İşverenin işyerini bildirmesi,önemli işveren yükümlülükleri arasında yer alır. İşveren yeni bir işyeri kurup sigortalı çalıştırmaya başladığında en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte işyeri bildirgesini Kuruma vermekle yükümlüdür.442 Bu bildirimin sigortalı çalışmaya bağlanmasının nedeni sigortalı çalıştırmaya başlamayan kişinin işveren niteliği kazanamayacak olmasıdır. 443
İşyeri bildirgesinin verilmesi sigortalı ve Kurumun yararı dikkate alınarak belli sürelere bağlanmıştır İşyeri bildirgesi herhangi bir belge değil,Kurumca geliştirilen bir formdur.444 5510 SK’nun 11.maddesinin 3.fıkrasında işverenin,örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kuruma vermekle yükümlü olduğu düzenlemesi mevcuttur. Şirket kuruluşu aşamasında, çalıştıracağı sigortalı sayısını ve bunların işe başlama tarihini, ticaret sicili memurluklarına bildiren işverenlerin, bu bildirimleri Kuruma da yapılmış sayılmaktadır. Aynı yükümlülük şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi veya diğer bir şirkete katılması ,şirkete yeni ortak alınması durumunda da söz konusudur. Bu hususların ticaret siciline tesciline ilişkin ilân tarihinin; adi şirketlerde şirkete yeni ortak alınması durumunda en geç yeni ortağın alındığı tarihi takip eden on gün içinde Kuruma bildirimi gerekmektedir.445
İşyeri bildirgesinin verilme şekli SSİY’nin 31.maddesinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. 446
İşyeri bildirgesinin adi posta veya kargo yolu ile gönderilmesi ya da Kuruma doğrudan verilmesi halinde, bildirgenin Kurumun evrak kayıtlarına intikal ettiği 442 Tuncay,Ekmekçi,2009:184 443 Aslanköylü,2009:357 444 Bilgili,2009:181 445 m.11/4 446 Tuncay,Ekmekçi,2009:185
tarih; taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta servisi şeklinde gönderilmesi halinde, postaya verildiği tarih; e-sigorta kanalıyla gönderilmesi halinde ise internet kanalıyla gönderilmesi sırasında onaylama işleminin yapıldığı tarih, Kuruma intikal tarihi olarak kabul edilmektedir.
Yeni dönemde işyeri bildirgesi internet ortamında Kuruma gönderilecek ve işverenler işyeri numarasını elektronik ortamda alacaklardır. Aynı işverenin, birden fazla işyeri kurması veya devir alması yahut kendisine intikal etmesi halinde her işyeri için ayrı işyeri bildirgesi düzenlenecektir.
1.İşyeri
Kanunun yer açısından uygulanma alanı sigortalı kavramının belirlenmesinde olduğu gibi,sigorta yardımlarının yapılması açısından da önemlidir.5510 SK, uygulanma açısından işyerini esas almıştır.447
Kanunun 11.maddesinin birinci fıkrasında işyeri, sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerler olarak tanımlanmıştır. Anılan maddenin 2.fıkrasında işyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma,muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılmıştır.
506 SK’nun 5.maddesinde ise sigortalıların işlerini yaptıkları yerler "işyeri" olarak tanımlanmıştı.448 İşin niteliği ve yürütümü bakımından işyerine bağlı bulunan yerlerle dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ve araçların da işyerinden sayıldığı belirtilmişti.
447 Okur,Güzel,Caniklioğlu, 2009: 193 448 Aslanköylü,2009:356
Görüldüğü gibi 5510 SK,506 SK’nundan farklı olarak daha geniş bir tanımlama yapmıştır.4857 Sayılı İş Kanunun 2.maddesini 1.fıkrasında ise işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birimler işyeri olarak tanımlanmıştı.5510 SK,506 SK’nundan farklı bir yaklaşımla iş organizasyonunu esas alan bir tanımlama yapmıştır.449
2.Asıl İşyeri
İşyeri tanımına dahil olan yerlerden en önemlisi bir işverenin temel amacına uygun olarak mal ve hizmet üretmek için sigortalı çalıştırdığı asıl işyeridir.450 Asıl işyeri Kanunun 11.maddesinde sigortalı kavramı esas alınarak sigortalıların işlerini yaptığı yer olarak tanımlanmıştır. Kanunun uygulanmasında sigortalıların çalışmaya başlamasıyla birlikte o yer işyeri niteliği kazanır. 451
3.Asıl İşyerine Bağlı Yerler
Kanunun 11.maddesinin 2.fıkrasında bahsi geçen işyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerlerdir.Burada işyerine nitelik yönünden bağlılık ve aynı yönetim altında örgütlenme şartları birlikte aranmıştır.Bundan maksat asıl işyerinde yapılan ve işin niteliği gereği iktisadi bağlılık ve yürütümü ile ilgili hukuki bağlılıktır.452 Ancak işyerine bağlı olan yerin neler olduğunun tespiti zaman zaman zor olmaktadır. Çünkü her işyerinde basit de olsa bir işbölümü bulunmaktadır.453
4857 Sayılı İş kanunun 2.maddesinde yapılan açıklamaya göre işverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler işyerine bağlı yerlerden sayılmaktadır. Asıl işyerine bağlı yerlerden söz edebilmek için herşeyden önce işverenin aynı kişi olması gerekmektedir.454 449 Okur,Güzel,Caniklioğlu,2009: 193 450 Tuncay,2000:191 451 Okur,Güzel,Caniklioğlu,2009: 193 452 Tuncay,2000:191 453 Tunçomağ,1990:130 454 Okur,Güzel, Caniklioğlu,2009: 194
4.İşyerinin Eklentileri
Kanunun 11.maddesinin 2.fıkrasında dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi yerler eklenti olarak sayılmıştır.Benzer bir düzenleme 4857 Sayılı İş Kanununun 2.maddesinin 2.fıkrasında da bulunmaktadır. 506 SK’nun 5.maddesinin 2.fıkrasında dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi yerler eklenti olarak sayılmıştı.
İşyeri ve işin görülmesiyle ilgili yerlerin işyerinin eklentileri olduğu söylenebilir.Bu anlatım sınırlı değildir.Bu durumda mesela garaj bile işyeri eklentisi sayılabilir.455 Ancak işyeri eklentisi olarak dinlenme, uyku, yıkanma gibi yerler, sayılmışsa da bu kavrama lojmanlar dahil değildir.Yüksek mahkeme lojmanı işin görüldüğü yerle aynı binada dahi olsa işyerinden saymamıştır.456
5.Araçlar
Kanunun 11.maddesinin 2.fıkrasında işyerine dahil olan yerler içinde araçlar da sayılmıştır. 506 SK’nun 5.maddesinin 2.fıkrası da araçları işyeri kavramına dahil etmişti.Bu düzenlemede araç kavramı sadece taşıt araçları,aletler değil, vinç,buldozer gibi makineleri de kapsayacak şekilde geniş düşünülmelidir. Bu durumda işyerindeki işe ait sonucun gerçekleşmesine katkısı bulunan tüm makineler ve taşıt araçları araç kavramı içinde değerlendirilecektir.457
İşverenin aracın maliki olması da zorunlu olmadığından kiralanan ya da ödünç alınan araçlar da 5510 SK m. 11/II kapsamına girmektedir.458
455 Tunçomağ,1990:131 456 9.HD.21.10.1969,7602/100058; Okur,Güzel, Caniklioğlu,2009: 195 457 Tunçomağ,1990:131 458 Tuncay,2000:194
C.KAZAYI BİLDİRMEK VE ACİL SAĞLIK YARDIMLARINI