sürekli şekilde belirlenebilen yatırım amaçlı gayrimenkullerin, ilk muhasebeleştirmeden sonra gerçeğe uygun değer üzerinden ölçülmesi yönündedir. Diğer tüm yatırım amaçlı gayrimenkuller ilk muhasebeleştirmeden sonra maliyetinden birikmiş amortisman ve varsa birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki tutar üzerinden ölçülmektedir.
Çok eski bir bina dışında işletme yönetimi yatırım amaçlı gayrimenkullerinin gerçeğe uygun değerini, aşırı maliyet ve çabaya katlanmaksızın güvenilir olarak sürekli şekilde belirleyebilmektedir. Söz konusu binanın gerçeğe uygun değeri ise güvenilir olarak tahmin edilememektedir.
İşletmenin muhasebe politikası IFRS for SMEs’le uyumludur – yatırım amaçlı bir gayrimenkul kaleminin gerçeğe uygun değerinin aşırı maliyet ve çabaya katlanmaksızın güvenilir olarak sürekli şekilde ölçülebildiği durumlarda gerçeğe uygun değer yöntemi; diğer durumlarda ise maliyet yöntemi kullanılmalıdır.
Çok eski bina Bölüm 17 uyarınca maliyet – amortisman – değer düşüklüğü yöntemi kullanılarak muhasebeleştirilir. Söz konusu binanın kalıntı değeri (gerçeğe uygun değerin güvenilir olarak belirlenemediği varsayımıyla) sıfır olarak kabul edilir ve bina elden çıkarılana veya gerçeğe uygun değeri sürekli şekilde güvenilir olarak ölçülebilene kadar maliyet – amortisman – değer düşüklüğü yöntemi kullanılır(2).
Modül 16 – Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller
Ör 21 Tüm çabalarına rağmen işletme, örnek 20’de belirtilen eski bina için bir kiracı bulamamıştır. İşletme söz konusu binayı elden çıkarmaya karar vermiş ancak alıcı bulamamıştır. Bu koşullar binanın değer düşüklüğüne uğramış olabileceğini göstermektedir. Bu nedenle Bölüm 27 Varlıklarda Değer Düşüklüğü uyarınca işletme değer düşüklüğü testi yapmıştır. Buna göre binanın defter değeri tahmini geri kazanılabilir tutara (27.11 – 27.20 paragrafları uyarınca ölçülen) indirgenmiş ve bir değer düşüklüğü zararı (27.5 ve 27.6 paragrafları uyarınca) muhasebeleştirilmiştir.
İşletmenin normal iş akışı içinde bu veya diğer herhangi bir gayrimenkulün satışı bulunmamaktadır.
İşletme söz konusu gayrimenkulü Bölüm 16’da yer alan hükümler uyarınca (maliyetinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklükleri indirildikten sonraki tutar üzeriden) muhasebeleştirmeye devam eder.
Ör 22 1 Ocak 20X1’de işletme 1.000.000 PB’ye yatırım amaçlı bir gayrimenkul (bina) edinmiştir. Binanın gerçeğe uygun değeri aşırı maliyet ve çabaya katlanmaksızın güvenilir olarak sürekli şekilde ölçülememektedir. Yönetim binanın faydalı ömrünü edinim tarihinden itibaren 20 yıl olarak tahmin etmektedir. Söz konusu binanın kalıntı değeri sıfır olarak kabul edilir (gerçeğe uygun değer güvenilir olarak belirlenemediği için).
İşletme yönetimi doğrusal amortisman yönteminin, binanın gelecek ekonomik faydasını tüketmeyi beklediği kullanım şeklini yansıttığını düşünmektedir.
Binanın bulunduğu arsanın değeri önemsizdir(3).
31 Aralık 20X1’de söz konusu binanın defter değeri nedir?
Yönetim aşırı maliyet ve çabaya katlanmaksızın gayrimenkulün gerçeğe uygun değerini güvenilir olarak sürekli şekilde ölçemediğinden, söz konusu yatırım amaçlı gayrimenkul maliyetinden birikmiş amortisman ve varsa birikmiş değer düşüklükleri indirildikten sonraki tutar üzeriden ölçülür.
(3) Bu ve bu modülde yer alan diğer bazı örneklerde, kolaylık sağlaması açısından arazinin değeri sıfır olarak kabul edilmiştir.
