Ayrımcılık Tazminatı ile İlişkisi

Anayasa’nın 10. maddesinde, “Herkes dil, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir” denilerek eşitlik ilkesi düzenlenmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 5. maddesinde de işçiler arasında ayrımcılık yapılmaması hususunda düzenleme yapılmış, işverenin işçilerle arasındaki iş ilişkisinde veya iş

557

Çelik vd., İş Hukuku Dersleri, s. 467. Başkan, İş Sözleşmesinin Sendikal Nedenle Feshi, s. 175

558

Demir, İş Güvencesi Hukuku, s. 154

559

Çelik vd., İş Hukuku Dersleri, s. 466. Terzioğlu, Sendikal Nedenle Fesih, s. 170

560 _{Çelik vd., İş Hukuku Dersleri, s. 467. Çelik, “Tazminatlara İlişkin Sorunlar”, s. 489. Mehmet Nusret Bedük, “İş}

Sözleşmesinin Feshinde Kötüniyet Tazminatı”, Prof.Dr. Sarper Süzek’e Armağan, C.I, Beta Yayınları, İstanbul, 2011, s. 946

561

Şahlanan, “Değerlendirme”, s. 137. Ayı yazar “Sendika Üyeliğinin Güvencesi”, s. 5 (https://legalbank.net/belge /sendika-uyeliginin-guvencesi-bireysel-sendika-ozgurlugunun-korunmasi/3111141/) (11.04.2019). Başkan, İş Sözleşmesinin Sendikal Nedenle Feshi, s. 175. Yürekli, Borçlar Kanunu’na tabi işçinin 434. maddede düzenlenen

kötüniyet tazminatı talebinde bulunması halinde, sendikal tazminat yerine bu tazminata hükmedileceğini belirtmektedir. Sabahattin Yürekli, Türk Borçlar Kanununa Göre Hizmet Sözleşmesinin Sona Ermesi, Güncellenmiş 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016, s. 253

562

Çil, “Karar İncelemesi”, s. 672

563

Bu hususta aksi görüş için, Bkz. Çelik vd., İş Hukuku Dersleri, s. 467. Çelik, “Tazminatlara İlişkin Sorunlar”, s. 487

564

ilişkisinin sona ermesinde ayrımcılık yapması halinde, işçiye dört aya kadar ücreti tutarında ve işçinin yoksun kaldığı haklarını ayrımcılık tazminatı olarak ödeme zorunluluğu getirilmiştir565_.

İşverenin işçiler arasında ayrım yapmadan onlara eşit davranması gerektiği, iş hukukunun temel ilkelerindendir. Eşitlik ilkesi işverene, işyerinde çalışan işçilerine akla uygun ve haklı bir neden olmadıkça farklı davranamama borcu yüklediğinden, işverenin davranış özgürlüğünü sınırlar566

. İşverenin eşit davranma borcu gereği, işverenin haklı bir neden olmaksızın işçiler arasında farklı davranmaması gerekir. Ancak işverenin eşit davranma borcu mutlak olmayıp, farklı konumda olan işçilere farklı davranılması eşitlik borcuna aykırılık teşkil etmeyecektir567_{. Bu}

bakımdan işverenin eşit davranma borcunu, eşit koşullar altındaki kişilere karşı eşit davranmak olduğunu vurgulamak gerekir568_.

İşveren, iş ilişkisinin devamında veya sona ermesinde işçinin kişisel özellikleri veya cinsiyeti dolayısıyla ayrım yapamaz. İş Kanunu’nun 5. maddesine göre, iş ilişkisinin devamı süresince çeşitli nedenlerle ayrım yasağı ihlal edilirse ya da belirtilen nedenlere dayanarak iş sözleşmesi feshedilirse, işçiler ayrımcılık tazminatı isteyebilecektir569

. Kanun’un 5. maddesinin 1. fıkrasında, iş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamayacağı belirtilmektedir. Burada bahsedilen “ve benzeri sebepler” arasında sendikal hakların kullanılması girmektedir570_.

