İşe İade Davasında Yargılama Usulü

İş Kanunu m. 20, geçersiz feshe itiraz edilmesi için dava açılması yolunu öngörmüştür. Taraflar anlaştığı takdirde uyuşmazlık özel hakeme de götürülebilir. Her ne kadar 20. maddenin başlığı “fesih bildirimine itiraz ve usulü” olsa da maddede işçinin dava hakkı düzenlendiği için, söz konusu itiraz prosedürü “işe iade

davası” olarak doktrin ve uygulamada kabul görmüştür203_.

199 _{Ercan Akyiğit, İşe İade, s. 270; Nuri Çelik/Nurşen Caniklioğlu/Talat Canbolat, s. 299.}

202 _{Cevdet İlhan Günay, Şerh C. I, s. 1037; Ünal Narmanlıoğlu, Ferdi İş İlişkileri, s. 413; Müjdat Şakar, s. 407; 9.} HD, E. 2013/141 K. 2014/34164 T. 17.11.2014 (www.hukukturk.com)

203_{“Feshin geçersizliğinin tespiti davası” ifadesi için bkz: Ünal Narmanlıoğlu, “İş Güvencesi Hükümleri} Çerçevesinde Açılacak Davanın Konusu, Niteliği ve Davayı Tamamlayan ya da Kısmen Konusuz Bırakan Olgular”, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, C.1, İstanbul, 2011, s.627; Arzu Arslan Ertürk, “İşe İade Kararı ve İşverene Başvuruda Bulunma Koşulu”, LEGAL İSGHD, 2009/24, s. 1430; Ejder Yılmaz, Yargılama Usulü, s. 47; Muhammet Özekes, “Hukuk Yargılaması ve İcra Hukuku Yönünden İşe İade Davaları ve Uygulama Sorunları”, LEGAL İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku 2005 Yılı Toplantısı – İş Güvencesi Kurumu ve İşe İade Davaları, İstanbul 2005 s. 134; Evrim Erişir, s. 448.

İş sözleşmesi feshedilen işçi, İş Kanunu m. 20’ye göre fesih bildiriminin tebliğinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir. Bir aylık dava açma süresi, hak düşürücü süre olup yazılı fesih bildiriminin işçiye ulaşmasından itibaren başlar. Davanın bir ay içinde açılıp açılmadığı, hâkim tarafından re’sen dikkate alınır. Bir aylık süre düzenlemesinin dayanağı, 158 sayılı ILO Sözleşmesi’ne göre makul sürede dava açma hakkını kullanamayan işçinin bu hakkından vazgeçmiş sayılacağı yönündeki hükümdür204_.

İMK m. 7, iş mahkemelerinde sözlü yargılama usulü uygulanacağı belirtilmiştir. İş Kanunu m. 20’de ise işe iade davalarının seri yargılama usulüne göre görüleceği hükme bağlanmıştır. HMK ile sözlü ve seri yargılama usulleri kaldırılmıştır. HMK m. 447/1’e göre, diğer kanunların sözlü veya seri yargılama usulüne atıf yapıldığı yerlerde HMK’nın basit yargılama usulü hükümleri uygulanacaktır. HMK’da seri yargılama usulü kaldırılmakla iş mahkemelerinde basit yargılama usulü uygulanmaya başlanmıştır 205_.

HMK m. 447/1’e göre basit yargılama usulüne geçilmesiyle, işe iade davalarını sözlü olarak açma olanağı ortadan kalkmıştır. HUMK döneminde okuma yazma bilmeyen kimseler de işe iade davalarını sözlü yargılama usulüne tabi olması sebebiyle sözlü olarak açabiliyorlardı206.

Basit yargılama usulünün diğer bir özelliği, HMK m. 317/3’e göre tarafların cevaba cevap veya ikinci cevap dilekçesi verme hakkının bulunmamasıdır. Buna göre iş mahkemelerinde açılan davalarda HMK m. 318’e göre deliller de dilekçeye eklenmelidir. HMK m. 319 gereği dava dilekçesinin verilmesiyle iddianın

204 _{Cevdet İlhan Günay, Şerh C. I, s. 645; Şahin Çil, İş Kanunu Şerhi, C. II, Ankara, 2007, s. 1296; Ünal} Narmanlıoğlu, Ferdi İş İlişkileri, s. 520; Nuri Çelik/Nurşen Caniklioğlu/Talat Canbolat, s. 310; Hamdi Mollamahmutoğlu, s. 752; Gizem Sarıbay, s. 124; Muhammet Özekes, İşe İade, s. 134; Muhammet Özekes, “İş Kanunu’nun 20. ve 21. Maddelerinin Medeni Yargılama ve İcra Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Baki Kuru Armağanı, Ankara 2004, s. 483.