Tanım Hesaplama veya gerekçe PB KOBİ’ler için
IFRS’e atıf
Maliyet Satın alma fiyatı 1.000.000 16.5 & 17.10(a)
Kalıntı değer - 16.1 & 17.18
Amortismana
tabi tutar Maliyet eksi kalıntı değer 1.000.000 16.1 & 17.18 Yıllık
amortisman Amortismana tabi tutar ÷
20 yıllık faydalı ömür 50.000 16.1 & 17.16 Defter değeri 1.000.000 PB maliyet
eksi 50.000 PB birikmiş amortisman
950.000 16.1 & 17.15
Modül 16 – Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller
Transferler
16.8 Gerçeğe uygun değer yöntemi kullanılarak değerlenen bir yatırım amaçlı gayrimenkul kalemi için gerçeğe uygun değer, artık aşırı maliyete veya çabaya katlanmadan güvenilir bir şekilde ölçülemiyorsa, gerçeğe uygun değerin güvenilir bir şekildeki ölçümü mümkün oluncaya kadar, söz konusu yatırım amaçlı gayrimenkul, Bölüm 17 uyarınca maddi duran varlık olarak muhasebeleştirilir. Yatırım amaçlı gayrimenkulün bu tarihteki defter değeri, Bölüm 17 uyarınca söz konusu yatırım amaçlı gayrimenkulün maliyetidir.
Paragraf 16.10(e)(iii), bu değişikliğin açıklanmasını gerektirir. Söz konusu değişiklik, muhasebe politikasındaki bir değişiklik değil, koşullardaki bir değişikliktir.
Notlar
Muhasebe politikalarındaki değişiklikler ve önceki dönem hatalarının düzeltilmesi,
karşılaştırmalı rakamların yeniden düzenlenmesi ile sonuçlanır (bakınız: Bölüm 10 Muhasebe Politikaları, Tahminler ve Hatalar). Benzer şekilde, finansal tablolarda yer alan kalemlerin sunumunda veya sınıflandırılmasında değişiklik olduğunda, karşılaştırmalı tutarlar yeniden sınıflandırılır (bakınız: 3.11 – 3.13 paragrafları). Bu geriye dönük işlemler, işletmenin finansal durumu, faaliyet sonuçları ve nakit akışlarını güvenilir olarak gösteren karşılaştırılabilir bilginin finansal tablo kullanıcılarına sağlanması için gereklidir.
Transferler farklıdır. Koşullarda bir değişiklik olduğunda (bakınız: yukarıdaki paragraf 16.8) veya bir kalemin kullanımında, söz konusu kalemin farklı muhasebe ve raporlama hükümlerine tabi olması (ör: kira kazancı ya da sermaye değer artış kazancı için elde tutulan bir gayrimenkul sahibi tarafından kullanıldığında, söz konusu gayrimenkul yatırım amaçlı gayrimenkul sınıfından maddi duran varlık sınıfına transfer edilir) ile sonuçlanacak bir değişiklik olduğunda ortaya çıkar. Bir transfer meydana geldiğinde, karşılaştırmalı
dönemlerdeki sınıflandırmalar değiştirilmemelidir – söz konusu sınıflandırmalar karşılaştırmalı dönemdeki koşulları ve ilgili varlıkların kullanımını tam olarak temsil eder (yani varlık
yatırım amaçlı gayrimenkul iken, yatırım amaçlı gayrimenkul olarak muhasebeleştirilmeli ve raporlanmalı; gayrimenkul iken maddi duran varlık olarak muhasebeleştirilmeli ve raporlanmalıdır).
Örnek - transferler
Ör 23 İşletme, 1 Ocak 20X1’de 1.000.000 PB’ye yatırım amaçlı bir gayrimenkul edinmiştir. 31 Aralık 20X2’de işletme finansal durum tablosunda söz konusu gayrimenkulün gerçeğe uygun değerini 1.200.000 PB olarak ölçmüştür. 31 Aralık 20X3 tarihi itibarıyla işletme yönetimi söz konusu gayrimenkulün gerçeğe uygun değerini artık güvenilir olarak ölçememektedir.
31 Aralık 20X3’te işletme yönetimi söz konusu binanın geri kazanılabilir tutarını 700.000 PB ve kalan faydalı ömrünü 30 yıl olarak tahmin etmiştir. Binanın kalıntı değerinin sıfır
Modül 16 – Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller
İşletme yönetimi doğrusal amortisman yönteminin, binanın gelecek ekonomik faydasını tüketmeyi beklediği kullanım şeklini yansıttığını düşünmektedir.
Binanın bulunduğu arsanın değeri önemsizdir.
31 Aralık 20X3’te işletme söz konusu gayrimenkulü, 1.200.000 PB defter değeri ile yatırım amaçlı gayrimenkullerden (gerçeğe uygun değer ile gösterilen) maddi duran varlıklara (maliyet – amortisman – değer düşüklüğü yöntemi kullanılarak gösterilen yatırım amaçlı gayrimenkul) transfer etmelidir. İşletme 31 Aralık 20X3’te sona eren yıl için kâr veya zararda hemen 500.000 PB tutarında bir değer düşüklüğü zararı muhasebeleştirmelidir. Söz konusu yeniden sınıflandırma koşulların değişmesi olarak açıklanmalıdır.
Not: 1 Ocak 20X4’ten itibaren işletme söz konusu binayı doğrusal yöntem ile 30 yıllık kalan faydalı ömrü boyunca kalıntı değeri sıfır olana kadar amortismana tabi tutacaktır.