İşveren, eşit davranma borcuna aykırılığı sendikal nedenle de yapmış olabilir. Ayrım yasağına aykırılığın yaptırımı İş Kanunu’nun 5. maddesinde işçiye dört aya kadar ücreti tutarında ve işçinin yoksun kaldığı haklarını ayrımcılık tazminatı olarak ödeneceği düzenlenmiştir. Bu durumda, İş Kanunu’nun 5. maddesi ile 6356 sayılı Kanun’un 25. maddesi aynı anda uygulama alanı bulabilecektir. Ancak 6356 sayılı Kanun’un 25. maddesinin son fıkrasında belirtilen, işçinin iş

565

Serkan Odaman, “Ayrımcılık Tazminatının Diğer Tazminatlarla Birlikte Mevcudiyeti Sorunu Üzerine Görüşler”,

Sicil İş Hukuku Dergisi, 14, 2009, s. 79

566

Şahin Çil, “Geçerli Nedene Dayanan Fesihte İşverenin Eşit Davranma Borcu”, Legal İHSGHD, 5, 2007, s. 4 (https://legalbank.net/belge/gecerli-nedene-dayanan-fesihte-isverenin-esit-davranma-borcu/824889/) (11.04.2019)

567

Sümer, İş Hukuku, s. 91. Gülmelahat Doğan, “Ayrımcılık Tazminatı Sendikal Tazminat (Dayandıkları Esaslar ve Farklılıkları)”, Ankara Barosu Dergisi, 1, 2014, s. 363. Nuri Çelik, “İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gerekleri Nedeniyle İş Sözleşmesinin İşverence Feshinde Eşit Davranma Borcu”, Sicil İş Hukuku Dergisi, 4, 2006, s. 5-12. Mollamahmutoğlu vd., a.g.e., s. 194. Fatih Uşan, “İş Sözleşmesinin Feshinde İşverenin Eşit Davranma Borcu Var Mıdır?”, Legal İHSGHD, 8, 2005, s. 1626

568 _{Tuncay, İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi, s. 5. Emin Zeytinoğlu, “İş Hukukunda Özürlülük, Sendika Üyeliği}

ve Yaş Açısından Ayrımcılık Yasağı”, 10. Yıla Armağan, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 2012, s. 179. Çil, “Eşit Davranma Borcu”, Legal İHSGHD, 5, 2007, s. 4 https://legalbank.net/ belge/gecerli- nedene-dayanan-fesihte-isverenin-esit-davranma- borcu/824889/) (11.04.2019). Fazıl Sağlam ve M. Polat Soyer, “İş Güvencesi Kapsamında Olmayan Bir İşçinin Sendika Üyeliği Nedeniyle İşten Çıkarılması Hâlinde Sendikal Tazminat Talep Etme Hakkı: Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun Bu Açıdan Anayasa’ya Aykırılığı Sorunu”, Legal İHSGHD, C. 10, 39, 2013, s. 7. https://legalbank.net/belge/is-guvencesi-kapsaminda-olmayan-bir- iscinin-sendika-uyeligi-nedeniyle-isten-cikarilmasi-hlinde-sendi/3111140/ (11.04.2019)

569

Bakırcı, “Karar İncelemesi”, s. 116

570

D. Yenisey, “İş Kanunu’nda Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı”, s. 75. Süzek, “İşverenin Eşit Davranma Borcu”, s. 30. Veli Karagöz, “İş Hukukunda Ayrımcılık Tazminatı”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler

kanunları ve diğer kanunlardaki haklarının saklı tutulması hükmü gereği, her iki tazminatın birlikte istenip istenemeyeceği belirlenmelidir. İş Kanunu’nun 5. maddesinin 6. fıkrasında, 2821 sayılı Kanun’un 31. maddesi (STİSK’ nın 25. maddesi)571 _{hükümlerinin saklı olduğu belirtilmiştir. Bu}

sebeple, işçinin hem sendikal tazminat hem de ayrımcılık tazminatını birlikte talep etmesi mümkün olmayacaktır572_{. Doktrinde, işverenin eylemi aynı amaca yöneldiğinden bahisle, iki tazminata}

hükmedilmesinin mümkün olmayacağı da belirtilmiştir573_{. Yargıtay uygulamalarına göre de,}

sendikal tazminat ile ayrımcılık tazminatı birlikte istenememektedir574

.

İşçinin sendikal tazminat yerine ayrımcılık tazminatı talep edip edemeyeceği hususunda doktrinde farklı görüşler vardır. Bir görüşe göre, İş Kanunu’nun 5. maddenin altıncı fıkrasında 31. madde (STİSK’ nın 25. maddesi) hükümlerinin saklı olduğuna ilişkin düzenleme sebebi ile sadece sendikal tazminatın uygulanması gerekir575_{. Diğer bir görüşe göre ise, işçi sendikal tazminat veya}

ayrımcılık tazminatından istediğini talep edebilecektir576_{. Zira, hukukumuzda işçinin bu iki}

tazminattan herhangi birini talep etmesini engelleyen bir hüküm bulunmamaktadır577

.