İşverenin Hak ve Yükümlülükleri

Şekil-14 Meslek hastalıkları sınıflandırılması119

4.6. Yükümlülük ve Haklar

Çalışanlar ve işverenler iş sağlığı ve güvenliğini sağlama konusunda yerine getirmeleri gereken yükümlülükleri bulunmakla birlikte her iki tarafın da sahip olduğu haklar bulunmaktadır.

4.6.1. İşverenin Hak ve Yükümlülükleri

6331 sayılı İSG Kanununda iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması maksadıyla kanunun 2’nci bölümünde işveren ile çalışanların görev, yetki ve yükümlülükleri belirtilmiştir. 6331 sayılı İSG Kanununu madde 4’te işverenin genel yükümlülüğü belirtilmiştir. Madde 4’e göre işverenin genel yükümlülükleri şu şekilde sıralanabilir120

.

4.6.1.1. Gerekli Her Türlü Önlemi Alma Yükümlülüğü

İşverenin iş sözleşmesinden kaynaklanan gözetme borcu işyerinde işveren tarafından işçinin yaşam, sağlık ve beden bütünlüğünün için gerekli yükümlülükleri yerine getirmesini zorunlu kılmaktadır. 6331 sayılı İSG Kanunu madde 4/1’de yer alan “Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması” ifadesi nedeniyle işveren mevzuatta yazmamış olmasına rağmen bilimsel ve teknolojik gelişmelerin gerekli gördüğü iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini yerine getirmek zorunda bırakacaktır121.

İşveren kanunda belirtilmese de işyerini teknolojik ve bilimsel gelişmelerin ışığında yenilemeli ve çalışanlarına da bu desteği sağlamalıdır. Bu sayede üretim artacak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri daima güncellenecek ve verim aratacaktır.

119 T.C.Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi. Meslek Hastalıkları, 14.

120 Süzek, İş Hukuku 907.

50 4.6.1.2. Denetleme Yükümlülüğü

6331 sayılı İSG Kanunu madde 4/1 uyarınca “İşyerinde alınan iş sağlığı ve

güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.”

İlgili kanunu maddesi gereğince işveren işyerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması ile yetinmeyecek, alınmış olan önlemlerin idamesini sağlayacak ve denetleme görevini yerine getirecektir122.

4.6.1.3. Eğitim Verme Yükümlülüğü

4.6.1.3.A. Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitim Bilinci

Her ne kadar işveren denetleme görevlerini yapsa da 7 gün 24 saat bu işi yapamayacaktır. Bunun için görevlendireceği personellerin yanında çalışanlara da eğitim vermeli, iş sağlığı ve güvenliğinin önemi çalışanlar tarafından bilinmelidir.

Çalışanlarda iş sağlığı ve güvenliği bilinci oluşması gerekmektedir. İş sağlığı ve güvenliği ne kadar iyi mevzuatlarla güvence altına alınmış olursa olsunlar, ilgili çevre ve çalışanlarda bu bilinç oluşturulamazsa iş sağlığı ve güvenliği alanında alınan önlemler kâğıt üzerinde kalır123.

4.6.1.3.B. Çalışanların Bilgilendirilmesi

İş sağlığı ve güvenliğini işyerlerinde sağlamak maksadıyla işverene çalışanlarını bilgilendirme konusunda birçok görevler yüklenmiştir124. 6331 sayılı İSG kanunu madde 16/1’de işveren “çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de

dikkate alarak aşağıdaki konularda bilgilendirir:

a) İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler.

b) Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar.

c) İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler.”

İşveren ayrıca aynı maddenin 2’ci fıkrasında ise ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan bütün çalışanları, tehlikeler ile bunlardan doğan risklere karşı alınmış ve alınacak tedbirler hakkında derhal bilgilendirmek zorundadır. Aynı maddede başka işyerlerinden kendi işyerine çalışmak üzere gelenlere de bu bilgilendirmeyi yapmak zorundadır.

