GÖREVLİ MAHKEME

tespitini istediğini ve bu isteğin, dava dilekçesinde açıkça belirtilmiş olmasa da prime esas kazançlarının ve prim ödeme gün sayılarının tespiti talebini de içerdiğine karar vermiştir.652

V.GÖREVLİ MAHKEME

Görev, davaya hangi mahkeme tarafından bakılacağını ifade eden bir kavramdır. Belirli bir dava hakkında görevli mahkemeyi belirlemeden önce davanın özel mi genel mahkemede mi görüleceği belirlenmektedir. Açık bir kanun hükmüyle özel görev kuralları belirlenmişse genel mahkemelerin değil özel mahkemelerin görevli olduğu kabul edilmektedir.653 Genel mahkemeler ,aynı yargılama hukukunun alanına giren tüm uyuşmazlıkları karara bağlamak üzere oluşturulan mahkemelere denilmektedir. Özel mahkemeler ise belirli kişiler yahut belirli meslek mensupları arasındaki uyuşmazlık ile belirli türdeki uyuşmazlıkları çözüme kavuşturmak amacıyla oluşturulan yargı yerleridir. Genel mahkemelerin bakacakları davalar belirli kişi ve iş grupları ile sınırlandırılmamış olup, aksi belirtilmedikçe, medeni yargılama hukukuna giren her türlü işe bakmakla görevlidir. Özel mahkemeler ise belirli kişiler arasında veya belirli uyuşmazlıklara bakmakla görevlidir.İş mahkemelerinin görevleri de istisnai nitelikte olup yorum yoluyla genişletilemez.654

5510 S.K’nun 101.maddesi,Kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde, bu Kanun hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıkların iş mahkemelerinde görüleceğini belirtmiştir.655 506 sayılı yasanın 134.maddesinde de: ”Bu kanunun uygulanmasından doğan uzlaşmazlıklar, yetkili iş mahkemelerinde veya bu davalara bakmakla görevli mahkemelerde görülür.” düzenlemesi mevcuttu.

Bu davalarda ortaya çıkan görev uyuşmazlıkları daha çok sigortalının davacı sıfatına sahip olup olmadığının tespiti noktasında ortaya çıkmaktadır. Başka bir anlatımla,davacının Yasa kapsamında sigortalı olup olmadığının tespitinde zaman

652

Yarg.HGK.E,2004/21-226 K., 2004/223 , T. 14.4.2004,kişisel arşiv

653 _{Kuru/Arslan/Yılmaz 99}

654 _{Yarg.HGK,Tarih: 26.2.2003,Esas: 2003/21-95 Karar: 2003/113,kişisel arşiv} 655 _{HGK 22.1.1975 412 E.,55 K,kişisel arşiv}

zaman sorun yaşanmaktadır. Yargıtay bir kararında,ev hizmetlerinde devamlı çalıştığının tespiti için iş mahkemesinde dava açan bir sigortalının davasının temyiz incelemesinde, görevsizlik kararı verilmesini usule ve yasaya aykırı bulmuştur.656

Yüksek mahkeme bir başka kararında davacının evde çocuk bakımı ve ev işlerinde ücretle sürekli çalışmasının 506 sayılı Yasa 3/1-D fıkrası kapsamında kaldığını; davacının talebinin sosyal güvenlik hakkına ilişkin hizmet tespiti davası olduğunu, İş Kanunundan kaynaklanan bir uyuşmazlığın dava konusu yapılmadığını belirterek genel mahkemelerin görevli olduğu sonucuna ulaşılmasını usul ve yasaya aykırı olmuştur.657 Ancak 1475 sayılı İş Kanununun 5/4. maddesinde “ev hizmetlerinde” çalışanlar bu son kanun kapsamı dışında bırakıldıkları için davacı kadın ile davalı gerçek kişi arasındaki ilişkiden doğan alacaklarla ilgili uyuşmazlığın iş mahkemelerinde görülmesini yasaya uygun bulmamıştır.658

