İşyeri Sendika Temsilciliği ve Görevleri

Sendika temsilcisi, işyerinde sendikayı temsil eden, işyerinde sendikal işleyişi, sorunları takip eden, işyerinde sendika adına hareket etme görev ve yetkisi verilen üyelere denilmektedir330_{. İşyeri}

sendika temsilcileri, toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkili sendikanın işyerinde çalışan üyeleri arasında sendikaca atanmaktadırlar331_{. İşyeri sendika temsilcileri işyerinde toplu iş sözleşmesinin}

uygulanması ve çalışma barışının ve düzenin korunması amacıyla görevlendirilirler. 6356 sayılı Kanun’da temsilcilerin, işyerinde sınırlı olarak işçilerin isteklerini dinlemek, sorunlarını çözmek, işçi ile işveren arasındaki iş birliği, çalışma barışı ve uyumunu sağlamak, işçilerin hak ve menfaatlerini gözetmek ve iş kanunları ile toplu iş sözleşmesinde öngörülen çalışma koşullarının uygulanmasına yardımcı olmakla görevli oldukları düzenlenmiştir (m. 27/3). Maddeden de

328 _{Y.9.H.D,23.09.1993, 1714/13599, Sümer, Feshe Karşı Koruma, s. 112. dn.405} 329

Sur, Toplu İlişkiler, s. 62

330

Ali Rıza Okur, Türk Hukukunda Sendika İşyeri Temsilciliği ve Güvencesi, Marmara Üniversitesi Yayın No: 423, İstanbul, 1985, s. 68. Sabahattin Yürekli, İşyeri Sendika Temsilciliği ve Güvencesi, Beta Yayınları, İstanbul, 2004, s. 119. Hakan Keser, “İşyeri Sendika Temsilciliği Güvencesi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, 15, 2009, s. 129. Murat Özveri, Sendikal Haklar ve 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Yasası, Birleşik Metal-İş

Yayınları, İstanbul, 2012, s. 94

331

anlaşılacağı üzere, sendika temsilcileri sendikanın ve işçilerin temsilcisidirler332_{. Zira, işçileri}

çalışma şartlarını, iş güvenliklerini, sosyal durumlarını korumak ve savunmak, iş kanunun uygulanmasını sağlamak, işçilerle işveren arasında oluşan uyuşmazlıkları çözmek sendika temsilcilerinin görevleri arasındadır. İşyeri sendika temsilcileri işçi-işveren işbirliği, çalışma barışı ve uyumunu sağlamakla görevli kabul edilirler. Bunun yanında toplu iş sözleşmesinin uygulanması bakımından da görevi gereği somut faaliyetlerde bulunacak olan sendika temsilcisi, sendikaların tüm faaliyetlerinin yetkili oldukları işyerlerinde yürütülmesini sağlamaktadır.

İşyeri sendika temsilciliği, hukukumuza 15.06.1936 tarih ve 3008 sayılı İş Kanunu ile girmiş olmakla birlikte, o dönemde işçi temsilciliği olarak düzenlenmiştir. İşçi temsilciği ile sendika temsilciliği özellikle atanma noktasında birbirinden farklı özellik taşır. İşçi temsilcilerini işçiler seçmekte iken, sendika temsilcilerini sendikalar atamaktadır (STİSK m. 27/1)333_.

Çelik’ e göre, işyerinde çalışan tüm işçilerin katılımı ile tamamen seçime dayalı işçi temsilciliği sistemi daha demokratiktir. Yazar, işçi temsilciliği sisteminde, bir sendikanın giremediği ve toplu iş sözleşmesi yetkisi alacak ölçüde örgütlenemediği işyerinde, işçilerin işveren ile işbirliği sağlaması açısında avantajlı bir sistem olduğunu belirtmektedir334_{. Ancak, belirtmeliyiz}

ki sendika temsilciliği sistemi ILO’ nun 135 sayılı Sözleşmesine aykırı değildir. Zira, 135 sayılı Sözleşmenin 3. maddesinde temsilcinin atanması veya seçimi usullerinin belirlenebileceği belirtilmekle birlikte, bu düzenlemeyi yapma yetkisi ulusal yasa koyucuya bırakılmıştır335_{. 274}

sayılı Kanunda, işçi temsilciliği ifadesi yerini sendika temsilciliğine bırakmış ve sendika temsilciliği ifadesi 2821 sayılı Kanunda ve yürürlükte 6356 sayılı Kanun’da da kullanılmıştır.

