değildir.Sadece Kuruma yazılı bir başvuru yapmak gerekmektedir.471
Şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi veya bir şirketin diğer bir şirkete katılması ya da adi şirketlerde yeni ortak alınması durumunda, yeni işyeri dosyası tescil edilmeyecektir.
İşyerlerinde işletme adı değişikliklerinde işyeri bildirgesi verilmez. Değişiklik, Ticaret Sicil Gazetesinin de ekli olduğu bir yazı ile Kuruma bildirilir.
H. ALT İŞVERENLERİN KENDİLERİNİ BİLDİRMESİ
Alt işverenlerin asıl işverenden iş aldıkları işyerini ne şekilde Kuruma bildireceklerine ilişkin 506 SK’nunda bir düzenleme bulunmamasına rağmen 5510 SK bu tereddüte son vermiştir.472 Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 33.maddesinin 1 numaralı bendinde alt işverenin, sigortalı çalıştırmaya başlamadan önce asıl işverenle yapmış olduğu sözleşmeyi Kuruma ibraz etmek kaydıyla mevzuattan doğan yükümlülüklerini, asıl işverenin işyeri dosyası üzerinden yerine getireceği hükmü mevcuttur.Bu düzenlemeye göre alt işveren adına bağımsız bir işyeri dosyası açılmayacaktır.473
Bu hükümler, sigortalıyı devralan işveren için de geçerlidir. SSİY’nin 33,maddesinin 2.fıkrasında şu düzenleme mevcuttur:
“Sigortalıyı devralan işveren, devraldığı sigortalıyı çalıştırmaya başlamadan önce, sigortalısını devir aldığı işverenle yapmış olduğu sözleşmeyi Kuruma ibraz etmesi kaydıyla müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğu yükümlülüklerini, Kurumca kendisine verilecek geçici iş ilişkisi kurulan işveren numarası ile sigortalıyı devir aldığı işverene ait işyeri dosyası üzerinden yerine getirebilir. Sigortalıyı geçici iş ilişkisi çerçevesinde devralan işveren adına işyeri dosyası açılmaz.”
471 Bilgili,2 009:182
472 Tuncay,Ekmekçi,2009:186 473 Tuncay,Ekmekçi,2009:186
I. SİGORTALILIĞI KURUMA BİLDİRMEK
Çalışanlar işe alınmaları ile birlikte sigortalı sayılmakta, gerek sigortalılık niteliğinin kazanılması ve gerekse sigortalılık süresi açısından herhangi bir işlem yapma zorunluluğu bulunmamaktadır. Çalıştırılanların Kuruma bildirilmesi ve Kurum tarafından da tescil işleminin yapılması sigortalılık niteliğinin kazanılması bakımından herhangi bir önem taşımamaktadır.474
İşe giriş bildirgesi vermekle yükümlü olan kişi işverendir. Nitekim kanun koyucu 5510 SK’nun 8.maddesinde bu konuda işvereni yükümlü kıldığını açıkça belirtmiştir.475
İşverenin çalışan sigortalıları Kuruma bildirme yükümlülüğünün amacı sigortalıların tescil edilmesini sağlamaktır. 476 Kurumun yükümlülüklerini yerine getirilebilmesi için, her şeyden önce sigortalıların varlığından haberdar olması gerekir. Bu nedenle işverenler, çalıştıracakları kimseleri işe başlatmadan önce örneği Kurumca hazırlanacak işe giriş bildirgesiyle Kuruma bildirmekle yükümlü kılınmıştır.477
Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında hizmet akdine tabi sigortalı sayılanlar için sigortalılık,çalışmaya,mesleki eğitime veya zorunlu staja, başladıkları tarihten itibaren başlar. İşverenler, bu sigortalıları örneği Sosyal Sigorta
İşlemleri Yönetmeliğiyle belirlenen sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmek zorundadır. Uygulamada bu belgeye kısaca işe giriş bildirgesi denmektedir.478
5510 SK’nun Sigortalı bildirimi ve tesciline ilişkin 8.maddesinde işverenlerin sigortalıları bildirim usulü düzenlenmiştir (Uşan,116). Anılan hükümde 4’ üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri çalıştıranların, 7 ‘nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalılık
474 Yarg.10.HD., 01.10.1987, 4657/4782: Evcil / Geçer, s. 214 475
Evcil,2006,16
476 Türe,,2004:40 477 Öztürk, E., 39 478 Türe,2004,137
başlangıç tarihinden önce bu çalışanları,sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlüdür hükmüne yer verilmiştir. Aşağıda sayılan durumlarda Kurumun ilgili ünitesine yapılan bildirimler sigortalılık başlangıcından önce yapılmış sayılacaktır:
“ İşverenler, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, 7 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlüdür. Ancak işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;
a) İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün,
b) Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,
c) Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde,
Kuruma verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılır… “.
