aldığı konular:
Müellif, Basralı dil âlimleri ile Kûfeli dil âlimleri arasındaki ihtilaf edilen konuların meşhur olanlarından seçtiklerini eserine almıştır. Bu konuları kitaptaki sırasına göre vereceğiz.
1. İsmin iştikakının mâhiyeti.
2. “Esmâ-i sitte-i mu‘telle”nin i‘râbı . 3. Tesniye ve cemînin i‘râbı.
4. “Tâ” ile müennes olan alem’in cemî müzekker sâlim sığası ile cemî olabilmesi.
233 Corci, Zeydan,a.g.e. , III/42. 234 Demirayak – Çöğenli, a.g.e., s. 175.
5. Mübtedâ ve haberin merfû olması.
6. Câr-mecrûr ve zarftan sonra gelen ismin merfû olması.
7. Haber câmid bir isim olduğunda, mübtedâ’ya râcî bir zamir taşıdığı.
8. Sıfat sahibinden başkasına câri olduğunda zamirin ibrâzı.
9. Haberin mübtedâya takdimi.
10. levlâ’dan sonra gelen merfû ismin âmili. 11. Mef‘ûldeki nasbın âmili.
12. Meşgûlun anh olan ismin mansup olması.
13. Aralarında tenâzû olan iki âmilden hangisinin amel edeceği.
14. ; ve < (= kelimelerinin isim mi yoksa fiil mi oldukları.
15. 3>- taaccüp kelimesinin isim mi yoksa fiil mi olduğu.
16. Beyaz-siyah ve diğer renklerin taaccübünün cevazı.
17. “?'@%” ve benzerlerinin haberinin takdimi. 18. “<2”nin haberinin takdimi.
19. Nâfiye olan “%”dan sonra gelen haberin âmili. 20. Nâfiye olan “%”nın haberine ait ma‘mülün
takdimi.
21. “Maksûr-u aleyh” olan fiilin ma‘mülünün takdimi.
22. “'” ve benzerlerinden sonra gelen haberin merfû‘ olması.
23. “'”nin ismi üzerine, haberden önce atıf yapmak câiz olup olmaması.
24. Tahfif edilmiş “'”nin ismi üzerindeki amelinin câizliği.
25. “AB”nin haberine ibtidâ lâmı’nın gelmesi.
26. “3 ” kelimesinin birinci lâmı’nın aslî veya zâid olması.
27. İsim fiillerin ma‘mülünün takdiminin câiz olup omaması.
28. Fiil ve isimlerin iştikâkının aslı.
29. Haber olarak gelen zarfın nasp eden âmilin ne olduğu.
31. “Hâl”in âmili olan fiil üzerine takdimi.
32. Fiil-i mâzî’nin “hâl” olarak gelebilmesinin cevazı.
33. Haber olan zarf tekerrür ettiği zaman sıfatın durumunu ne olacağı.
34. Mansup müstesnâ’nın âmili.
35. “'” istisnâ harfinin “"” anlamına kullanılmasının câizliği.
36. İstisnâ harfinin mukaddem olarak cümlenin başına gelmesi.
37. “CD%E” kelimesinin harf mi yoksa fiil mi olduğu. 38. “ F2G” kelimesinin mutlak oarak mebnî olmasının
cevazı.
39. “H0” kelimesinin isim mi zarf mı olduğu.
40. “; ” in tek bir kelime mi yoksa birleşik bir kelime mi olduğu.
41. “; ” haberiyye ile temyizi arasına başka bir kelime girdiğinde, temyizin mecrûr olarak kalıp kalmayacağı.
43. Mürekkep sayılar ve temyizin belirlilik takısı olan “?'” ile mârife olması.
44. Mürekkep sayıların misline izâfeti.
45. Müfred olan münâdâ’nın mu‘rep mi mebnî mi olduğu.
46. Münâdâ’nın belirlilik takısı olan “?'” ile gelmesi. 47. “A; K'” kelimesindeki “”in nidâ harfinden bedel
olup olmadığı.
48. Muzâf-ı ileyh’in sonunun hazfiyle, muzâfa terhimin cevâzı.
49. Sülâsî isimlerin terhiminin cevâzı.
50. Üçüncü harfi sakin olan rubâî bir kelimenin terhîmi.
51. İsm-i mevsûl ve nekrenin nüdbe olması. 52. Nüdbe alâmetinin sıfata verilmesi.
53. “” ile menfî olan müfred nekre ismin, mu‘rap mı yoksa mebnî mi olduğu.
54. “” harf-i cerrinin zaman başlangıcı olarak kullanılması.
55. “AL M” yerine gelen “"” ın câr olarak amel edebilmesi.
56. “ N ” ve “ N/ ”den sonra gelen ismin i‘râbı.
57. Kasem harfinin bedelsiz olarak geldiğinde amel etmesi
58. Mübtedânın başında gelen “lâm” harfinin ibtidâ lâmı mı yoksa kasemin başına gelen lâm mı olduğu.
59. Kasem olan “ !'” kelimesinin müfred mi cemî mi olduğu.
60. Muzâf ile muzâf-ı ileyhin arasını ayırmanın câizliği.
61. Bir ismin manası aynı olan başka bir isme izâfetinin câizliği.
62. “O ” ve “% ” kelimlerinin lafzan ve mânen mi, yoksa sadece mânen mi tesniye olduğu.