İşyeri sendika temsilcilerinin atanması usulünden kısaca bahsedecek olursak, toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi kesinleşen sendika, sendika temsilcisini işyerinde çalışan üyeleri arasından tayin eder (STİSK m. 27/1). Sendikanın atamayı yaparken, üyelerine temsilcileri seçme olanağını bırakıp bırakmaması kendi takdir ve yetkisine bırakılmıştır336_{. Zira, 6356 sayılı Kanun’da}

sendika tüzüğünde temsilcinin seçimle belirleneceği hususunda hüküm olması halinde, seçilen üyenin temsilci atanacağı düzenlenmiştir (m. 27/2). Sendika, temsilcilerden birini baş temsilci olarak görevlendirebilir. İşçi sayısında daha sonra yaşanan bir azalma olduğunda, işçi sendikası, temsilcilerinin sayısını azaltmak zorunda değildir337_{. Nitekim Yargıtay da bu hususta aynı görüşü}

taşıyarak, bir kararında; atanan bir temsilcinin bu görevden alınmasının sendikanın yetkisinde

332

Narmanlıoğlu, Toplu İş İlişkileri, s. 272

333

“Toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika; işyerinde işçi sayısı elliye kadar ise bir, elli bir ile yüz arasında ise en çok iki, yüz bir ile beş yüz arasında ise en çok üç, beş yüz bir ile bin arasında ise en çok dört, bin bir ile iki bin arasında ise en çok altı, iki binden fazla ise en çok sekiz işyeri sendika temsilcisini işyerinde çalışan üyeleri arasından atayarak on beş gün içinde kimliklerini işverene bildirir.” (m. 27/1)

334

Çelik, İş Hukuku Dersleri., s. 427

335

Çelik, İş Hukuku Dersleri, s. 426-427

336

Çelik, İş Hukuku Dersleri, s. 427

337

Öner Eyrenci vd., Çalışma Hayatımızın Güncel Sorunları, İstanbul, 1987, s. 157. Çelik, İş Hukuku Dersleri, s. 433

olduğunu, işverenin işyerindeki işçi sayısının sonradan azaldığını ileri sürerek tek taraflı bir işlem ile temsilcinin temsilciğinin düştüğüne karar veremeyeceğini belirtmiştir338_{. Buna rağmen doktrinde}

bir başka görüşe göre, işyerinde çalışan işçilerin sayısında bir azalma gerçekleşirse, temsilci sayısında da bir azalma olmalıdır, ancak hangi temsilci ya da temsilcilerin görevden alınacağına sendika karar vermelidir339_.

İşyeri sendika temsilcilerine toplu iş sözleşmeleri ile de görevler verilmektedir (STİSK m. 27/3). İşyeri sendika temsilcilerine toplu iş sözleşmelerinde genellikle, şikayetlerin giderilmesinde, yemek, giyim eşyası ile ilgili işlerde veya kurullarda, disiplin kurullarında görevler verilmektedir340_{. İşyeri sendika temsilcileri, işyerindeki işlerini aksatmadan ve iş disiplinine aykırı}

olmadan görevlerini yerine getirirler (STİSK m. 27/4). Ayrıca, temsilcilerin görevlerini iş saatleri içerisinde yapabilecekleri ve bazı zamanlarda da ücretli izinli sayılacakları konusunda sözleşme hükümleri yapılabilir341_.

Ayrıca, işyeri sendika temsilcileri, toplu iş sözleşmesinin işyerinde uygulanıp uygulanmadığını denetlemek, sendikanın faaliyetlerinden üyeleri haberdar etmek, sendika kararlarını ilan tahtasına asmak, üyeler arasında dayanışma ve iş birliğini sağlayacak faaliyetlerde bulunmak şeklinde görevleri vardır342_{. Temsilciler, işçi ve işveren ilişkilerini kanunun amaçladığı}

düzeyde tutmak için gereken çabayı sarf etmeleri gerekir. Bunun yanında temsilcilerin, iş barışını bozacak davranışlardan (kanun dışı greve öncülük etmek vb) uzak durmaları gerekir. Bu bakımdan kanunun belirlediği esaslar gözetilerek, işyeri sendika temsilcilerinin kanunda belirtilen görevleri dışında bazı başka görevleri yapmaları toplu iş sözleşmesi ile kararlaştırılabilecektir. O halde işyerindeki faaliyetleri aksatmadan ve çalışma disiplinine uyarak, işyerine özgü toplu iş sözleşmesinde temsilci için başka görev ve yetkilerin kararlaştırılmasına bir engel bulunmamaktadır343_{. İşyerinde iş barışının sağlanmasına, şikayetlerin giderilmesine, işçilerin hak ve}

menfaatlerinin gözetilmesine ilişkin hususlara kanunun öngördüğü çerçevede toplu iş sözleşmesinde yer verilebilecektir. Temsilcilerin görevi, sendikaların yetki süresince devam eder344_.