İşgücü Ödemeler

TUİK’in ekonominin geneli için hesapladığı işgücü ödemeleri serisi 1980 yılından başlamaktadır. Bu bütün içinde, toplam ekonomi içinde tanımlanmayan konut sahipliği, devlet hizmetleri ve kâr amacı olmayan özel hizmet kurumları sektörleri de kapsanmaktadır.

TUİK’in iktisadi faaliyet kollarına göre işgücü ödemeleri serisi ise, 1987 yılına kadar geriye gitmektedir.5 İşgücü ödemeleri, işverenin çalışanlara yaptığı tüm

4 _{İzafi bankacılık hizmeti değerlerinin sektörlere dağıtıldığı serilerin 1970-1990 yıllarına ait kısmı} GSMH Kavram, Yöntem ve Kaynaklar Yayın No. 1710’dan alınmıştır; 1990 sonrası ise, TUİK’den yazışma yoluyla istenmiştir.

5 _{İktisadi faaliyet kollarına göre işgücü ödemelerinin 1987-1995 yıllarına ait bölümü TUİK’in eski} genel ağ sitesindeki ‘1987-1995 İktisadi Faaliyet Kollarına Göre İşgücü Ödemeleri’ tablosundan, 1998-2003 dönemi TUİK’in çeşitli haber bültenlerinden, 1996 ve 1997 yılları ise DİE’nin Türkiye İstatistik Yıllığı’ndan (1999) sağlanmıştı. TUİK, artık bu serilerin tamamını yeni ağ sitesinde ‘İstatistikler’ altında ‘Ulusal Hesaplar’ veri kategorisindeki “Gelir Yöntemi ile GSYH’ üstbağında yer alan ‘İktisadi Faaliyet Kollarına Göre İşgücü Ödemeleri’ tablosunda yayımlamaktadır. Eres (2005), kendi kaynaklarında eksik olan 1997 yılı değerlerini basit doğrusal enterpolasyonla tahmin ederek

nakdi (vergi ve sosyal sigorta primleri kesilmeden önceki brüt ödemeler) ve ayni ödemeleri içermektedir.

Resmi istatistikler dışında, Özmucur (1996a, 1996b)’un 1968-1994 dönemi için sektörlere göre işgücü ödemeleri tahminleri mevcuttur. Özmucur, sektörel istihdamla ortalama ücreti çarparak ücret fonunu hesaplamış ve girdi-çıktı tablolarında verilen işgücü ödemelerine ücret fonu artış oranlarını uygulayarak ara yılları tahmin etmiştir.

TUİK’in tahminleriyle Özmucur’un tahminleri karşılaştırıldığında, Özmucur’un tahminlerinin resmi istatistiklerle büyük ölçüde örtüştüğü ancak bazı sektörlerde (ticaret, mali kuruluşlar) bazı yılları için sapmanın yüksek olduğu görülmektedir. Örneğin, mali kuruluşlarda TUİK’in 1987 yılı tahmini Özmucur’un tahmininin yaklaşık yarısı kadardır. Sapmanın görüldüğü yıllar daha çok, Özmucur’un Sosyal Sigortalar Kurumu verileri kullandığı 1990-1994 dönemini kapsamaktadır ve resmi kaynaklarda, artık bu yıllara ait veri bulunmaktadır. Ayrıca, toplamda tahmindeki sapmalar en aza inmekte ve Özmucur’un tahminlerinin TUİK serisini karşılama oranı yüzde yüze yakın olmaktadır. Yine de olası hataları en aza indirmek için resmi istatistiklerden olabildiğince yararlanmak hedeflenmiş ve analiz birimleri için seriler oluşturulurken aşağıda tarif edilen yol izlenmiştir.

1980’den önceki yıllar için resmi istatistik mevcut olmadığından, toplam ekonomi işgücü ödemeleri serisi, Özmucur’un sektör tahminleri toplanarak oluşturulmuştur. 1980-1986 yılları için ise, TUİK’in ekonominin geneli için hesapladığı toplam işgücü ödemelerinden Özmucur’un devlet hizmetleri sektörü için tahmin ettiği değerler çıkarılmıştır. Özmucur’un devlet hizmetleri için işgücü ödemeleri tahminleri, TUİK’in tahminleri ile, tüm çakışan yıllarda neredeyse birebir uyuşmaktadır. Bu aşamada TUİK’in toplamı içinde olan, ancak Özmucur’un sektör tahminleri içinde bulunmayan kâr amacı olmayan özel hizmet kurumlarına ait tamamlamıştır. Dolayısıyla, Eres’in tahminleri ile bizim tahminlerimiz arasında bu yıl için bir fark olacaktır. TUİK’in ekonominin geneli için hesapladığı toplam işgücü ödemeleri serisi 1987 yılından başlayarak TUİK’in genel ağ sitesinde mevcuttur. Bu serinin 1980-1986 dönemine ait kısmı, TUİK’in ‘İstatistik Göstergeler, 1923-2004’ yayınından sağlanmıştır.

değerlerin çıkarılması ihmal edilmiştir. TUİK’in iktisadi faaliyet kollarına göre işgücü ödemeleri tahminleri içinde, kâr amacı olmayan özel hizmet kurumları bulunmaktadır. Bu sektörün toplam içindeki payı 1987-2003 dönemi boyunca binde 28 ve binde 9 aralığında değişmiştir. Bu küçük payı nedeniyle, bu sektöre ait değerlerin toplam içinden ayrıştırılması ihmal edilebilirdir. 1987 ve sonrası için ise, TUİK’in ilgili sektör tahminleri toplanmıştır.