205 _{Esra Başkan, “6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükümlerinin İş Davalarındaki Yargılama Usulüne}

Etkisi”, TAAD, S. 12, s. 324; HMK m. 447 gereği iş mahkemelerinde basit yargılama usulünün uygulanacağına ve iş mahkemesinde görülen yargılamada HMK m. 321 uyarınca basit yargılama usulüne uygun tefhim yapılmadığı gerekçesiyle dosyanın mahalline geri çevrilmesine ilişkin 10. HD, E. 2013/25361, K. 2014/13916, T. 04.06.2014, İKİD, S. 649, 2015, s. 10814.

genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı, cevap dilekçesinin verilmesiyle savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı başlamış olur.

HMK m. 320 ile basit yargılama usulünde hâkime dosya üzerinden karar verme yetkisi verilmiştir. Buna göre hâkim mümkün olan hallerde tarafları davet etmeden dosya üzerinden esasa ilişkin karar verir. Dosya üzerinden karar verilemediği takdirde mahkemece bir duruşma günü tayin edilir. Basit yargılama usulünde HMK m. 140’a göre ayrı bir ön inceleme duruşması öngörülmemiştir. İlk duruşma ön inceleme amaçlı yapılmaktadır. Mahkeme, HMK m. 320/2 gereği dava koşulları, ilk itirazlar, hak düşürücü süre ve zamanaşımı hakkında tarafları dinler, anlaştıkları ve anlaşmadıkları hususları tek tek tespit eder. Taraflar sulhe teşvik edilir. Sulh yapılmadığı takdirde anlaşılamayan hususlar tutanağa yazılır ve tahkikat tutanağa göre yürütülür.

Basit yargılama usulünde tahkikat, HMK m. 320/3’e göre ön incelemenin yapıldığı ilk duruşma hariç iki duruşmada tamamlanır. Duruşmalar arasındaki süre bir aydan uzun olamaz. İş Kanunu m. 20’de işe iade davasının iki ay içinde sonuçlandırılacağı belirtilmektedir. İş mahkemelerinde açılan tüm davaların basit yargılama usulüne tabi olduğu dikkate alındığında, sadece işe iade davaları değil il mahkemelerinde açılan tüm davalar ilk duruşmadan itibaren iki ay içinde sonuçlandırılmalıdır207_.

Tahkikatın tamamlanmasından sonra HMK m. 321’e göre mahkeme tarafların son beyanlarını alır ve yargılamanın sona erdiğini bildirerek kararı yüzlerine tefhim eder. Taraflara HMK m. 322 uyarınca beyanda bulunmaları için ayrı bir süre verilmez. Kararın tefhimi HMK m. 321’e göre gerekçeli olarak yapılır, zorunlu hallerde gerekçeli karar en geç bir ay içinde yazılarak tebliğe çıkartılmalıdır.

İMK m. 8’e göre iş mahkemelerinde verilen kararlara karşı kararın tefhim veya tebliğ tarihinden itibaren sekiz gün içinde istinafa başvurulabilir. Ancak para ile değerlendirilemeyen dava ve işler hakkındaki kararlar hariç, miktar veya değeri Kanun’da yer alan parasal sınırı geçmeyen davalar hakkındaki kararlar kesindir. Bölge Adliye Mahkemesi tarafından verilen kararlar temyiz edilebilir. Ancak para

ile değerlendirilemeyen dava ve işler hakkındaki kararları ile miktar veya değeri Kanun’da yer alan parasal sınırı geçmeyen davalar hakkındaki kararlar kesindir. Bu kararlara karşı temyiz yoluna başvurulamaz. Diğer kararlara karşı tefhim tarihinden itibaren sekiz gün içinde temyiz yolu açıktır. Yargıtay’ın yaptığı temyiz incelemesinde verilen karar kesindir.