122 Süzek, İş Hukuku 909.

123 Süzek, İş Hukuku 909.

51

4.6.1.4. Risk Değerlendirmesi Yapma Yükümlülüğü

6331 sayılı İSG kanunu 4’üncü maddenin 1’inci fıkrasının c bendinde “İşveren

Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır” olarak belirtilmiştir.

Risk Değerlendirme Yönetmeliğine madde 5/2’ye göre “Risk değerlendirmesinin

gerçekleştirilmiş olması; işverenin, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.” Burada risk değerlendirmesi yapılması sadece

yeterli olmayıp, gerekli önlemlerin alınması, yapılan faaliyetlerin kayıt altına alınması ve risk değerlendirmesinin belirli sürelerde yenilenmesi, gerektiğinde ise sürelerin dikkate alınmadan tekrarlanması zorunlu hale getirilmiştir.

4.6.1.5. Sağlık Gözetimini Yerine Getirme Yükümlülüğü

İşveren, çalışan sayısı ve tehlike sınıfı ayrımına bakmaksızın çalışanlarının sağlık muayenelerini yaptırmalarını hiçbir ücret talep etmeden yapmak zorundadır. İşveren 6331 sayılı İSG kanunu madde 15 uyarınca sağlık muayenelerini yaptırmak zorundadır.

Şekil-15 6331 sayılı İSG Kanunun Madde-15

Aynı kanun madde 15/2’ye göre eğer işyeri tehlikeli veya çok tehlikeli sınıf kategorsinde ise çalışanlar sağlık raporu olmadan işe başlatılamazlar.

4.6.1.6. İş Kazasını Bildirme ve Kayıtları Tutma Yükümlülüğü 6331 sayılı İSG Kanunu madde 14’e göre;

Şekil-16 6331 sayılı İSG Kanunun Madde-15

İşyerinde tutulan kayıtlar sayesinde işveren, işyerinde meydana gelen iş kazaları ve meslek hastalıkları hakkında bilgi sahibi olacak, alınması gereken önlemleri daha sağlıklı bir şekilde belirleyecektir125.

52

İşveren ayrıca aynı madde gereğince iş kazalarını sonraki, meslek hastalıklarını ise öğrendikten sonraki üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek zorundadır.

4.6.1.7. Acil Durumlarda ve Önlenemeyen Tehlikelerde Önlem Alma Yükümlülüğü

6331 sayılı İSG Kanunu 11’nci madde a ve b bentlerine göre İşveren “Çalışma

ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır. Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar, acil durum planlarını hazırlar.” Bu

madde ile işveren yangın, ilkyardım ve benzeri acil durumlara karşı önlem almak zorundadır126.

Aynı maddenin devam bentlerinde ise işverenin acil müdahale için yeterli sayıda görevli personel görevlendirmesi gerektiği, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikat yaptırma zorunluluğu bulunmaktadır. Acil durumlarda iş yeri dışındaki kuruluşlarla da irtibatı tesis etmek zorundadır.

4.6.1.8. İşyeri Organizasyonu Oluşturma Zorunluluğu

İşveren, işyerinde oluşturacağı organize yapı ile tüm çalışanlara ve işçilere yasal ödevlerini uygun olarak yerine getirmelerine olanak sağlayan bir çerçeve sağlamak zorundadır. İş güvenliği organizasyonu ile ilgili olarak ise işveren, güvenlik iletişimin sağlanması, sorumlu kişilerin denetim kurumlarına bildirilmesi, iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin yerine getirilmesi ile birlikte acil durum ve önlenemeyen tehlikelere karşı önlem alma yükümlülüğü bulunmaktadır127.

İşverenin oluşturması gerekli olan organizasyonlar ise 6331 sayılı İSG Kanunu madde 22’de yazan İş sağlığı ve Güvenliği Kurulu ile İSG kanunu madde 8’de yazan İşyeri Sağlık Güvenlik Birimi’dir.