İşverenin Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesinden Kaynaklanan

Kömür madenciliğinde işveren kesimi ana kriter olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü maliyeti sağlayan, işçi kesimini seçen, bir proje hesaplayan ve onu uygulamaya geçiren kesim olarak işveren olgusu gayet önem arz etmektedir. Madencilik sektörünün bu denli riskli sektör olmasının yanında bir de işveren kesimi getirmesi gereken yükümlülükleri yerine getirmeyince kaza yaşama olasılığı katlanarak artmaktadır. Bir kesim işveren ucuz işgücünü kullanıp işe uygun işçi istihdam etmezken, bir kısım işveren de kalifiye elemanın önemini kavrayamamaktadır. Aşağıdaki bölümde işverenin yükümlülüklerini yerine getirmemesinden kaynaklanan bir takım eksiklik ve kazalar ele alınmaktadır.

4.4.1.1.1. İşe Uygun İşçi İstihdam Edilmemesi

Ülkemizde hemen hemen her sektörde yaşanılan kalifiye eleman sorunu madencilik alanında da kendini göstermektedir. Birçok şirket kalifiye eleman çalıştırmanın ücret sınırını yüksek bulmakta ve o işin doğasına uygun istihdam sağlamamaktadır. Bu sorun da kazaların gelmesine, işlerin sağlıklı ve düzenli bir şekilde ilerlemesine ve işin şekil şartını sağlayamayan eleman topluluklarına kalmasına sebep olmaktadır. Durum böyle olunca da hem şirketin kendi bünyesi zarar görmekte hem de işte çalıştırılan kişiler geçim sıkıntısı çekmektedir. Soma Kazasında da durum tıpatıp buna benzemektedir. Bölge insanının da tabiriyle hemen hemen her sektörden işçi takviyesi yapılmış, herhangi bir bilgi seviyesi ve düzeyine dikkat edilmemiştir. Aslına bakılırsa 10 işçi çalıştırılıp belli miktar ücret verileceğine o kısımda 6 kalifiye eleman çalıştırılmış olsa hem şirketin gelişimi ve yükselişi daha verimli bir şekilde gerçekleştirilebilecek hem de kendine güvenildiğini gören eleman işine daha sıkı sarılarak sektörün gelişimine katkı sağlayabilecektir. Ama Özel sektörün amacının kar olgusu olduğu düşünüldüğünde bu öngörü birçok yerde bizleri tam tersi duruma götürmektedir.

4.4.1.1.2. Kişisel Koruyucuların Verilmemesi

İşverenlerin bünyesinde çalıştırdığı personelin koruyucu ve önleyici

tedbirlerini alma yükümlülüğü vardır. Madencilik sektöründe de işverenler,

madende kazaların yaşanmaması veya yaşandığında da en az hasarla atlatabilmenin yollarını bulmak zorundadırlar. Sektörün toz, duman, yangın, göçük gibi olası kazalarına karşı; elbise, kulak ve göz koruyucuları, maskeleri, baretleri gibi olmazsa olmaz araç gereçlerini temin etmek zorundadırlar. Bu araç ve gereçler sürekli olarak bakım-onarımdan geçirilmeli; kullanma talimatına göre kullanılmalı ve zamanın şartlarına göre yenilenmelidir. Bu yükümlülükleri her firmanın sağlaması gerektiği gibi ülkemizin mevzuatına göre de yasal bir zorunluluktur. Bunların yerine getirilmemesi durumunda da her türlü dava konusu yasal işlemleri başlatma hakkı çalışanların hakları olarak görülmektedir.