63. Nekrenin mânen te’kid edilebilmesi. 64. Atıf vâvı’nın zâit olarak gelmesi. 65. Mecrûr zamire atıf yapmanın câizliği.
66. Normal cümlede merfû muttasıl zamirine atıf yapmanın câizliği.
67. “"-” kelimesinin “"” ve “ 3 =” anlamında kullanılması.
68. Îcap’tan sonra “AB” ile atıf yapmanı câizliği. 69. Şiir zarûretinde ism-i tafdil olan “3 >-”nin sarfının
cevâzı.
70. Şiir zarûretinde munsrıf olanı sarftan menetmek. 71. “P-” kelimesinin mebnîliğinin sebebi.
72. Emir fiilin mu‘rap mi mebnî mi olduğu. 73. Muzârî fiilin i‘râbının illeti.
74. Muzârî fiilin merfû olması.
75. Sebebiyye “fâ”sından sonra mansup olan muzârî fiilin âmilinin ne olduğu.
76. Maiyye vâv’ından sonra gelen mansup muzârî fiilin âmili.
77. Mastariyye için olan “ -”in bedelsiz olarak hazf ediliğinde amel etmesi.
78. “Q ” in harf-i cer olarak gelmesinin câizliği. 79. Ta‘lil lâmından sorma gelen mansup muzârî
80. “CB” ve “CA E”dan sonra gelen mastariyye için olan “ ” açıkça gelmesi.
81. “% ” kelimesinin “% 2 ” anlamına gelmesi.
82. Cuhûd lâm’ı, muzârî filini bizzat kendisinin nasp edip etmediği konusu.
83. “AR E” kelimesinin muzârî fiili bizzat kendisinin nasp edip etmediği konusu.
84. Şartın cevâbındaki cezmin âmili.
85. Şartıyye S“ْنإ ”inden sonra gelen merfû ismin âmili.
86. Şarta cevap olan cümlede merfû veya mansup olan ismin takdimi.
87. Şart harfi üzerine cezâ ile mef‘ûlün takdiminin câiz olması.
88. Şartiyye için olan “ ” kelimesinin “ T” anlamında kullanılması.
89. “%”dan sonra gelen “ ” kelimesinin müekked nâfiye mi, yoksa zâit mi olduğu.
90. “ ” kelimesinden sonra lâm “?” geldiği zamanki anlamları.
91. “ :2 ” istifham harfinin cezm edebilirliği.
92. Gelecek zaman manası ifade eden “U” harfinin “ 8 0” harfinden bir parça mı yoksa müstakil bir kelime mi olduğu.
93. İki “tâ” ile başlayan muzârî fiilden “tâ” harflerinden birinin hazf edilmesi.
94. Muhaffef tekid nûnu’nun tesniye ve cemî müennes kipindeki muzârî fiile gelebilmesi. 95. “'T” ve “HN'” isimlerinin harfleri konusu. 96. “ 4” ve “ C4” isimlerinin harfleri konusu.
97. “ H” ve “ V” kelimelerindeki “ى” ve “ك” zamirlerinin yeri.
98. “ V%!” ve bezerlerinde zamir. 99. Zenbûriyye “WA!M + AX'” meselesi. 100.Fasıl zamiri konusu.
101.Mârifeliğin mertebeleri.
102.Mevsûle olan “.Y-” kelimesinin dâima mu‘rap mı olduğu.
103.İsm-i işâret olan lafızların ism-i mevsûl manasına gelebilmesi.
104.Mârifelik lâmı ile gelen zâhir ismin, ism-i mevsûl’ün sılası gibi sıla olabilmesi.
105.Arada gelen hemzenin harekeli mi yoksa sâkin mi olduğu.
106.Sondan bir önceki harfinin harekesi sükûn olan “elif- lâm”lı mansup ismin harekesini sâkin olan harfe vermenin uygun olup olmadığı.
107.Vasıl hemzesinin harekesi konusu.
108. Vasıl hemzesinin harekesini kendinden önceki sükûnlu olan harfe vermenin câiz olması.
109.Şiir zarûretinde maksûr olan harfi çekmenin (med) câiz olması.
110.Memdûd ve maksûr isimlerin sonu, harfleri çok olduğu zaman tesniyede hazf olmasının cevâzı. 111.İsm-i fâil vezninde olan bazı kelimelerin,
müenneslik alâmeti olmaksızın müennes olmaları. 112.“ Z !” ve benzerlerindeki “"”ın hazf edilmesinin illeti. 113.İkinci ve üçüncü harfleri mükerrer olan humâsî
114.Rubâî ve humâsî isimlerde ziyâdeliğin olup olmadığı.
115. “ZI2 0” ve “1I2 ” ve benzerlerinin vezni. 116. “%!%[ \” ve benzerlerinin vezni konusu. 117. “%] ” kelimesinin vezni ve iştikâkının aslı. 118. “^%2D-” kelimesinin vezni.
119. “% ”nin haberi ve “ 1/ /_” nün ikinci mef‘ûlünün mansup olmasının nedeni.
120.Âmil, çekimli (mutasarrıf) fiil olduğunda, temyiz’in takdimi.
121. “AL M” kelimesinin isim mi, yoksa harf mi olduğu konusu.
1.5. İbnu’l- Enbârî’ye Göre Nahvin Delilleri: