dönem hukuki kaynaklarda ecrimisil “emsal mal kıymeti karşılığı” olarak ifade edilmektedir.

Kamu hukukunda ecrimisil; Sahibinin isteği dışında bir malın kullanımı ve onun bu malı kullanmamakla bir zarara uğrayıp uğramayacağı bakılmaksızın bu maldan isgal, tasarruf veya her ne şekilde olursa olsun yararlanılması sebebiyle idarece talep edilen

ve fuzuli sagil tarafından ödenecek olan tazminattır. Hazine Taşınmazlarının idaresi Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesinde ise Bu işlemlerde idarenin bir zarara uğrayıp uğramadığına veya işgalcinin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın, taşınmazın işgalden önceki hâliyle elde edilebilecek muhtemel gelir esas alınarak idarece talep edilen tazminatı olarak ifade edilmektedir.

Devletin sağladığı gelirler elde ettiği maddi kaynaklar çok farklıdır. Kamu gelirlerinin temellerini harçlar, vergiler, hizmet satışları gelirleri, resimler, şerefiyeler, vergi benzeri kamu gelirleri, borçlanmalar, mamelek gelirleri, hazine imkanlarından sağlanan gelirler, para ve vergi cezalarıdır.

Kalenderoğlu’na (2004), göre Mamelek gelirleri her ne kadar devletin sahip olduğu gayrimenkullerin satışından ve kiralanmasından elde edilen gelirler 22 ise de herhangi bir sözleşmeye dayanmadan devletin sahip olduğu gayrimenkulü isgal nedeniyle, kullanma karşılığı ecrimisil bedeli alındığı için ecrimisili devletin mamelek (mülk) gelirleri arasında saymak isabetlidir ( Kalenderoğlu, 2004).

Belediyelerde Ecrimisile ilişkin yasal dayanak 03.07.2005 tarihli 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun Belediyenin Yetkileri ve imtiyazları başlıklı 15. maddesinin (ş) bendinde; “Belediye mallarına karsı suç isleyenler Devlet malına karsı suç işlemiş sayılır. 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 75’inci maddesi hükümleri belediye taşınmazları hakkında da uygulanır.” Olarak ifade edilmektedir

Uygulamada, kamu mallarının işgali genellikle,

-İzinsiz inşaat yapmak, kira süresi bittiği halde sözleşmeyi yenilemeden malı kullanmaya devam etmek, kamu malını izinsiz kullanmak, kamuya ait kıyılarda başkasının denize girmesini engelleyecek şekillerde sahilin bir kısmını kapatmak vb.

şekillerde gerçekleşirken. Ecrimisil işlemine konu olabilmesi için kamuya ait taşınmaz malın;

-Devletin hükmü ve tasarrufu altında olan, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün sahip olduğu, Hazinenin özel mülkiyetinde bulunan, Belediye yönetiminin ya da İl Özel İdaresinin sahip olduğu bir taşınmaz olması gerekmektedir.

Bu çerçevede tezin çalışma alanı olan Arnavutköy ilçesinde Belediyenin ecrimisil işlemi olarak tasarrufunda olan kamuya ait gayrimenkullerde bulunan işgallerin tespit edilerek fuzuli işgale ecrimisil tahakkuk ettirildiği veya işgalcinin tahliye edilmesi için Zabıta Müdürlüğü’ne bilgi verildiği görülmüştür. Ayrıca Belediye tasarrufunda bulunan yerlerde kiracı ve fuzuli işgallerin kira ve ecrimisil bedelleri tespit edilerek takip ve tahsilat edilmesi maksadı ile Mali Hizmetler Müdürlüğü’ne bilgi verildiği görülmüştür. Yapılan çalışmalarda son beş yıl içerisinde yaklaşık 3.000.000-TL gelir sağlamıştır ve şekil 5.13’de yıllara göre ecrimisil dağılımı verilmiştir. Bu kaynak Belediyecilik çalışma faaliyetlerinin devamı kapsamında Belediye genel bütçesine ek gelir olarak eklenmiştir. Ayrıca sebepsiz zenginleşmeye neden olan özel yararlanmanın faaliyetleri idarenin kontrolüne geçmesi sağlanmıştır.

Şekil 5.13. Son beş yıl içerisinde gerçekleşen yıllık ecrimisil gelirleri (Arnavutköy Belediyesi arşivi, 2019).

Ayrıca işgal konusu yerlerdeki taşınmazlar fuzuli şagili ile gerek kiralama sözleşmesine bağlanarak hukuki dayanak sağlanması, gerekse kamu faydası gözetilerek zabıta ekiplerince koordinesi sağlanarak tahliyesi gerçekleştirilmiş, haksız işgaller kamu gücü ile sonlandırılmıştır. İşgale konu yerlerin bazılarında plan fonksiyonunda park alanı, yol alanı, spor alanı gibi sosyal donatı alanları içerisinde kalması görülmektedir. Bu işgal nedeni ile bazı durumlarda planlanması yapılan park projesinin ya da yapılacak bir spor salonu projesinin işgal bulunması nedeniyle zamanında çalışmalara başlanmamasına sebebiyet verebileceği düşünülmektedir. Bu gibi durumların kamunun yararlanmasına haksızca engel olunduğu gözetilerek

0 200000 400000 600000 800000 1000000

2015 2016 2017 2018 2019

Ecrimisil Gelirleri

Ecrimisil Gelirleri

ecrimisil işlemlerinde kamu tarafından tahliye ile sağlanmasının önemi bir kez daha ortaya çıkmıştır. Ecrimisil işlemi hukuka uygun olmayan bir faydalanmadan dolayı ilgilisin alınan bir tazminattır. Bir kamu taşınmazı idare yöntem sistemi değildir.

Tam tersine, kamu malını koruyup kollamaya yönelik bir cezalandırma sistemidir.

Bu sebeple, ilgili idare, ihtiyaç duyduğu gayrimenkule yönelik olarak ecrimisil alarak işgalin devamına izin vermemeli; kamu malının tahliyesine yönelik yasal işlemleri yerine getirmelidir. Ancak Şekil 5.13’den anlaşıldığı üzere yıllara göre ecrimisil işlemlerin belirli bir aralıkta artış gösterdiği daha sonra zamanla azalışa döndüğü görülmüştür. Son üç yılda gerçekleşen miktarca fazla ecrimisil işlemi için tamamen azaltılması, hatta mümkün olması durumunda ise haksız işgalin sonlandırılması işleminin yerinde olacağı kanaatine varılmıştır.