İÇERİK SEÇİMİNDE GÖZ ÖNÜNDE TUTULAN ESASLAR

Bir eğitimin programına, tarihin başlangıcından günümüze kadar insanoğlunun yaptığı ve yaşadığı tüm içeriği yerleştirme imkanı yoktur. Eğitim programcılarının içerik seçiminde belli kriterlere uyarak seçim yapması gerekmektedir. Ancak bu kriterler nelerdir? İçerik seçiminde dikkate alınması gereken kriterler eğitim bilimciler tarafından değişik biçimlerde ifade edilmişlerdir. Bu kriterler eğitimcilerin temele aldıkları felsefeye göre değişmektedir. Ancak genelde içerik seçiminde dikkate alınan kriterler birbirini destekler niteliktedir.

Geçerlik ve güvenilirlik

İçeriğin hem geçerli hem de güvenilir olması gereklidir. Geçerlik içeriğin amaçla bağlantısını kurmaktır. Örneğin, amaç öğrencilere iletişim araçlarını tanıtmaksa, günümüzde telefon mektuba göre çok fazla kullanılan bir iletişim aracı olduğundan telefonun tanıtılması daha geçerlidir. Geçerliğin diğer bir anlamı ise gerçeklikle ilgilidir. Gerçek bilgi doğru bilgi olduğundan içeriğin gerçek bilgiyi kapsaması gereklidir. İçeriğin kullanışlılığı da bir

geçerlilik ölçüsüdür. Bireye yaşamında kullanabileceği bir içerik sunulmalıdır. İçerikte güvenilirlik ise, içeriğin tutarlı olmasıdır. Birbirleriyle tutarlı olmayan içerik güvenilir değildir. Bu sebeple içerikte verilen bilgiler farklı yerlerde farklı şekilde anlaşılmamalıdır. İçeriğin bütününde aynı şekilde anlaşılmalıdır.

Toplumsal ve bireysel fayda

İçeriğin seçiminde toplumsal ilişkiler açısından dikkate alınması gerekli diğer bir özellik faydalı olmasıdır. Çocuklarımız ve gençlerimiz memleketimizin kalkınmasına katkıda bulunacak bir şekilde yetişebilmek için ne öğrenmelidir? Modern dünyanın koşullarına, çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmak ve bu düzeye uyum sağlamak için nelerle donatılmaları gerekmektedir? Programda yer alacak muhtevanın milli yönü ve milletlerarası yönü ne olmalıdır?

Okulun uyguladığı muhteva ve faaliyetler, bireylere onların gelişme ve öğrenmesine yardımcı olmakta mıdır? Bütün bireylerin öğrenmeleri gerekli muhteva nedir?(Varış,1994,s.156-157).Bütün bu sorular içerik seçiminde program geliştirmeci tarafından cevaplanması gerekli sorulardır. İçerik bireyin şimdi ve gelecekteki ihtiyaçlarını karşılayacak, problemlerini çözebilecek nitelikte olmalıdır.

Öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarını karşılama

Birey eğitim süreci içerisinde toplumsallaşır. Bu süreçte bireyin ihtiyaçlarının toplumun beklentilerine uygun bir şekilde karşılanması, yaşamını sürdürmesi için gerekli bilgi ve becerileri öğrenerek topluma yararlı bir varlık haline gelmesi gerekir.

Bireyin nasıl ve ne yönde eğitileceğine karar veren kurumlar, bireyin gelişmesi için, neyin en faydalı olacağını iyi seçmek zorundadırlar. Çünkü birey, bir yandan grubun içinde yer almak, gruptan dışlanmamak isterken, diğer yandan da kendi geleceğini garanti altına alma çabası içindedir. Eğer düşünen, problemlerini kendi çözebilen, çevresiyle sağlıklı ilişkiler kurabilen bireyler yetiştirmek istiyorsak, bunu sağlayacak eğitim programlarına uygun içeriklerin düzenlenmesine ihtiyaç vardır. Ancak, bireyler bu şekilde sağlıklı bir kişilik geliştirip, topluma ve toplumun kalkınmasına yararlı olabilir, kendi problemlerini dolayısıyla ülke problemlerini çözer hale gelebilirler.

İçerik öğrencinin ilgi ve ihtiyaçlarına uygun şekilde seçilmelidir. Öğrenci için anlamlı olan içerik seçilmelidir. Öğrenci kendisi için anlamlı olan içeriği daha iyi öğrenir. Öğrenci esas amacı iyi anlarsa, bu amaç için gerekli olan alt yeterlilikleri daha iyi görür. Öğrenme problemleri çözme durumudur. Seçilen problemler mümkün olduğu kadar öğrencinin her gün karşılaştığı problemlerle tutarlı olmalıdır (Doğan,1979,s.177). İçerik öğrencinin günlük sorunları ile ilgili olmalıdır. Öğrencinin günlük sorunlarının tespit edilmesi için de programın uygulanacağı grubun analiz edilmesi gereklidir.