Sermaye yoğun sektörler için işgücü ödemeleri serisi oluştururken ise, 1987 öncesi Özmucur’un, 1987 ve sonrası ise TUİK’in ilgili sektör tahminleri toplanarak oluşturulmuştur. Sınırlanmış ekonomi işgücü ödemeleri, toplam ekonomi işgücü ödemelerinden, sermaye yoğun sektörler işgücü ödemeleri çıkarılarak hesaplanmıştır. Sınırlanmış ekonomi, toplam ekonomi ve sermaye yoğun sektörler işgücü ödemeleri (ücretleri) sırasıyla Ek 1, Ek 2 ve Ek 3’de yer alan tabloların üçüncü sütununda sunulmuştur.

Eres (2005), 1980-1986 dönemi için tüm kapitalist sektörler (toplam ekonomi) işgücü ödemeleri serisini; OECD kaynaklarından sağladığı ekonomi geneli için hesaplanmış işgücü ödemelerinden Özmucur’un devlet hizmetleri tahminlerini çıkartarak oluşturmuştur. Eres’in serisi ile bizim çalışmamızda oluşturulmuş seri arasında önemli farklar mevcuttur.

Gerek TUİK’in gerekse de Özmucur’un hesapladığı işgücü ödemeleri, işveren ve kendi hesabına çalışanların ücretlerini içermemektedir. Yazında işveren ve kendi hesabına çalışanlara izafe edilecek ücretlerin göz ardı edilemeyecek kadar büyük olduğu ve toplam kârları hesaplarken safi hâsıladan çıkarılması gereği belirtilmektedir. Ücretler üzerinde yapılacak bu düzeltme basit bir katsayı tahminine dayanmaktadır (Dumenil ve Levy, 2002c; Eres, 2005; Wolff, 2003). Türkiye’de sözü edilen kesimin toplam çalışan nüfus içindeki payının yüksek olduğu görülerek ilgili düzeltmenin yapılması gereği belirlenmiştir. Düzeltme katsayısının tahmininde Eres’in göz ardı ettiği işveren nüfusu dikkate alınmıştır.

Düzeltme katsayısının tahmini için, çalışan nüfusun iktisadi faaliyet kolu ve işteki durumuna göre dağılımı gerekmektedir. Bu dağılım TUİK’in Hanehalkı İşgücü Anketi (HİA) veritabanı içinde 1988 yılından başlayarak mevcuttur. HİA’da Uluslararası İşteki Durum Sınıflaması (UİDS, 1993) kullanılmış ve çalışan nüfus;

Ücretli veya maaşlı

Yevmiyeli (mevsimlik, arızi, geçici) İşveren

Kendi hesabına Ücretsiz aile işçisi

olarak beş sınıfa ayrılmıştır. Veriler 15 yaş ve üstünü kapsamaktadır.

1988 öncesi için ise, çalışan nüfusun iktisadi faaliyet kolu ve işteki durumuna göre dağılımı bilgisi, TUİK’in Genel Nüfus Sayımları’ndan (GNS) elde edilmiştir (TUİK, GNS, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, 1970, 1975, 1980, 1985). GNS’de işteki durum sınıflaması UİDS’nin 1958 yılı versiyonuna göre olup,

Ücretli İşveren

Kendi hesabına Ücretsiz aile işçisi Bilinmeyen

gruplarından oluşmaktadır. Veriler 12 yaş ve üstünü kapsamaktadır.

Düzeltme katsayısı aşağıdaki gibi hesaplanmıştır:

GNS verilerinin kullanıldığı 1988 öncesi için:

1988 öncesi döneme ait katsayılar yalnızca, nüfus sayımının yapıldığı yıllar için hesaplanabilmiş, ara yıllar basit doğrusal enterpolasyonla tamamlanmıştır.

HİA veritabanın kullanıldığı 1988 sonrası için:

Düzeltme katsayısı = (Ücretli veya maaşlı + Yevmiyeli + İşveren + Kendi

hesabına) / (Ücretli veya maaşlı+Yevmiyeli)

Sınırlanmış ekonomi, toplam ekonomi ve sermaye yoğun sektörler için hesaplanan düzeltme katsayıları (dk2) çarpılarak hesaplanan işgücü ödemeleri sırasıyla Ek 1, Ek 2 ve Ek 3’deki tabloların beşinci sütununda sunulmuştur.