4.4.1.1.3. Gözetim ve Denetimin Gerektiği Gibi Yerine Getirilmemesi

Gözetim ve denetim, süreklilik arz eden ve takip edilmesi gereken önemli bir

ayrıntıdır. Bu ayrıntı hem çalışanların hayatı açısından hem de işverenler açısından bir nevi yaşam sigortası olarak görülmelidir. Çünkü yapılmayan bir denetim veya gözetim sonucunda istenmeyen kazalar baş gösterebilir ve bu saatten sonra her şey için çok geç kalınmış olabilir. Maden işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliği madde-4’te de dediği gibi; “Yapılan tüm çalışmalarda, çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunmasının sağlanması için işverence atanan, yeterli beceri ve uzmanlığa sahip yetkili kişi veya kişiler tarafından gerekli gözetim ve denetim yapılır. ” zorunlu ve yasal bir sorumluluktur. Fakat bu denetim Soma Maden Kazasında ne kadar uygulandı orası tartışmaya açık bir kavramdır. Yine yöre insanıyla yaptığımız söyleşilerde denetimlerin çok seyrek bir şekilde gerçekleştiği, gerçeği söylemek gerekirse prosedür olduğu, zaten denetim elemanlarının da firma personellerinden seçildiği, maaşlarının buradan karşılandığı aşikardır. Bu gibi durumda da denetimle görevlendirilen personelin eksiklik, aksaklık ve yapılması gereken işlerin ne denli etki altında kalmadan yapılabileceğini siz değerli insanımıza sormaktan başka elimizden bir şey gelmemektedir.

4.4.1.1.4. İşçinin Eğitiminin Eksik Veya Hiç Verilmemesi

İş sağlığı ve güvenliği; özellikle maden sektörü gibi hataların toleransının çok

az olduğu, en küçük tedbirsizlik ve hataların sonuçlarının boyutunun büyük olması, gerekli iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerin alınmadığı durumlarda kaçınılmaz kazalar meydana gelebilme olasılığı yüksektir. İş sağlığı ve güvenliği konusunda kanun, tüzük ve yönetmelikler yapılması olumlu olurken, işveren ve işçi tarafından uygulanması üzücü, maddi ve manevi kayıplarının önüne geçecek ya da en hasarsız şekilde atlatılmasını sağlayacaktır. Bir toplumda gerçek anlamda iş sağlığı ve güvenliğinin yerleşebilmesi için o toplumda iş sağlığı ve güvenliği bilincinin oluşması gerekmektedir. Bu amaçla iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olan eğitimlerin tam, yetkili uzmanlar tarafından verilmesi, işçilerin tam olarak bu eğitimlerde ciddiyetle ve katılımları ile sağlanmalıdır. Ülkemizde yaşanan ve 301 yaşama mal olan maden kazası bu konunun önemini ve ciddiyetini ortaya koymaktadır. İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin işverence uzmanlarca verilmesini sağlanması, işçilerin ise bu eğitimler ile iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bilgilerinin tekrar yolu ile güncel hale getirilmesine önem verilmelidir.211

4.4.1.1.5. Çalışma Şartlarının Ağırlığı

Madencilik sektörünün doğası gereği, bilgi, deneyim, uzmanlık ve sürekli kontrol ve denetim gerektiren, yoğun emek gerektiren, ağır koşullarda yüksek risk taşıyan iş koludur. Özellikle yer altı kömür madenciliği kendine özgü üretim tekniği bulunan ve iş güvenliği açısından diğer sektörlere göre farklılıklar ve aşırı özen göstermektedir. Bu farklılıkların temeli, üretimin her aşamasını birçok riski bünyesinde barındırmasındandır. Dünya genelinde, üretimin her aşamasındaki riskleri azalt maya yönelik olarak yeraltı kömür madenciliğinde, ileri teknoloji kullanımı, iş güvenliği açısından yaşanan gelişmeler, çalışma koşullarını iyileştiren ve geliştiren üretim ve iş sağlığı teknolojilerindeki gelişmeler, maden kazalarında yaşanan toplu ölümler ciddi oranda artık yaşanmamaktadır.212 _{Fakat ülkemiz}

genelinde aynı önermeyi yapmak biraz da zor olmaktadır. Yöre insanları ekmek

211 _{Dereli, a.g.e. , s.80}

parası koşmak zorunda olduğu için aslına bakılırsa çalışma şartlarının ağırlığını gözden kaçırmaktadır. Hatta daha fazla kazanabilmek için mesai kavramını abartanlar da Soma Madenlerinde fazlasıyla olmaktadır. İnsanların tek gayesi evlerine ekmek götürebilmek olduğu için diğer koşullar biraz da anlamsızlaşmaktadır. Ta ki böyle olaylar yaşanıp, her şeyin insan sağlığından önemsiz olduğu anlaşılana kadar. Yapılabilecek olan en önemli şey de; yörede hakim olan işçi sendikalarıyla birlik olarak bireyin önemini maden sahiplerine hatırlatabilmek ve can olgusunun her şeyin üzerinde geldiğini anımsatmak olacaktır.