Hizmet Akdine Tabi Çalışanların Kuruma bildirim esasları SSİY’nde düzenlenmiştir. Kuruma bildirim e-sigorta yoluyla yapılır (Güzel, Okur, Caniklioğlu, 2009:150).
Sigortalı işe giriş bildirgesini düzenleyen Yönetmeliğin 15.maddesi de şu
şekildedir: “Bu Yönetmeliğin 11 inci maddesinde belirtilen sigortalılık başlangıcı ile ilgili bildirim yükümlülüğü, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının; (a) ve (b)
bentlerine tabi olanlar için Ek-4, (c) bendine tabi olanlar için ise Ek-4-A’da bulunan sigortalı işe giriş bildirgelerinin, Kuruma e-sigorta ile verilmesiyle yerine getirilir. Sigortalı işe giriş bildirgesi dışında, başka biçimlerde yapılan bildirimler geçerli sayılmaz “.
506 sayılı Kanunda da benzer bir düzenleme bulunmakla birlikte, 25.08.1999 tarih ve 4447 sayılı Kanunla değişiklik yapılmadan önce, işverenin çalıştırdığı sigortalıları en geç bir ay içinde Kuruma bildirme yükümlülüğü bulunmaktaydı. Bu düzenleme, işyerinde fiilen çalıştıkları halde, bildirim süresinin henüz dolmadığı gerekçesiyle, işverenlerce sigortasız işçi çalıştırma yolunu açık tuttuğu için eleştirilmekteydi.479
İşe giriş bildirgesinin Kuruma zamanında verilmediği Kurum tarafından ileri sürülebilir. Bu durumda ispat yükümlülüğü işverene aittir.480 Umulmayan hal ve mücbir sebebin varlığı halinde bildirim süresinin işlemeyeceği de belirtilmelidir.Kanunun çalıştırılan sigortalıların bildirilmesini düzenleyen maddesinde umulmayan mücbir sebeplerin varlığı halinde bildirim süresinin işlemeyeceğine ilişkin bir hüküm yok ise de genel kurallar çerçevesinde yargıda bu husus kabul edilmektedir.481
İşverenin sigortalı çalıştırmaya başladığını süresi içinde Kuruma bildirmemiş olması durumu,sigorta haklarından yararlanmasında bir sakınca doğurmayacaktır.482 Bu durumda,5510 SK’nun 86.maddesinin 10.fıkrası gereğince sigortalılık olayının doğduğu Kurum tarafından fiilen tespit edilirse, hastalık ve analık sigortasından gerekli yardımlar yapılabilecektir.
479 Güzel / Okur, 115 480 Türe,2004,144 481 Tozan, 207 482 Evcil,2006,20
İ. SİGORTALILIĞIN SONA ERDİĞİNİ BİLDİRME
Hizmet akdine dayanarak çalışanlar açısından sigortalılığın sona ermesi Kanunun 9.maddesinde düzenlenmiştir.483 Anılan maddede kısa ve uzun vadeli sigorta kolları bakımından sigortalılık;4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların, hizmet akdinin sona erdiği tarihte sona erer hükmü mevcuttur.
Kanunun 5.maddesi gereğince bazı sigorta kollarının uygulanacağı sigortalıların sigortalılığı, sigortalı sayılmalarını gerektiren halin sona erdiği tarihte484 sona erer. Bu şekilde çalışanlardan sigortalılığı sona erenlerin durumları işverenleri tarafından, en geç on gün içinde Kuruma bildirilir485
Kanunun 5 inci maddesi gereği bazı sigorta kollarına tabi tutulanların sigortalılıklarının sona erme ve bildirim esasları SSİY m.14/4’de düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre ;
1) Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutukluların sigortalılığı çalışmalarının sona erdiği veya işlerine son verildikleri tarihten itibaren,
2) 3308 sayılı Kanunda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, meslek liselerinde okuyanlar, yüksek öğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrencilerin sigortalılığı eğitim veya öğretimlerinin/staj sürelerinin bittiği tarihten itibaren ,
3) Harp malulleri ile 3713 veya 2330 sayılı kanunlara göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış olanlardan Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrası kapsamında sigortalı olanların sigortalılıkları, sigortalı çalışmalarının sona erdiği tarihten itibaren sona erer.
483 Uşan,2009:124 484 m.9/d,Uşan,2009:124 485 m.9/5
4) Harp malulleri ile 3713, veya 2330 sayılı kanunlara göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış olanlardan Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlardan uzun vadeli sigorta kollarına tabi olup bu sigorta kollarından çıkmak isteyenler hakkında isteklerine dair yazılı taleplerini takip eden ayın başından itibaren sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanmaya devam edilir.
5) Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerlerin sigortalılığı, kursların bitiminden veya ayrıldığı tarihten itibaren sona erer.