İş mahkemeleri Kanununun 1.maddesinde “ İş Kanununa göre işçi sayılan kimselerle işveren veya işveren vekilleri arasında iş akdinden veya iş Kanununa dayanan her türlü hak iddialarından doğan hukuk uyuşmazlıklarının çözülmesi ile görevli olarak lüzum görülen yerlerde iş mahkemeleri “ kurulacağı belirtilmiştir. İş mahkemelerini bulunmadığı yerlerde görevli mahkemeyi belirlemek zaman zaman sorunlara yol açmaktadır. İş ve sosyal güvenlik hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklara bakma görevi iş mahkemesi olmayan yerlerde 5521 Sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 1.maddesi gereğince iş mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemelerine aittir. Keza 5521 SK’nun 7.maddesi, Anayasanın 141.maddesi, HUMK 473–491 maddeleri uyarınca da davaların süratli bir şekilde karar bağlanması için sözlü usulün uygulandığı iş mahkemeleri görevlidir.659 5510 SK’nunda da uyuşmazlıkların çözüm yeri olarak iş mahkemeleri belirtilmiştir.

656 10. HD., 2002/2921 K. 2002/3299T. 15.4.2002,kişisel arşiv 657 _{21. HD 2003/10681K. 2003/9534T. 18.11.2003,kişisel arşiv} 658 _{9. HD, 2001/1079K. 2001/3913T. 14.3.2001} 659 _{Çakmak,2005:730}

Birden fazla Asliye Hukuk Mahkemesi bulunan yerlerde ise iş davalarına bakacak mahkeme Yüksek Hakimler Savcılar Kurulu tarafından belirlenmektedir. Bu durumda iş mahkemesine bakmak üzere yetkilendirilmiş bulunan asliye hukuk mahkemesi görevlidir. Nitekim Yargıtay asliye hukuk mahkemesinde açılmış işçilik haklarıyla ilgili bir davada o mahkemenin görevli olduğuna Yüksek Hâkimler Savcılar Kurulu karar verdiyse davanın görev yönünden ret edilemeyeceğini belirtmiştir.660

İş Mahkemeleri Kanununun 15.maddesi uyarınca bu Kanunda düzenlenmeyen hususlarda HUMK hükümleri uygulanmaktadır. Görev kuralları kamu düzenine ilişkin olduğu için yapılacak bir sözleşmeyle iş mahkemelerinin görevi ortadan kaldırılamaz.

Diğer taraftan ayrı bir iş mahkemesi olduğu halde bazı sigortalıların asliye hukuk yada sulh hukuk mahkemelerinde dava açtıkları görülmektedir. HUMK Madde 7 ‘de düzenlenen “Diğer bir mahkeme yahut idari makam veya yargı merciinin görevine giren bir dava veya iş kendisine arz olunan mahkeme, duruşma yapmadan görevsizlik kararı verebileceği gibi davanın her safhasında kendiliğinden görevli olmadığına da karar verir ” hükmü gereğince görev konusu hakim tarafından resen dikkate alınır ve davanın her aşamasında ileri sürülebilir.661 Bu durumda mahkeme dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesine karar vermelidir. Ancak dosyayı kendiliğinden görevli mahkemeye gönderme yetkisi yoktur. Davacının, görevsizlik kararına karşı temyiz süresinin sona erdiği veya Yargıtay'ın onama kararının tebliğinden itibaren on gün içinde görevli mahkemeye başvurarak davalıya tebligat yaptırması gerekir. Aksi halde,dava açılmamış sayılmaktadır.662

HUMK 193.maddede düzenlenen 10 günlük yasal süre, önceki davada dava dilekçesinin yetki yönünden reddine ilişkin kararı onaylayan Yargıtay ilamının öğrenildiği tarihten itibaren başlamaktadır. Yani yetkisizlik ya da görevsizlik kararının Yargıtay tarafından onanmasının öğrenildiği tarihten itibaren 10 gün içinde

660 _{HGK 13.9.1974 9-563E. 938 K. kişisel arşiv} 661_{Kuru/Arslan/Yılmaz 130}

davacının yetkili ya da görevli mahkemeye başvurması durumunda sonra açtığı dava ilk davanın devamı niteliğinde sayılır. İlk davada kazanılmış olan haklar da saklı tutulmaktadır.663

Görev itirazı yetki itirazıyla aynı anda yapılabilir. Ancak öncelikle mahkemenin görev konusunu ele alması gerekir.664 Bazı adliyelerde iş davalarına bakan asliye hukuk mahkemesine dava açılırken başlık olarak sadece asliye hukuk mahkemesi başlığı kullanılmaktadır. Bu durumda mahkemenin görevsizlik kararı vermemesi iş davalarına bakmakla görevli mahkeme sıfatıyla davayı sonuçlandırması gerekmektedir.665