İçerik öğrenci yaşamına yakım olmalıdır. Konuların seçilmesinde, işlenmesinde bulunan yerden ve zamandan başlanmalıdır. Konuların seçiminde çocuğun en yakın çevresinden ve yakın zamanda başlanmalı, çıkacak fırsatlardan da yararlanarak öğrenciler günün olayları ile karşı karşıya getirilmeli, olayın sebebi ve sonucu üzerinde durulmalıdır. Bu suretle öğretim yakından uzağa, görünenden görünmeyene, bilinenden bilinmeyene doğru yavaş yavaş genişletilmelidir (MEB,1997). Öğrencinin eğitim sürecinde kazanacağı bilgi, beceri ve davranışlar hayatla ilgileri derecesinde yararlıdır. Ders konuları ya doğrudan doğruya hayattan alınmalı veya sonuçları hayata bağlanmalıdır ki, okulda kazanıla bilgi, beceri ve davranışlar günlük hayata transfer edilebilsin.

Birey öğrenilecek içeriğe ilgi duyduğu zaman daha çok öğrenir. Öğrenim öğretim süreçlerinde ilgi ve istek önemlidir(Doğan,1979,s.177). bu nedenle içerik öğrencinin ilgisini çekmelidir. İçeriğe öğrencilerin ilgilerine göre seçimlik bölümler konulmalıdır. Her çocuk birbirinden farklıdır. Aynı yaştaki çocukların; yetenekleri, gelişme hızları,ilgi ve ihtiyaçları birbirinden büyük farklar gösterir. Eğitim ve öğretim fertler arsındaki bu farkları ortadan kaldırmaya ve hepsini birbirine benzetmeye uğraşacak yerde, her birine kendi ihtiyaç ve özelliklerine uygun gelişme ve yetişme imkanları sağlamalıdır (MEB, 1997).

Bilimsellik

Bilgilerin üretildiği, verimli ve sağlıklı bir şekilde sistemli bir hale getirildiği alanlara disiplin alanları denilmektedir. Disiplinler devamlı araştırmalar yapmak suretiyle hem pratik ihtiyaçlara hem de anlayışlara hitap eder(Beydoğan, 2001, s.34). içerik ait olduğu disiplin alanıyla ters düşmemelidir. İçerik bilimsel açıdan incelenmeli ait olduğu bilim dalıyla

çelişkiye düşmemelidir. İçerik öğrencileri yeni bilgileri araştırmaya yönlendirmeli ve yeni düşüncelere temel oluşturmalıdır.

İçerik, çağdaş, bilimsel, sanatsal ve felsefi bilgiye ters düşmemelidir. Burada kast edilen ters düşmeme; onu yadsıyan, yok sayan, onunla çelişen önermelerin bulunmaması anlamındadır. Söz gelişi” çocuk anne ve babanın her dediğini hiç düşünmeden yapmalıdır” gibi bir önerme, bugünkü bilimsel bilgiye ters düşmektedir; çünkü böyle bir önerme hem bilime, hem de ahlaka aykırıdır(Sönmez, 1999, s.67).

Öğrenebilirlik

İçeriğin güçlük düzeyi öğrenciye göre tespit edilmelidir. İçeriğin güçlük düzeyi öğrencilerin gelişim özelliklerine ve seviyelerine uygun olmalıdır. Birey yeni içeriği, daha önceki etkili olarak öğrendiği içerikle ilişki kurmak suretiyle öğrenir(Doğan, 1979, s.177). Bu nedenle içerik seçiminde öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyine dikkat edilmesi gerekir. Hazır bulunuşluk öğrencinin eğitim ortamına getirdiklerinin tümü olarak ele alınabilir. Bunlar bilişsel, duyuşsal, devinişsel, algısal alanla ilgili özellikler olabilir. Ayrıca öğrencinin zihinsel ve bedensel gelişimi ve olgunluğu da göz önüne alınmalıdır(Sönmez, 1999, s.71).

Sosyal gerçeklerle tutarlılık

İçerikte öğrenciler için en gerekli bilgiler bulunmalıdır ve bunlar öğretilmelidir. İçerik toplumsal gerçeklerle tutarlı olmalıdır. Öğrencinin içinde yaşadığı toplumun kültürüyle çelişmemelidir. İçerikte öğrenciye hedefe yönelik örnekler seçilirken öğrencinin içinde yaşadığı toplumun sosyal gerçekleri göz ardı edilmemelidir.

İçerik seçiminde uygulanacak başka bir ölçütler listesi de aşağıdadır: 1. Milli birliğe katkı “Tarih, Türkçe vb.”

2. Sosyal fayda “Fen Bilimleri, Sosyal Bilimler vb.” 3. Sosyal Sorumluluk “Sosyoloji, Yurttaşlık Bilgisi vb.” 4. Ortak kültür dersleri,

5. İlgi ve ihtiyaçlara dayalı seçim, 6. Doğruyu amaçlayan etkinlikler,

7. Zihin gücünü arttıran bilgi-Analitik ve eleştirel düşünceyi, bilimsel tutumu geliştiren konulardır”(Varış, 1994, s.157).