İşbirlikli Öğrenme Sürecinin Temel Öğeler

İşbirliğine dayalı öğrenme, birkaç öğrenciyi bir araya getirip, grup oluşturulup birbirlerine yardım etmelerini söylemekten ibaret olmamakla birlikte, çok daha fazlasını gerektirir. Çünkü grup süreci içerisinde meydana gelen olaylar grup çabalarını zedeleyebilir.

İşbirliğine dayalı öğrenmenin kavranması, üyeler arasındaki işbirliğinin oluşmasını sağlayan beş temel unsurun anlaşılmasını gerektirir. Bu unsurlar (1) olumlu bağlılık, (2) yüz yüze destekleyici etkileşim, (3) bireysel sorumluluk, (4) kişiler arası ve sosyal beceriler, (5) grup sürecidir (Johnson ve Johnson ve Holubec, 1992:26).

1.5.4.1. Olumlu bağlılık

Olumlu bağlılık, bütün grup üyelerinin, üyelerden birinin başarısının ancak ve ancak gruptaki herkesin başarısı söz konusu olduğunda mümkün olabileceğini kavradıkları durumlarda başarılı olur. Grup üyeleri, gruptaki bir üyenin kişisel çabalarının yalnızca bu üyenin kendisi için değil, gruptaki bütün üyeler için faydalı olacağını kavramaları, dolayısıyla "ya birlikte yüzeceklerine ya da hep birlikte batacaklarına" karar vermeleri gerekir (Johnson ve Johnson ve Smith, 1991:3:4).

Johnson ve Johnson ve Holubec (1994:26), olumlu bağımlılığın bir öğrenme grubunda beş şekilde yapılandırılabileceğini ifade ederler. Bunlar, (a) olumlu amaç bağlılığı, (b) olumlu ödül bağlılığı, (c)olumlu kaynak bağlılığı, (d) olumlu rol bağlılığıdır.

a.Olumlu amaç bağlılığı: Olumlu amaç bağlılığı, öğrencilerin kendi hedeflerine ulaşmalarının, ancak diğer grup üyelerinin de kendi öğrenme hedeflerine ulaşmaları ile mümkün olabileceğini kavramalarıdır. Öğrencilerin "birlikte mi yüzüp, yoksa birlikte mi batacaklarına" karar verip vermediklerinden emin olmak için öğretmenler, grup amacını açık bir şekilde yapılandırmalıdırlar. Grup amacı her zaman dersin bir parçası olmalıdır (Johnson ve Johnson, Holubec, 1994:26; Johnson ve Johnson ve Smith, 1991:3:4).

b.Olumlu ödül bağlılığı: Her grup üyesi, grubun ortak amacına ulaştığı zaman aynı ödülü alır. Amaç bağlılığını desteklemek için öğretmenler prim puanı eklerler.(örneğin, verilen bir çalışma kağıdını tamamen doğru cevaplayanlara artı 10 puan vermek gibi) (Johnson&Johnson ve Holubec, 1994:26; Johnson ve Johnson ve Smith, 1991:3:4).

c. Olumlu kaynak bağlılığı: Her grup üyesi, gruba verilen ödevi tamamlamak için gerekli olan kaynakların, bilgilerin veya materyallerin sadece bir bölümüne sahiptir. Böylelikle, grup amacına ulaşabilmek için grup üyeleri, bütün kaynaklan bir araya toplamak zorundadırlar (Johnson ve Johnson ve Holubec, 1994:26; Johnson ve Johnson ve Smith, 1991:3:4).

d. Olumlu rol bağlılığı: Gruptaki her üye, grubun ortak amacına ulaşması veya verilen görevi tamamlaması için gerekli sorumluluktan belirten birbirlerini tamamlayıcı rollere sahiptir. İşbirlikli öğrenme etkinliklerinde sıkça rastlanan roller:

Özetleyici: Tartışılanları not alır, gerekli yerlerde takım üyelerine ana başlıkları aktararak herkesin görevi üstünde sürekli çalışmasını sağlar.

Denetçi: Üzerinde çalışılan konuya ilişkin soru işareti uyandıran ya da tartışmaya açık konulan gündeme getirerek işin amacından uzaklaşmasını önler.

Araştırmacı: Konu hakkında kaynak niteliği taşıyan belgeleri inceler, gerekli kaynakların nerelerden temin edilebileceğini saptar.

Kaynak sağlayıcı: Takımın görevini tamamlayabilmesi için gerekli materyalleri ve araçtan sağlar.

Kayıtçı: Takımın ana ürününü yazmakla görevlidir. Öteki üyelerin bireysel çıkarımlarını ya da özetlerini isteyebilir. Sonuçta kendisi bu katkılan bir araya getirerek işler.

Destekleyici: Canlı, olumlu, istekli ve özendirici davranışlar sergileyerek, takımın görevi tamamlaması için moral destek verir. (Johnson ve Johnson ve Holubec, 1994 :67).

1.5.4.2.Yüzyüze Destekleyici Etkileşim

Öğrenciler birbirlerinin basanlarını arttırmak ve garantilemek için birbirlerine yardım etmeli, yönlendirmeli, birbirlerini desteklemeli, cesaretlendirmelidirler. Yüz yüze destekleyici etkileşim bireylerde şu şekilde sonuçlanır:

a.Birbirlerine etkili ve verimli yardım sağlamak, b. Bilgi ve materyalleri kendi aralarında paylaşmak, c. Bilgiyi etkili ve verimli bir şekilde işlemek,

d. Birbirlerini geliştirmek için geribildirim sağlamak,

e.Problemlere daha anlamlı çözümler üretebilmek için uiaştıkian çözümler üzerinde tartışmak, yeni çözümler ortaya koymak,

f.Ortak amaca ulaşmak için birbirlerini cesaretlendirmek, g. Güvenmek ve güven verici bir şekilde davranmak h. Ortak amaç ve fayda için çalışmak.

Böylelikle artan etkileşim öğrencileri cesaretlendirir ve birbirlerinin işlerini kolaylaştırarak amaçlar doğrultusunda ortak görevin başanyla tamamlanması sağlanır (Johnson ve Johnson ve Holubec, 1994:30; Johnson ve Johnson ve Smith, 1991:3:7).

1.5.4.3.Bireysel Sorumluluk

İşbirliğine dayalı öğrenmenin amacı, gruptaki her üyeyi her yönden güçlü bir birey yapmaktır. İşbirlikli öğrenme sürecinde her grup üyesi daha fazla başarı göstermek için birbirleri ile işbirliğine giderler. Bireysel sorumluluk, her üyenin bireysel performansının değerlendirilip, sonuçlarmm hem gruba hem de üyenin kendisine verildiği durumlarda yaşanır. Bireysel sorumluluğu yapılandırmanın en yaygın yollan şunlardır:

•İşbirlikli öğrenme gruplarını küçük tutma, •Her öğrenciye bireysel test uygulamak,

•Grubun çalışmasmı sözlü olarak sunmak için sunmak için grup içinden rasgele bir öğrenci seçmek,

•Grup üyelerinin her birinin grup sürecine olan katkısını gözlemek ve gözlem sonuçlarını kaydetmek,

•Her grupta bir öğrenciyi "kontrol edici" olarak görevlendirmek,

•Öğrencilerden, öğrendiklerini başka birine öğretmelerini istemek(Johnson ve Johnson ve Holubec, 1994:31; Johnson ve Johnson ve Smith, 1991:3:9).

1.5.4.4.Sosyal beceriler

İşbirlikli öğrenmenin dördüncü temel unsuru kişiler arası ve küçük grup becerileridir. Birbirlerini koordine edebilmeleri ve grup amaçlarına ulaşabilmeleri için, öğrencilerin, (1) birbirlerini çok iyi tanımaları ve güvenmeleri, (2) birbirleriyle doğru, açık ve net olarak iletişime girmeleri, (3) birbirlerini kabul etmeleri ve

savunmalan, (4) birbirleri arasındaki uyuşmazlıkları yapıcı bir şekilde çözümlemeleri gerekmektedir. İçgüdüsel olarak diğer insanlarla etkileşime girme becerisine sahip olarak doğmadığımız için, çocukların sosyal becerileri öğrenmesi gereklidir. Çünkü sosyal beceriler, grup dinamiği ve grubun üretkenliği için anahtar rol oynarlar (Johnson ve Johnson ve Holubec, 1994:32; Johnson ve Johnson ve Smith, 1991:3:9).

Slavin (1990)'e göre, işbirlikli öğrenme öğrencilerin küçük gruplar içinde yabancı dilde geleneksel sınıflara göre daha fazla yabancı dil etkileşimine sokarak etkili öğrenme ortamı yaratır. Ayrıca işbirlikli öğrenme sınıf içinde yardımlaşma ortamı yaratarak öğrencilere birbirlerinin sorumluluklannı alma fırsatı sunar (CoeIho,1994).

1.5.4.5.Grup süreci

İşbirlikli öğrenmenin beşinci öğesi grup sürecidir. Grup süreci, grup üyelerinin, grup amaçlarını başarılı bir şekilde gerçekleştirip, gerçekleştirmediklerini tartıştıklarında ve birlikte çalışma ilişkilerini koruyabildiklerinde gerçekleşir. Grupların, periyodik olarak, grup üyelerinin hangi davranışlarının faydalı veya faydasız olduğuna karar vermeleri gerekir. Etkili grup süreci, grupların kendilerini ne kadar etkili çalıştıklarını kontrol etmeleri ile sağlanır.

Süreç değerlendirmeleri;

•Öğrencilerin üyeler arasındaki iyi çalışma ilişkilerini korumalarını ve sürdürmelerini,

•Öğrencilerin işbirlikli öğrenme becerilerini geliştirmelerini,

• Grup üyelerinin kendi bireysel katkılarına yönelik gruptan geribildirim almalarını,

• Öğrencilerin gerçekleştirmekte oldukları bilişsel öğrenme üzerinde düşünmelerini sağlar.

Grupların başarılarını kutlamak ve üyelerin olumlu davranışlarını pekiştirmek için etkili bir mekanizma işlevini görür (Johnson ve Johnson ve Holubec, 1994:33; Johnson ve Johnson ve Smith, 1991:3:12).